Rust en regelmatig voor meer arbeidsplezier
'Collectief ritme geeft meer rust'
Tanja van der Lippe. Foto: Ivar Pel
Hoe ouder Nederlanders worden, hoe langer je moet werken. Dan is het wel zo fijn als je met plezier je AOW haalt. De afgelopen jaren zijn Nederlanders echter minder tevreden geworden met hun werk, zo blijkt uit De Waarde van Werk Monitor 2019-2023 van de Universiteit van Amsterdam. Gaven werkenden in 2019 nog gemiddeld een 7,6 aan hun werk, in 2021 daalde dat naar een 7,5 en in 2023 naar een 7,4. Hoewel de onderzoekers geen echte verklaring hebben voor deze daling, gaven geënquêteerden aan een grotere psychosociale belasting te ervaren - stress die ontstaat als reactie op ongewenst gedrag en een te hoge werkdruk. Die kunnen een negatief effect hebben op de tevredenheid met werk.
Tijdsdruk kan een rol spelen bij stress. “Als je Nederlanders vraagt: hoe is het met je, zeggen ze bijna allemaal: druk. Dat kenmerkt onze cultuur”, zegt Tanja van der Lippe. Ze is hoogleraar Sociologie en verbonden aan het netwerk Future of Work van de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek richt zich op een gezonde werk-privébalans en een duurzame inzetbaarheid van werknemers, waarvoor ze in 2022 de Stevinpremie kreeg – ook wel de Nederlandse Nobelprijs genoemd.
Van der Lippe ziet dat veel Nederlanders tijdsdruk ervaren, hoewel die objectief gezien eigenlijk wel meevalt. Zo besteden Nederlanders niet meer tijd aan verplichtingen zoals werk, zorg en onderwijs dan in andere landen. Volgens de hoogleraar ervaren we tijdsdruk door drie dingen: we willen, moeten en kunnen veel. “We moeten voor ons gevoel veel tegelijk doen, niet alleen op ons werk maar ook in onze vrije tijd, want dat geeft status. En we kunnen ook veel. De verwachting was dat technologie ons leven makkelijker zou maken, maar het tegendeel blijkt inmiddels het geval. Naast alle voordelen, staan we door smartphones ook altijd ‘aan’.”
Geen tijdslimiet
Daarbij wordt er meer flexibel en vanuit huis gewerkt: het maakt het mogelijk om ’s avonds ‘nog even’ door te werken, maar kan er ook voor zorgen dat er geen grenzen meer zijn aan werktijd. Ook sporten we minder vaak bij verenigingen, maar vaker individueel door te hardlopen of naar een sportschool met ruime openingstijden te gaan. Ook daar zit dus geen tijdslimiet meer aan. “Iedereen heeft tegenwoordig zulke verschillende schema’s dat het een complexe opgave is om tijden op elkaar af te stemmen.” Een collectief ritme, zoals Nederland dat vroeger kende, met vaste werkdagen en -tijden en winkels die op zondag dicht waren, geeft meer rust. Net als een lidmaatschap van een sportvereniging, waarbij je op woensdagavond traint en op zaterdag een wedstrijd speelt.
Degenen die de meeste tijdsdruk ervaren zijn theoretisch opgeleide mensen met kleine kinderen (vooral moeders), mantelzorgers en – opvallend genoeg - jongeren. In tegenstelling tot ouders en mantelzorgers die bijvoorbeeld naast werk de zorg voor een kind of een ouder hebben, hebben jongeren het objectief gezien minder druk, zegt Van der Lippe. “Jongeren vóelen zich vooral druk. Sociale media veroorzaken veel stress omdat ze constant vergeleken worden met hun peers. School of werk geven prestatiedruk. Ze zitten daarnaast in een onzekere tijd. Het is voor hen niet makkelijk om een huis te kopen of een vaste baan te krijgen. Ook de klimaatcrisis en dreigende oorlogsspanning raken hen meer dan andere groepen. Ze moeten ook nog veel keuzes maken: waar ga ik werken? Waar ga ik wonen? Wat doe ik met mijn relatie? Wil ik een kind? Bij vijftigplussers is dat al veel meer uitgekristalliseerd.”
Mensen die tijdsdruk ervaren, komen vaak ook niet toe aan bijscholing. Uit het onderzoek Leren en Ontwikkelen in Nederland uit november 2024 van onderzoeksinstituut ROA van Maastricht University, blijkt dat bijna 30 procent van de werkenden wel een cursus wilde volgen, maar dit niet deed vanwege werkdruk, privébalans of financiële redenen. Terwijl hetzelfde onderzoek ook signaleert dat mensen die leren tevredener zijn met hun werk. Van der Lippe: “Ik denk dat scholing heel waardevol is. Het kan verschillende functies in je leven hebben. Het kan direct van nut zijn voor je werk, maar het kan je ook verder helpen in je ontwikkeling als mens.”
Tijdsdruk is maatschappelijk probleem
Het aanpakken van tijdsdruk is geen individuele kwestie, vindt Van der Lippe. Zij ziet tijdsdruk als een maatschappelijk probleem waarin werkgevers een hoop kunnen betekenen. Jonge werkenden zijn vanwege de zekerheid geholpen met een vaste baan. Mantelzorgers door de zorg voor naasten meer bespreekbaar te maken en meer begrip te hebben wanneer een medewerker afwezig is. En ouders door als werkgever onder meer bij te dragen aan goede kinderopvang. “Zij zouden ook meer kunnen kijken naar de rol van de partner. Die krijgt nu van de overheid maar 70 procent van het loon bij aanvullend geboorteverlof en dat kan een drempel zijn. Gezinnen met lage inkomens kunnen voor 100 procent van dat loon afhankelijk zijn. Maar het moet vooral niet alleen over die moeder, die jongere of die mantelzorger gaan, het hele systeem eromheen kan beter en is ook aan zet.”
Ken je collega
In de huidige werksituaties waar werknemers de optie krijgen om thuis te werken, is het volgens Van der Lippe ook goed om als collega’s goede afspraken te maken om stress te voorkomen. Ze onderscheidt werknemers in twee groepen. De ‘integreerders’ en de ‘segmenteerders’. De integreerders zijn de mensen die het juist fijn vinden om door de flexibiliteit van thuiswerken werk en privé door elkaar te laten lopen. Segmenteerders zijn mensen die werk en privé liever gescheiden houden. “Het zou erg helpen als collega’s van elkaar weten of ze integreerders of segmenteerders zijn. Dan kunnen ze rekening met elkaar houden. Integreerders zouden dan bijvoorbeeld ’s avonds laat geen e-mails meer versturen naar segmenteerders.”
In haar boek Waar blijft mijn tijd? uit 2021 schets Van der Lippe het dilemma waar de samenleving voor staat: willen we ‘meer, meer, meer’ of ‘genoeg is genoeg’? Een van de oplossingsrichtingen noemt ze de ploegenachtervolging. “Daarin blijven we ons ontwikkelen. We kijken waar iemand goed in is en verdelen op basis daarvan de taken. Zo maken we er een teamprestatie van. Dat geeft minder tijdsdruk, een betere werk-privébalans en dat maakt mensen gelukkiger. Je hoeft niet alleen die rat race aan te gaan.”
Tot slot wil Van der Lippe nog wel benadrukken dat tijdsdruk niet per se negatief is. “Als je een deadline moet halen, en dat lukt na hard werken, kan dat een voldaan gevoel geven. Maar té druk zijn heeft wel duidelijk negatieve gevolgen. “Te drukke mensen eten ongezonder en hebben meer mentale last.”
In samenwerking met het programma Onderwijs voor Professionals van de Universiteit Utrecht heeft DUB het themamagazine Lang zullen we leren! gemaakt, dat in verschillende gebouwen te vinden is. Het magazine gaat in november ook mee met Illuster, het blad van alumni. Alle verhalen uit het magazine staan ook online en de komende twee maanden zullen we een aantal van deze verhalen uitlichten op onze website. Ook zullen er de komende weken nog een paar extra verhalen over onderwijs voor professionals uitsluitend online worden gepubliceerd. Alle verhalen zijn via deze link te vinden.
Reacties
We stellen prijs op relevante en respectvolle reacties. Reageren op DUB kan door in te loggen op de site. Dat kan door een DUB-account aan te maken of met je Solis-ID. Reacties die niet voldoen aan onze spelregels worden verwijderd. Lees eerst ons reactiebeleid voordat u reageert.