'Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn het politieke equivalent van een bokswedstrijd'

Omdat de nek-aan-nekrace van Harris en Trump enorm spannend is, zijn veel studenten bereid om de hele nacht door te halen om niet alleen meer te weten te komen over de politieke context in de VS maar ook om als een van de eersten de uitslag te horen. Studium Generale en dagblad NRC hebben de handen ineengeslagen om een hele nacht vol lezingen, optredens en live tv-uitzendingen te organiseren in TivoliVredenburg op 5 november. Het programma begint om 20 uur en duurt tot 6 uur de volgende ochtend.

UU Media wetenschapper Dan Hassler-Forest, oorspronkelijk uit New York, is een van de sprekers in het programma.

Wat kunnen mensen verwachten van je lezing in TivoliVredenburg?
“Ik ga vertellen hoe de Amerikaanse presidentsverkiezingen niet zomaar verkiezingen zijn, maar ook een media-evenement dat iets langer dan een jaar duurt. Ze zijn anders dan de meeste Europese verkiezingen vanwege het tweepartijenstelsel, met twee mensen die verschillende politieke perspectieven vertegenwoordigen. Dat wordt in de media geënsceneerd als een voortdurende tweestrijd. De media komen steeds met onthullingen en nieuwe peilingen om zo een spannend verhaal te vertellen en de volgers aan zich te binden. Omdat de strijd zo is gefocust op twee individuen, is het ’t politieke equivalent van een bokswedstrijd.

“Waar ik het ook over zal hebben, is hoe die wedstrijd is veranderd in de 21ste eeuw door sociale media. Een aanzienlijk aantal mensen heeft niet langer het gevoel dat ze traditionele media-instellingen kunnen vertrouwen.”

De Trump-campagne lijkt dit wantrouwen jegens traditionele media te voeden.
“Veel mensen hebben het idee dat de traditionele massamedia als kranten en nieuwsprogramma’s na de jaren 60 van de vorige eeuw de veranderingen van het patriarchale kapitalisme hebben gevolgd. Seksisme, racisme en homofobie werd niet meer geaccepteerd, maar in die tijd hadden politici de journalistiek nodig om hun kiezers te bereiken. De afgelopen 15 jaar wendden politici -  vooral die aan de extreem rechtse kant – zich tot sociale netwerken. Zo konden ze hun kiezers direct bereiken en de traditionele mediakanalen omzeilen. De dynamiek die we hebben zien ontstaan, is dat politici schandalige dingen zeggen op sociale media, en die worden gereproduceerd en versterkt door traditionele media. ”

Dan Hassler-Forest. Foto: Juri Hiensch

Beide kandidaten zijn niet vaak te zien in de traditionele media. Kamala Harris heeft vrijwel alleen interviews gegeven die van te voren waren gescript . Trump zie je vaker, maar hij heeft de neiging om zenders te kiezen die hem al gunstig gezind zijn.
“Dit is een van de grootste problemen waar niet alleen de VS, maar veel democratische landen mee te maken hebben. Er zijn geen media meer die zich op een betrouwbare manier kunnen presenteren als representatief voor een meerderheid of een mainstream of het midden. Ze zijn allemaal gedwongen om nichegericht te worden. Dat heeft tot gevolg dat een aantal mensen zegt helemaal geen vertrouwen meer te hebben in de media. Ze vinden alle commerciële media en door de staat gefinancierde media inherent corrupt en onbetrouwbaar zijn.

“Het is interessant om in deze tijd te onderwijzen over media. Ik vertel studenten vaak dat media vroeger een volledige maaltijd was met groenten, koolhydraten en eiwitten. Om een gezonde burger te zijn, moest je nieuws consumeren dat was gemaakt door instellingen die misschien niet perfect waren, maar ze waren op zijn minst verantwoordelijk en hadden processen voor het handhaven van verantwoordelijkheid. Tegenwoordig leven we in een medialandschap waarin we denken dat alles altijd een toetje moet zijn en nieuwsorganisaties proberen broccoli in taart te veranderen.

“Traditionele media voelen zich tot op zekere hoogte bedreigd door sociale netwerken. Ze voelen zich gedwongen om wat er gebeurt op sociale media te versterken en hun discours te vereenvoudigen om te kunnen concurreren. Op die manier maken ze hun eigen activiteiten als waakhond minder impactvol.”

Ongeacht wie er wint, de VS is verdeeld en sociale media zullen de polarisatie blijven aanwakkeren. Is er een uitweg?
“De enige uitweg die ik zie zou een enorme politieke verschuiving vereisen en dat vereist publieke steun, die er niet is. Mijn voorstel is dus niet realistisch, maar ik denk dat we de commerciële medianetwerken streng moeten reguleren en democratisch moeten controleren - dat geldt ook voor bedrijven als Amazon en Apple, die een veel te sterke greep op het politieke proces hebben gekregen. 

“Elon Musk (eigenaar van X, red.) was onlangs aanwezig bij een bijeenkomst van Trump in New York. Jeffrey Bezos (eigenaar van de Washington Post. red) heeft naar verluidt de redacteuren van de krant verboden Harris te steunen, het is voor het eerst in meer dan een eeuw dat de krant geen steun geeft aan een kandidaat. Niemand heeft deze ondernemers gekozen, maar toch hebben ze een directe invloed op de manier waarop politiek wordt weergegeven op mediaplatforms.”

Het is interessant om te zien hoe de twee kandidaten jonge kiezers proberen te bereiken via sociale media. Harris verwees bijvoorbeeld naar het album Brat van Charli XCX. Werken zulke strategieën?
“Voor de democraten is dit lastig, omdat deze partij niet dezelfde idealen deelt als generatie Z. Voor de overgrote meerderheid van de jonge kiezers is een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza een topprioriteit, terwijl de democraten daar gewoon niet op ingaan. Harris probeert af te stemmen op progressief links, maar dat is spelen met vuur omdat ze deze mensen na de verkiezingen makkelijk kan teleurstellen.

“Ondertussen is het voor Trump (en extreem rechts in het algemeen) een stuk makkelijker om zich bezig te houden met de cultuur van meming en trolling, waar het meer gaat om mensen voor gek te zetten. Je doet dingen die niet als acceptabel worden beschouwd en dat spreekt zijn volgers juist aan omdat ze niet als acceptabel worden beschouwd. Op die manier geven ze mensen het gevoel dat ze het opnemen tegen een soort elite die hen regeert. 

“Het lijkt er dus op dat de memecultuur makkelijker leidt tot populistische, extreemrechtse standpunten. De Democratische partij kan niet heel linkse standpunten innemen, zij moet ook de conservatieve kiezers het hof maken om de verkiezingen te kunnen winnen.”

Geen enkele presidentskandidaat is ooit zo laat in de race gekomen als Kamala Harris. Denk je dat dit in haar voordeel werkt of is het eerder een nadeel, omdat het ook minder exposure betekent?
“Met deze specifieke tegenstander en op dit specifieke moment in de geschiedenis, denk ik dat het in haar voordeel werkt. De Democratische Partij werd gezien als afgezaagd en beide partijen werden gezien als oude-mannen-partijen. Het dominante verhaal was dat op wie je ook stemde, je een seniele oude man zou krijgen. 

“Dus met iemand die jonger is en direct het spel kan meespelen en die meteen de steun van haar hele partij kreeg... Ik denk dat het in haar voordeel heeft gewerkt. Daarbij heeft zij als vrouw van kleur die president kan worden, ook een symbolisch belang.

“Het grootste nadeel is dat de andere kant kan zeggen: ‘We weten niet eens wie ze is’. Dat maakt het heel moeilijk om haar niet te zien als het minder slechte alternatief voor een echt slechte kandidaat.”

Zowel republikeinen als democraten lijken behoefte te hebben aan een frisse wind.
“Ja, veel kiezers in de VS verlangen naar iemand die fris, echt en authentiek is - zoals Alexandria Ocasio-Cortez toen ze voor het eerst op het politieke toneel verscheen. Zij vertegenwoordigde het ideaal van de echte arbeidersklasse, die geen jargon sprak en niet volledig gecontroleerd werd door institutionele partijpolitiek. Maar naarmate haar carrière zich ontwikkelde, raakten veel mensen teleurgesteld en zeiden dat ze nu deel uitmaakt van het democratische instituut. 

“Maar ik denk dat dit een ander symptoom is van het ‘algoritmische’ leven waar iedereen altijd alles becommentarieert: het is te gemakkelijk om kritiek te hebben op bijna alles wat iemand doet. Het is ook een symptoom van de filterbubbels: de meeste politici komen niet precies overeen met hoe kiezers ze zouden willen zien, en sommigen van ons worden woedend zodra er sprake is van een dergelijke teleurstelling – met name ter linkerzijde. Als je een verkeerd woord zegt of als je drie jaar geleden iets slechts hebt gepost, is er minder goodwill. Dat maakt het moeilijker om een brede coalitie te organiseren.”

Dan Hassler-Forest. Foto Juri Hiensch

Wat verwacht je van een tweede termijn van Trump?
“Lieve hemel! Ik zeg het niet graag, maar het wordt waarschijnlijk niet zo erg als ik me voorstel. Het is niet alsof Darth Vader aan het eind wint. Het zou de bestaande problemen aanzienlijk verergeren, terwijl een regering Harris ze slechts enigszins zou verergeren. Veel van het beleid van de Trump-regering, inclusief dat op het gebied van deportatie en grenspatrouilles, werd voortgezet door de Biden-regering, maar de mensen namen er geen notitie van, net zoals ze niet veel notitie namen van het aantal drone-aanvallen onder de Obama-regering. 

“Dus ik denk niet dat het zoveel zal uitmaken als ik vrees. Dat hoop ik. Maar het kan ook apocalyptisch zijn [lacht]. Ik lach omdat ik niet wil huilen. Veel mensen praten over Trump alsof hij een normale kandidaat is, maar dat is hij niet. Hoe kun je zelfs maar speculeren wat een narcistische miljardair zonder politieke aspiraties gaat doen, behalve uit de gevangenis blijven en zijn rijkdom en invloed vergroten?

“Waar ik het meest bezorgd over ben, is de publieke sfeer. Sinds de eerste regering Trump vinden sommige mensen het legitiem om racistisch en seksistisch te zijn, net als sommige rechters en politieagenten dat vinden.”

Wat verwacht je van een regering met Harris?
“Ik denk dat ze zal werken volgens de lijnen die verwacht worden van een klassieke democraat. Ze zou de neoliberale, licht centrum-linkse lijn van Obama en Biden volgen. Ik verwacht ook overheidssteun voor zaken die vaak als persoonlijke levensstijlkeuzes worden beschouwd, zoals geboortebeperking en abortusrechten. Het meest waar je op kunt hopen is vakbondsvorming. Maar, weet je, beide kandidaten zijn doorgewinterde kapitalisten, dus uiteindelijk maakt het niet zoveel uit. De vraag is in hoeverre dit kapitalisme wordt doorgevoerd.”

Verkiezingen volgen in Utrecht
Dit is de tweede keer dat TivoliVredenburg een Election Night organiseert, maar het is de eerste keer dat Studium Generale en NRC ook betrokken zijn. Alle lezingen zijn in het Nederlands. Naast Dan Hassler-Forest staan er lezingen op het programma van UU-onderzoekers John Kennedy, Kim Dankoor en Rutger van der Hoeven. Maar het wordt niet allemaal zwaar en serieus: DJ-sets, countrymuziek en een lezing over Taylor Swift staan ook op het menu. 

Alle 1250 kaarten zijn verkocht, dus als je wilt gaan, is Ticketswap je laatste hoop. “Er is een duidelijk publiek voor en veel van de aanwezigen zijn jongeren en studenten”, zegt Erwin Maas van Studium Generale.

Als je geen kaartjes scoort voor Tivoli, kun je naar Boom Chicago in Amsterdam en deelnemen aan het kijkfeest dat wordt georganiseerd door Democraten in het Buitenland, de officiële tak van de Democratic Party in the Netherlands. Er zal onder andere een show zijn van komieken Pep Rosenfeld, van Saturday Night Live, en Greg Shapiro, ook bekend als de stem van Trump in de viral video The Netherlands Second van het tv-programma Zondag met Lubach. 

Er zal ook een tweede kans zijn om Shapiro's show, Leaving Trumpland 2.0, hier in Utrecht te zien, in de Stadsschouwburg, op 15 november.

Je kun ook naar bioscoopfilm The Apprentice gaan, die gat over de jeugd van Donald Trump. De film draait in het Louis Hartlooper Complex.