Britse academici willen niet buitengesloten worden

In haar toespraak op het congres van haar conservatieve partij heeft Theresa – Dancing Queen – May gesteld dat aan het van vrij verkeer van personen, zoals dat nu geldt binnen de EU met Brexit een einde komt. Bij leden van haar eigen partij kon deze maatregel op veel sympathie rekenen maar voor studenten uit het Verenigd Koninkrijk is het minder positief. May stelt dat EU-bewoners niet meer makkelijk naar de VK kunnen. Op dit moment kunnen de studenten binnen de EU vanwege het vrij verkeer van personen makkelijk een studie volgen of op uitwisseling gaan in een ander EU-land. Het lijkt waarschijnlijk dat de EU als reactie op May haar standpunt spiegelbeeldig zal innemen. Dit betekent dat Europese studenten vanaf januari 2020 niet meer eenvoudig naar de VK kunnen om te studeren en studenten uit de VK hetzelfde probleem ondervinden als ze op uitwisseling willen naar een EU-land.

Geen goedkope master meer
Zal het ook zo’n vaart lopen? Dat is op dit moment niet te voorspellen. Blijven bijvoorbeeld de bestaande regelingen rondom het Erasmusprogramma en andere beurzen die daarmee samenhangen bestaan? To the best of my knowledge is daar het antwoord bevestigend op.

De verwachting is dat het VK gewoon zal meedoen aan dat programma en dus gewoon haar bijdragen daarvoor zal blijven betalen. Reden hiervoor is de Britse regering snapt dat dit voor VK-studenten een belangrijke ervaring is en men is niet zo dom om zoiets symbolisch wat niet veel geld kost te frustreren.

Iets anders is het als het aankomt op het volgen van een opleiding in de EU, zoals een aantal van mijn masterstudenten hebben gedaan. Zij zijn naar Utrecht gekomen voor het volgen van een opleiding mede omdat voor hen het collegegeld hier veel lager is dan wat ze in eigen land moeten betalen: 2060 euro versus 9.250 pond in de VK (dat is bij de huidige koers circa 11.000 euro). Een aanzienlijk verschil dus. En dat is populair omdat, zoals mijn studenten altijd fijntjes opmerken, Nederland een great country is om te verblijven, want relaxt, open, vriendelijk, een land waar iedereen uitstekend (Europees) Engels spreekt, het niveau van de colleges goed is en dat bovendien dichtbij bij huis is en goedkoop. Een goede reden om hier te studeren.

Deze masterstudenten maken gebruik van een EU-regeling inhoudende dat studenten uit de EER (Europese Economische Regio), dat zijn de EU landen plus Zwitserland, Noorwegen en IJsland, elkaars studenten moeten toelaten tegen betaling van het intern geldend collegegeld.

Uitwisseling docenten
Het is onwaarschijnlijk dat deze regeling bij een Brexit blijft bestaan. Het VK wordt immers, wat in het EU jargon heet, een derde land, en valt dus buiten de EER. De grote vraag wordt dan of er momenteel een grote stijging is van het aantal VK studenten dat nog wil profiteren van deze mogelijkheid. Uit Utrechtse cijfers is te zien dat in 2016 een stijging was van Britse studenten, maar die zette zich de jaren daarna niet door.

Binnen de EU bestaat ook de mogelijkheid om als docent een kijkje te nemen in een ander EU-land. Zou dit programma ook sneuvelen? Ik denk het niet. Deze programma’s, voor zo ver die in het kader van het Erasmusprogramma plaatsvinden, geven docenten de kans om tijdelijk elders te werken. Waarschijnlijk zal voor de uitwisseling met de VK het papierwerk toenemen. Hetzelfde is de verwachting als het gaat om een sabbatical aan een VK-uni/research lab. Met name voor de ontvangende universiteit zal de papierwinkel aanzienlijk worden.

PhD-traject
Een van mijn masterstudenten, cum laude afgestuurd, heeft zijn studie vervolgd in Oxford in een MA programma daar en later via een PhD programma. Studeren aan een hors catégorie universiteit als Oxford mag dan duur zijn, met hulp van (groot) ouders en andere leden van de uitgebreide familie, zijn die 11.000 euro voor een jaar wel op te brengen, en geven je cv een gouden rand die zich op termijn betaalt. Als je dat een vervolg kunt geven met een betaalde PhD-scholarship dan lijkt een carrière in de wetenschap verzekerd.

Loont het ook voor bachelorstudenten om naar het VK te gaan? Voorwaarde is dat je als EU-student toegang krijgt tot een Engelse topuniversiteit. Dat is op zich niet onmogelijk, het Nederlandse vwo-diploma telt in het VK als international Baccalaureate, en heeft aanzien vooral in samenhang met een goede cijferlijst (gemiddeld 7,5 en hoger). Blijft het probleem van de kosten van de opleiding.

Daling immigratie
Voor zowel de toekomstige bachelorstudent als PhD-student geldt een bijkomend probleem. Brexit kan niet los worden gezien van de vraag naar beperking van de instroom van migranten. Theresa May heeft in haar functie van minister van Binnenlandse Zaken keer op keer laten weten dat de netto immigratie naar het VK terug moet van langjarig gemiddelde van 300.000 naar iets in de omvang 25.000. Dat getal van 300.000 is inclusief de instroom van studenten. Sinds het Brexit referendum is er een lichte daling in dat cijfer zichtbaar. Als de migratiestroom terug gebracht moet worden naar een tiende van wat het langjarig gemiddelde dan is een reductie van de studenten instroom onvermijdelijk. De huidige minister van Binnenlandse Zaken Sajid Javid geeft signalen af dat hij anders tegen deze problematiek aankijkt.

Hij bestudeert momenteel op de mogelijk om studenten die naar het VK komen niet mee te tellen als migrant. Reden is dat ze op termijn toch weer vertrekken. Er is bij studenten sprake van circulaire migratie en niet van permanente vestiging. De Nederlandse cijfers zijn: na twee jaar is 35 procent vertrokken en na tien jaar heeft praktisch iedereen het land verlaten. Bij Javid’s heroverweging zal ook meespelen dat het VK-onderwijssysteem voor een belangrijk deel afhankelijk van de (college)gelden die de externe studenten inbrengen.

Omdat in het Nederlandse systeem PhD-studenten een werknemers status hebben is het beeld van studenten die naar ons land komen en hun opleiding vervolgen als aio totaal anders. Daar zijn vooralsnog geen migratiebeperkingen van welke aard te verwachten.

Permanent werken
Lastiger is het inschatten wat er gebeurt als iemand permanent wil werken aan een kennisinstituut of universiteit in het VK. Er wordt een salarisgrens genoemd van 30.000 pond (bijna 36.000 euro), die gehaald moet worden om een werkvergunning te krijgen. Dat zal uiteraard voor wetenschappers het probleem niet zijn. Maar het is onduidelijk of er nog andere voorwaarden voor een verblijfsvergunning zullen zijn. En evenmin of in het VK opgebouwd pensioen mee terug kan worden genomen als die persoon ooit weer terug wil. Er laten zich nog wel een paar problemen in de sfeer van sociale verzekering etcetera benoemen waar allemaal geen enkel zicht op bestaat hoe dat er uit gaat zien.

Wat wel duidelijk is dat de grondhouding van onderzoekers die thans in het VK werken maar geen Britse nationaliteit bezitten niet positief is. Een onderzoek gehouden onder buitenlandse onderzoekers werkzaam bij het prestigieuze Francis Crick Institute, het grootse biomedisch instituut van Europa, dat 40 procent overweegt te vertrekken als het VK de EU verlaat. Als er een harde Brexit komt, is bijna iedereen van oordeel dat dit zeer nadelig voor het instituut in zijn geheel is omdat er zoveel onderzoekers werkzaam zijn met een EU achtergrond en verblijf aan het Crick moeilijk en duur wordt.

ERC-grants
Vrees is er ook over de gevolgen van het mogelijk verdwijnen van vele ERC-grants. Ik was begin september in Londen voor een congres. De ketelmuziek over Brexit was niet van de lucht en zeer somber van toon. Vooral omdat men zich grote zorgen maakt over de ERC-gelden. De Britse regering heeft in algemene zin gesteld dat alle netto-inkomsten die Britten hebben van uit EU-subsidies etcetera, en die weg vallen bij een Brexit, gecompenseerd zullen worden. Dit is de zogenaamde Brexit dividend die ontstaat omdat er geen lidmaatschapbijdrage aan de EU betaald hoeft te worden en het VK een netto-betaler is. Of die bestaat is de vraag maar dat negeer ik hier. Duidelijk is wel dat het VK op dit moment 2 miljard euro in het fonds van de ERC inlegt en er 3,2 miljard uithaalt. Binnen de universiteiten in het VK is er niemand die denkt dat de Britse regering dat verschil gaat bijleggen. Zeker niet als het om de Humanities zou gaan.

Zou het VK dan met dat ERC-systeem blijven meedoen? Zwitserland participeert als EER-land ook mee in dat fonds, dus onmogelijk is het niet. In het Chequers plan van May staat met zoveel woorden dat het VK met dat systeem wil mee blijven doen. Het is echter de vraag of de EU hiermee zal instemmen.. De Europese commissie heeft al wel laten weten dat continueringsaanvragen in het kader van ERC gelden problematisch zijn als daar Engelse partners bij zit en de termijn over de Brexit datum van 29 maart 2019 loopt. Dat was de andere reden voor de licht offensieve stemming in Londen rondom Brexit. De Britse academici voelen al dat ze buitengesloten worden en zijn daar diepongelukkig over.

Voor een korte analyse zie link hier naar mijn Brexit als een commedia dell’arte stukje.