College skippen: eigen keuze student of uitdaging voor UU?

Alle leden van het DUB-panel herkennen het: in de eerste weken van een nieuw vak zitten de zalen bomvol, maar gedurende de rit neemt de belangstelling voor de colleges snel af. 

En vrijwel zonder uitzondering spreken ze hun teleurstelling daarover uit. Bioloog Suzan Ruijtenberg zegt: “Een cursus is als geheel ontworpen en het slot is niet minder belangrijk dan het begin.” Filosoof Floris van den Berg: “Als docent frustreert de lage frustratiegraad van studenten mij.”

Psychologiestudent Levi Bierhuizen mailt: “Ik denk dat elk nieuw blok voelt als een nieuwe start, waarin studenten met de beste intenties van start gaan. Net als in de weken na nieuwjaarsdag, volgt helaas een periode waarin onze goede intenties toch lastiger vol te houden zijn dan we dachten.”

Vanwege de bedroevende opkomst heeft de opleiding Pedagogische Wetenschappen bij sommige cursussen zelfs de hoorcolleges geschrapt, meldt panellid Kirsten Buist. “En dat terwijl die ooit juist opgezet waren op verzoek van studenten en naar aanleiding van antwoorden in cursusevaluaties.”

Het verborgen curriculum
Veel panelleden stellen vast dat de meeste studenten tijdens een onderwijsblok proberen uit te vinden wat de minimale vereiste is om het tentamen te halen. En als blijkt dat het bijwonen van colleges en werkgroepen daarvoor niet noodzakelijk is, komen ze ook niet meer opdagen.

Student Emma Ravenhorst geeft een “berucht voorbeeld” uit haar rechtenbachelor. “Helaas geeft een pakket van Lawbooks je een betere kans op tentamensucces dan elke week naar het hoorcollege gaan. Hoewel een hoorcollege natuurlijk vele malen interessanter en intellectueel stimulerender is.” (In Lawbooks staan samenvattingen en tentamentrainingen afgestemd op de rechtenstudie van de Universiteit Utrecht, red.).  

Ravenhorst: “Ik sluit niet uit dat een andere toetsvorm tot een andere opkomst zou leiden.”

Floris van den Berg verwijst in dit verband naar wat onderwijskundigen wel “het hidden curriculum” noemen: dat wat je minimaal moet doen om het vak te halen. “Dat hidden curriculum is een stuk beperkter dan het officiële curriculum waarbij de docent ervan uitgaat dat de student de colleges bijwoont, de opdrachten maakt, de verplichte literatuur leest en, idealiter, de aanbevolen literatuur.”

Meeschrijven als een malle
Meerdere panelleden ontwaren dan ook een gebrek aan intrinsieke motivatie bij studenten. Terugkijkend op haar eigen studietijd zegt cursuscoördinator Laura Hompus: “Persoonlijk begreep ik het nooit zo, dat afhaken. Mijn fomo en nieuwsgierigheid maakten dat ik bijna altijd ging. De tijd is ervoor gereserveerd, wanneer moet je die kennis anders tot je nemen?”

“Meeschrijven als een malle”, herinnert ze zich. “Mijn brein de stof laten processen. Ik vond het ook  weldegelijk meerwaarde hebben om zo nu en dan mijn vinger te kunnen opsteken.”

Floris van den Berg noemt “de minimalistische en instrumentale houding van studenten” zorgwekkend. Tegelijkertijd meent hij dat docenten ook de hand in eigen boezem moeten steken en zich af moeten vragen of hun colleges daadwerkelijk nuttig en nodig zijn. In dit verband houdt hij juist een vurig pleidooi voor het aloude hoorcollege. “Het moet nu allemaal interactief of flipping the classroom. Als ik terugdenk aan mijn studie, dan denk ik nooit aan werkcolleges, maar altijd aan hoorcolleges die diepe indruk op mij gemaakt hebben. Zou het een idee zijn om schermen (computers, telefoons) te verbieden en studenten aan te moedigen collegeaantekeningen te maken?” 

Online terugkijken
Andere panelleden zien andere mogelijkheden om het tij te keren. Suzan Ruijtenberg meent dat een deel van de studenten wel degelijk interesse heeft in de lesstof, maar afhaakt omdat de colleges niet nuttig genoeg zijn, de reistijd te lang is of de motivatie wegvalt. “Daar valt mogelijk iets aan te doen. Bijvoorbeeld door colleges te groeperen zodat studenten minder hoeven te reizen, of door beter aan te sluiten bij hun leerbehoeften.”

Ook Levi denkt dat een opleiding zelf invloed kan hebben. “Zo zijn bij ons werkgroepen altijd verplicht en kunnen sommige hoorcolleges niet online worden teruggekeken.”

Kirsten Buist geeft ook enkele opties: tentamenstof aanpassen; bonuspunten geven en aanwezigheidsplicht met presentielijsten invoeren. “Maar die maatregelen zijn niet voor alle cursussen geschikt en niet alle docenten vinden dat een prettige werkwijze.”

Eigen verantwoordelijkheid
Tegelijkertijd wijzen verschillende panelleden erop dat de eigen keuze van studenten wellicht ook gewoon gerespecteerd moet worden. Ruijtenberg: “Sommige studenten haken in de eerste weken af omdat de cursus niet bij hen past, er persoonlijke omstandigheden spelen of er overlap is met andere vakken. Dat is onvermijdelijk: interesses veranderen en omstandigheden zijn niet altijd te voorspellen.”

Buist: “Je mag van een jongvolwassene ook verwachten dat zij zelf een goede inschatting kunnen maken of het voor hen zinvol of de moeite waard is om naar een hoorcollege te komen. Als het hen veel (reis)tijd en moeite kost en het levert in hun beleving of ervaring te weinig op, valt die afweging dus nadelig uit voor aanwezigheid bij hoorcolleges.

Onderwijskundige Casper Hulshof zegt: “Studenten hebben simpelweg weinig tijd (er wordt enorm veel gewerkt om de studie te kunnen betalen), dus zodra ze denken: hier hoef ik niet per se bij te zijn, dan kiezen ze ervoor om niet aanwezig te zijn. Als ze gelijk hebben, vind ik dat een slimme en strategische keuze.”

Het dilemma past volgens Emma van Ravenhorst bij de vele “cultuuroorlogjes en -oorlogen die op de universiteit worden uitgevochten”. “Allemaal proxy’s voor één grotere vraag: wat willen we dat de universiteit is? Is de universiteit een vervolg op de middelbare school waarbij aanwezigheid verplicht is en braaf elke week het huiswerk ingeleverd moet worden? Of gaat de universiteit uit van intrinsieke motivatie en de verantwoordelijkheid van studenten om zelf na te denken en te beslissen over waar zij wel en niet voor komen opdagen?”