DUB-cartoonist Niels Bongers viert jubileum met tentoonstelling

Jo Ritzen had hij helemaal in zijn vingers. Jet Bussemaker is lastiger: vooral vanwege die paniekerige blik. Geen minister of staatssecretaris is veilig voor de pen van DUB-cartoonist Niels Bongers. Maar ook universitaire bestuurders en corpsstudenten moeten er vaak aan geloven. In de Universiteitsbibliotheek is deze maand een overzicht te zien van cartoons die Bongers de afgelopen 30 jaar tekende.

Wat zijn er toch veel dingen die altijd maar hetzelfde blijven. Die gedachte bekroop cartoonist Niels Bongers toen hij de uiteindelijke selectie van zijn tekeningen zag die in de maand oktober in de Universiteitsbibliotheek is te bewonderen. “Studenten klaagden 25 jaar geleden ook al over een gebrek aan studieplekken, alleen zaten toen niet hbo-studenten maar aio’s op 'hun' stoelen. Maar ook landelijke kwesties: over het leenstelsel wordt eigenlijk al 30 jaar gediscussieerd.”

Het grappigste voorbeeld van ‘dingen die almaar terugkomen’ vindt hij terug op een paneel met vier tekeningen van verschillende kabinetsformaties. De onderhandelaars zijn het over alles oneens, met uitzondering van één ding: op de studiefinanciering kan wel wat bezuinigd worden. “Dat is toch opmerkelijk? Daar zitten dan keer op keer mannen aan tafel die allemaal gestudeerd hebben, de meesten ook nog eens heel lang, en het enige wat ze kennelijk hebben onthouden van die tijd is dat het veel zuipen, feesten en nietsdoen was. Bij elke nieuwe formatie staat als een paal boven water: studenten moeten vooral een beetje doorstuderen.”

Pim Fortuyn belde boos het Ublad

Niels Bongers leverde in augustus 1984 zijn eerste tekening in bij de redactie van het toenmalige Universiteitsblad. Hij had zijn sporen toen al verdiend als cartoonist van Troof, een uitgave van de linksige vakbond USF, voorloper van de huidige studentenunie Vidius. Ruim 25 jaar verschenen zijn tekeningen wekelijks in het Ublad. Na de introductie van de onafhankelijke nieuwssite DUB worden zijn tekeningen digitaal verspreid.

De parmantige Utrechtse collegevoorzitter Jan Veldhuis of het groepje dronken corpsballen, voor veel lezers van het Ublad werden het vertrouwde gezichten. Bestuurders in onderwijsland ergerden zich aan de cartoonist die de zaken wel erg ongenuanceerd voorstelde of gniffelden om een collega die mikpunt was. Voormalig collegelid Hans Amman was een fan en vond de tekeningen van Bongers vaak "goed geraakt".  

Toenmalig IB-Groep-directeur Pim Fortuyn belde ooit boos met het Ublad. Bongers had zijn reclamecampagne ‘studie afgelopen, kaartje kopen’ durven persifleren. Toen bleek dat studenten stiekem hun OV-kaart langer konden gebruiken als ze vlak voor afstuderen aangaven dat ze deze kwijt waren, kwam Bongers met de tekening ‘studie afgelopen, duplicaatje kopen’. Fortuyn weigerde vervolgens nog te adverteren in het Ublad.

Minister Ritzen kreeg een Stalinsnor

Bongers excelleert met zijn weergaven van de ministers en staatssecretarissen met hoger onderwijs in hun portefeuille. “Vooral PvdA-coryfee Jo Ritzen was echt een figuurtje dat ik helemaal in mijn vingers had”, zegt Bongers. “Ik tekende hem steeds extremer –ooit zelfs met een Stalinsnor - maar je zag toch altijd dat hij het was. Ritzen straalde totaal niet uit dat hij ook maar enig hart had voor het hoger onderwijs. Studenten konden protesteren wat ze wilden, hij was totaal onbuigzaam.”

De nieuwe minister Jet Bussemaker toont volgens Bongers meer betrokkenheid bij het hoger onderwijs. “Maar ook zij lijkt mij erg inflexibel. Als GroenLinks en de VVD niets hadden gedaan had ze dat leenstelsel verspeeld, gok ik.” Als tekenobject is Bussemaker vrij lastig. “Dat komt vooral door de paniekerige blik in haar ogen. Die is heel kenmerkend, maar zit in de weg als je haar in een andere gemoedstoestand wilt tekenen.”

Studenten zijn minder boos
Bongers schept nog veel genoegen in zijn wekelijkse commentaartekening. Hij merkt wel dat de sappige onderwerpen steeds minder voor het oprapen liggen. “Studenten zijn minder boos op de politiek. Misschien ook omdat er minder is om boos om te zijn. De forse ingrepen in het onderwijs waarbij bijvoorbeeld grote opleidingen werden opgeheven zijn verleden tijd."

De universiteit heeft haar zaakjes zelf ook beter geregeld, merkt Bongers. "Zo’n bachelor- of masterherziening leidt tot betrekkelijk weinig ophef. Ik herinner me een cartoon jaren geleden over de invoering van een gemeenschappelijk eerste jaar voor alle Utrechtse opleidingen bij Sociale Wetenschappen, de zogenoemde gamma-propedeuse. Docenten vochten elkaar toen de tent uit. Dat zou nu niet zo snel meer gebeuren.”

Of is hij zelf door de jaren misschien ook wat milder geworden? Hij denkt na. “Het mooist blijft iets aan de kaak stellen wat niet deugt. Het lijkt er inderdaad op dat er steeds minder dingen zijn die ik werkelijk niet vind deugen. Dat is wel veranderd. Vroeger kwam ik ook vaker met van-dik-hout-zaagt-men-planken-symboliek. Afgehakte benen enzo. Dat doe ik nu minder.”

Toch kon Bongers zich de afgelopen tijd nog flink boos maken. Op staatssecretaris Halbe Zijlstra bijvoorbeeld. Toen Zijlstra vertrok, schreef Bongers aan de hand van zijn cartoons een artikel op DUB waarin hij zijn afkeer niet onder stoelen of banken stak. “Dat was weer iemand die op die plek niet deugde. Hij leek er echt genoegen in te scheppen om mensen tegen zich in het harnas te jagen en onderwijs en cultuur af te knijpen. Een exponent van verkeerd rechts.”

De tentoonstelling met de cartoons van Niels Bongers is in oktober te zien op de loopbrug van de Universiteitsbibliotheek in De Uithof.