DUB-panel: UU heeft voorbeeldfunctie als het gaat om duurzaamheid

Een autovrije Uithof? Wat een onzin. Zo mopperde Maarten van Rossem tijdens een bijeenkomst van studentmedezeggenschappers in de binnenstadsbibliotheek eind februari. “Hoe moet een medewerker die op de Utrechtse heuvelrug woont, straks op zijn werk komen?” Van Rossem vindt dat milieu- en duurzaamheidsmaatregelen iets voor Den Haag zijn. Een universiteitsbestuur moet het over onderwijs en onderzoek hebben.

De aanleiding voor de opmerkingen van Van Rossem was een discussie over de zogenoemde  houtskoolschets van het nieuwe universitaire strategische plan. In dat stuk wordt veel nadruk gelegd op de “prikkelende ambitie” om de bedrijfsvoering binnen de UU verder te verduurzamen.

In de zaal vond de Bekende Utrechter opmerkelijk veel weerklank. Windmolens plaatsen, vegetarische catering, vliegtickets voor studenten en docenten die gaan treinen in plaats van vliegen? Het was volgens een aantal aanwezige studenten ‘symboolpolitiek’ waar de UU zich verre van moest houden.

Dat was voor DUB de aanleiding om de leden van ons panel de volgende stelling voor te leggen:

De universiteit moet een voorbeeldfunctie vervullen als het gaat om duurzaamheid. Ook als maatregelen de universiteit geld kosten. Ja / Nee

Of corona de universitaire houtskoolschets van het strategisch plan nog kan uitgummen?, wie weet. Maar voor ons panel hoeft dat niet. Kort voor de crisis waren de leden behoorlijk eensgezind. Alle respondenten kwamen met een luid en duidelijk ‘ja’ als antwoord op onze stelling.

Student Sociale Geografie & Planologie Marte Vroom:
“Practice what you preach! De UU doet veel onderzoek naar duurzaamheid en studenten volgen colleges en cursussen hierover. Er zijn zelfs hele studieprogramma’s over duurzaamheid. Daarnaast hebben veel Utrechtse wetenschappers de verklaring van Scientists4Climate ondertekend. De klimaatcrisis wordt steeds erger en instellingen als universiteiten moeten, zeker bij een falend overheidsbeleid, een voorbeeldfunctie vervullen. Van mij mag het allemaal wel wat verder gaan dan die vleesvrije lunches en gratis treinkaartjes: vanuit de UU zouden er geen vliegreizen mogen worden georganiseerd en dierlijke producten moeten volledig uit de catering worden geband. There’s no science on a dead planet.

Masterstudent Media Technology in Leiden) en bijvakker in Utrecht, Ingrid Weerts: “Op deze vraag kun je echt geen nee meer zeggen in 2020 (…). Onderwijs gaat verder dan je hoorcollege. Uitdragen dat de duurzame keuze ook de beste keuze is zonder daarbij keuzevrijheid weg te nemen, is ook een stuk educatie. Juist financiële voordelen voor verenigingen die op een internationale reis gaan met de trein in plaats van met het vliegtuig zijn daar een mooi voorbeeld van. Een student met een studie die op weinig plekken wordt aangeboden, heeft bovendien nauwelijks een keuze. Dit in tegenstelling tot werknemers op de arbeidsmarkt. Zij kunnen een bewuste keuze maken om bij een duurzaam bedrijf te solliciteren. Studeren is een recht, geen privilege en als student wil ik niet verplicht zijn mijn collegegeld te betalen aan een instelling die geen oog heeft voor duurzaamheid.”

Sociaal Geograaf Bouke van Gorp:
“Als je van duurzaamheid een speerpunt maakt in je onderzoek en dat ook in je onderwijs laat terugkomen, dan hoort het ook in de bedrijfsvoering een plek te krijgen. Dat heeft ook gewoon met geloofwaardigheid te maken voor mij – meer nog dan met ‘het goede voorbeeld geven’. Het voordeel is bovendien dat je ook het maken van sommige ‘verantwoorde’ keuzes (en de druk  of het dilemma dat daarbij komt kijken) bij het individu weghaalt.”

Student Global Sustainability Science Christoph Krüger:
“Ik ben het eens met de stelling dat de universiteit haar uiterste best moet doen om in 2030 klimaatneutraal te zijn. Maar ik ben niet voor het compenseren van treintickets voor studenten. Als studenten of medewerkers verre reizen willen maken, dan is dat hun eigen verantwoordelijkheid. Daar zou een universiteit niet voor moeten betalen. De universiteit kan zich beter richten op de vraag wat ‘klimaatneutraal’ precies betekent en een plan opstellen om dat zelfgekozen doel te bereiken. ( … ) Maar het allerbelangrijkste is misschien wel dat er met onmiddellijke ingang uitsluitend vegetarische en veganistische lunches zouden moeten worden geserveerd, niet alleen als maatregel tegen klimaatverandering, maar ook vanuit ethische overwegingen.”

Stage-coördinator bij de faculteit Geesteswetenschappen Bart Mijland:
“Ja, de universiteit heeft sowieso een voorbeeldfunctie als het gaat om duurzaamheid. De academische wereld is internationaal. Studenten, onderzoekers en docenten zorgen voor aardig wat CO2-uitstoot. Hun vliegreizen en woon-werkverkeer vormen samen ruim een kwart van de totale uitstoot van de UU. Als universiteit heb je een maatschappelijke functie, zoals tijdens de Onderwijsparade nog helder uiteengezet door professor Giselinde Kuipers: “By proxy we are teaching society”. Onze interne reis-, eet- en consumptiecultuur kan dus een enorme impact hebben op de wereld om ons heen. Onze alumni werken veelal buiten de academie en zo geldt: ‘Hier geleerd, is daar gedaan’.”

Student Philosophy, Politics & Economy Mario Parolari:
“Elke universiteit moet zelf beslissen welke positie zij inneemt als het gaat om duurzaamheid, en welk beleid en welke maatregelen daarbij horen. Maar een universiteit moet wel samenhang laten zien. Als er een groene agenda gevolgd wordt, dan moet de universiteit zelf ook milieuvriendelijk zijn op een vernieuwende en vrijdenkende manier. Neem het voorbeeld van vleesvrije lunches. Zou het niet meer voor de hand liggen om als universiteit alleen te kopen van lokale, biologische boeren. Dat is zeker duurder, maar ook milieuvriendelijker dan alleen afzien van vlees en de rest van de producten gewoon bij dezelfde grote internationale leveranciers blijven kopen.”

Directeur Vastgoed & Campus (en dus mede verantwoordelijk voor de UU-bedrijfsvoering) Fiona van ’t Hullenaar:
“Duurzaamheid is niet Duur. Als duurzaamheid geld kost heet het Liefdadigheid. Al onze duurzaamheidsactiviteiten in de bedrijfsvoering hebben een positieve business case. Als Universiteit Utrecht lopen wij voorop in de transitie naar een duurzame samenleving. Juist wij kunnen, met al onze geweldige wetenschappers en studenten, laten zien waar de kansen liggen. Wij zijn een kennisinstituut met duurzaamheid als één van onze vier strategische thema’s. Het is essentieel dat de bedrijfsvoering hierin dezelfde ambities nastreeft: Practice what you teach. Wij als internationale kennisinstelling kunnen de wereld laten zien dat het wél kan. Goed voorbeeld doet volgen!”

Er staat overigens voor aanstaande vrijdag nog steeds een grote klimaatstaking gepland. Die zou in fysieke vorm in Utrecht plaatsvinden, met deelname van veel studenten en wetenschappers. De vraag is nog even hoe effectief online staken is ...