'Een gesloten relatie vonden we allebei maar niks'

Wat houdt de jeugd tegen om de bloemetjes buiten te zetten? Jongeren beginnen steeds later aan seks. Zo ligt de gemiddelde leeftijd nu op 18,7 jaar terwijl dit in 2012 nog 17 jaar was. Dat blijkt uit een onderzoek van Rutgers. Waarom jongeren langer wachten, is moeilijk vast te stellen. Volgens het onderzoek van Marianne Cense uit 2019 dragen dating apps, sociale media, prestatiedruk en veranderende normen rondom schoonheidsidealen bij aan deze verschuiving. 

De Utrechtse docent-onderzoek in sociale, gezondheids- & organisatiepsychologie Leslie van der Leer sluit zich hierbij aan. ‘’Wanneer je wat langer wacht, denk je wellicht meer na over wat je wilt en zou je ook meer dingen willen onderzoeken. Je zou het kunnen zien als een zoektocht naar identiteit. Zo zijn jongeren ook steeds meer bezig met genderidentiteit en seksuele oriëntatie. Ze staan er meer voor open om alles een keertje te proberen, om te kijken wat bij hen past, en volgen daarom niet meteen de sociale norm dat een liefdesrelatie bestaat uit twee mensen in een monogame relatie.’’ 

Monogaam wezen
Is het wellicht een trend dat meer jongeren kiezen voor een alternatieve relatievorm? Van der Leer denkt van niet: ‘’Het is maar de vraag of er meer mensen een open relatie hebben of dat er meer mensen open over zijn. Sinds ongeveer 2020 wordt er minder onderzoek gedaan naar wat men vindt over non-monogame relaties en wordt er meer gekeken naar de mensen in non-monogame relaties zelf. Door de opkomst van sociale media is deze groep veel beter te bereiken. Ook tijdens de coronapandemie zag je dat alle zelfhulpboeken en andere middelen voor zelfontplooiing leidden tot een meer open gesprek waardoor meer alternatieve perspectieven besproken werden zoals over gender en seksuele oriëntatie. Ook als het over relaties ging waardoor alternatieve relatievormen onderdeel van het gesprek werden."

Non-monogame relaties hebben een stigma. Volgens Van der Leer komt dit voort uit de tijd waarin religie heel belangrijk was en de normen bepaalde. Tegenwoordig nemen mensen steeds meer afstand hiervan en komt er ook ruimte voor nieuwe perspectieven, zegt ze. De mens is ook niet per se een monogaam wezen. “Niet vanuit ons dna”, zegt Van der Leer.  “Wanneer je ons vergelijkt met andere diersoorten zijn we gewoon niet zo geprogrammeerd. Je hebt bijvoorbeeld bepaalde vogels die hun hele leven samenblijven, ze blijven zelfs trouw aan elkaar wanneer de ander sterft. Je ziet vaak dat mensen wel sociaal monogaam kunnen zijn en lange tijd samenblijven, maar niet altijd fysiek monogaam zijn - mensen gaan regelmatig vreemd. Onze sociale monogamie is deels opgelegd door cultuur wat tot uiting komt in bijvoorbeeld films, liedjes en boeken.’’

In deze tijd is er ook steeds meer acceptatie voor seks zonder verliefdheid, zegt ze. “Het gaat hier dan om scharrelen of casual seks. Het is natuurlijk geen vaste relatie, maar je ziet hier wel dat de norm van exclusiviteit steeds meer vervaagt. Het is steeds minder een aanname in een beginnende relatie, maar exclusiviteit wordt pas een gegeven wanneer hier een gesprek over is. We verwachten tegenwoordig van anderen dat zij mogelijk verschillende liefdeslijntjes hebben lopen wanneer dit gesprek níet is geweest.’’

‘Regels liggen niet vast en kunnen constant veranderen’

Thijs is 27 en studeert aan de UU. Voor hij zijn huidige vriendin ontmoette, had hij een paar monogame relaties gehad. Zelf had hij er nooit bij stilgestaan dat een open relatie ook een optie kon zijn, totdat zijn vriendin dit voorstelde. Zij had er goede ervaringen mee gehad en wilde dat graag verder ontdekken. Belangrijke bouwstenen in hun relatie zijn goede communicatie, eerlijkheid en vertrouwen. 

‘’Gaandeweg hebben we gekeken wat prettig voelde en wat niet. Eerst spraken we bijvoorbeeld alleen eenmalig af met iemand anders, dat breidden we langzaam uit naar daten met anderen. Wij geloven dat seks en gevoel niet los van elkaar staan en het daarom ook logisch is als je gevoelens voor iemand anders ontwikkelt. We vertellen elkaar overigens alles. Met wie je was bijvoorbeeld en wat er tijdens dat afspraakje is voorgevallen. Ik denk dat we allebei best goed kunnen aanvoelen wat de ander wil horen en wat de ander op dat moment even niet aankan. Je kan natuurlijk altijd vragen 'Wil je dat ik meer vertel?'. Het hangt natuurlijk ook van het moment af. Ik wil altijd meteen alles horen over haar ervaringen, maar zij wil pas mijn verhalen horen als ze zich iets meer op haar gemak voelt.”

‘’Op dit moment maakt het onze relatie sterk, maar ik kan ook moeilijk zeggen hoe het zou zijn als we geen open relatie zouden hebben. Ik heb nog nooit iemand zo snel en goed leren kennen en ik denk dat deels komt omdat je zoveel persoonlijke en intieme dingen met elkaar deelt. We hebben geen termijn tot wanneer onze relatie open is. Net zoals wij steeds onze regels opnieuw bespreken en eventueel veranderen en soms steeds een stapje verder gingen. Het is in ieder geval duidelijk dat de huidige vorm van onze relatie niet voor altijd vastligt. Alles is bespreekbaar.’’

‘Bij vriendschappen haal je ook niet alles uit één vriendin’

Wat begon als een monogame relatie ontwikkelde zich tot een open. Dit was het geval voor de 20-jarige hogeschoolstudent Delphine en haar voormalige vriend. Ze merkte dat ze meer waren dan een friends with benefits maar monogamie ook niet goed bij hun band aansloot. Ze geeft toe dat het ook zeker niet voor iedereen is weggelegd en dat het in het begin ook zeker even schakelen was. Zoende ze eerst alleen met hem, nu kon ze opeens met andere zoenen. “Je moet er dan samen even uitkomen wat wel en niet werkt.”

‘’Een gesloten relatie vonden we allebei maar niks. We waren beiden net nieuw in Utrecht, zaten bij een vereniging en wilden het studentenleven ontdekken. We hadden een heel goede band en hij was gewoon mijn beste maatje. Mensen waren onder de indruk van hoe wij het aanpakten en eigenlijk was het ook heel mooi. Mijn zusje zei op een gegeven moment tegen mij: ‘’bij vriendschap haal je ook niet alles uit één vriendin’’, en daar was ik het helemaal mee eens. Voor deze relatie was ik heel slecht in het aangeven van mijn grenzen. Van deze relatie heb ik wel echt veel geleerd, er was namelijk altijd wel echt ruimte om dingen te bespreken.’’

‘’Ik vind het een heel mooi idee dat je iemand zo vrij kan laten en dat je dan weet dat je weer bij elkaar terugkomt. We hadden wel regels. Zo zouden we niet met andere mensen daten. Ik zie lust en liefde wel echt los van elkaar en als je date komt daar vaak meer aandacht en gevoel bij kijken. Tuurlijk heb je soms last van wat jaloezie, dat is in elke relatie zo, maar je gunt elkaar vooral alle ervaringen. Mensen om ons heen snapten ook niet altijd hoe we het deden. Ik denk dat het vooral werkte, omdat we goed communiceerden en bij elkaar checkten hoe we erin stonden. De relatie ging ook zeker niet over omdat hij open was, er speelden gewoon andere dingen.’’

'Aantrekkingskracht richting anderen is niet iets slechts'

Suus, 22 en student aan de UU, gelooft niet dat mensen van nature monogaam zijn. Haar eigen relatie is dat wel, maar dat is niet altijd het geval geweest. Ze hecht niet heel veel waarde aan seks, maar veel meer aan een emotionele connectie. Of ze ooit nog een open relatie zal krijgen? Daar kan Suus nog niets over zeggen. 

‘’Ik vind het hypocriet hoe onze maatschappij naar relaties kijkt. Monogamie zou niet de ultieme liefdesvorm moeten zijn. Als je je aangetrokken voelt tot een ander hoeft dat niet per se iets slechts te zijn, of te betekenen dat je minder van je partner houdt. Als je dat soort gevoelens negeert in een relatie is dat alleen maar schadelijk. Het is juist veel gezonder om elkaar ruimte te geven voor de aantrekkingskracht die je voelt voor iemand anders, wel in combinatie met goede communicatie."

Zij en haar vorige partner waren beiden heel nieuwsgierig en hadden weinig ervaring met seks, zegt ze. “Er staat niet op je voorhoofd geschreven dat je een relatie hebt, dus soms tijdens het uitgaan werd er met je geflirt en dan zoenden we met z’n drieën. Zo ontstond het eigenlijk een beetje. Soms maakten we dan ook van tevoren afspraken erover en we voelden goed aan of de ander het op het moment wel of niet wou. Uiteindelijk kwam het ook neer op seks met anderen. Ik denk dat het ook helpt dat ik niet in een heterorelatie zit. De sociale normen zijn anders dan wat je vaak ziet in een heterorelatie. Dat komt denk ik omdat je die eeuwenlange man en vrouw verhoudingen niet hebt en je sowieso de eigen regels van je relatie moet schrijven. Daarom zie je denk ik ook sneller alternatieve relatievormen binnen de gay-community.’’