Een verbod op liefdesrelaties tussen docenten en studenten? Het DUB-panel is verdeeld

“Ooit ontving ik op Tinder een superlike van een werkgroepdocent van een vak dat ik een half jaar daarvoor had gevolgd. Het ging om een informaticavak waar ik één van de weinige vrouwelijke studenten was. Hoewel hij als PhD’er geen formele aanstelling als docent had, kreeg ik toch direct een naar gevoel over de extra aandacht die hij me had gegeven tijdens de werkgroepen. Een keuzevak kiezen waar deze persoon werkgroepen begeleidt? No way.”

Ingrid Weerts, oud-student van de UU en nu masterstudent in Leiden, beschrijft deze ervaring in haar reactie op een vraag die we de leden van ons DUB-panel voorlegden.

Die luidt:
Moet er een verbod komen op liefdesrelaties tussen docenten en studenten?

Het is een vraag die het UU-bestuur binnenkort moet beantwoorden, omdat er gewerkt wordt aan een code voor relaties binnen de universiteit.

De taskforce die zich de afgelopen maanden hard maakte voor een dergelijke code wil een duidelijk verbod op alle liefdesrelaties tussen docenten en studenten om seksuele intimidatie en ander ongewenst gedrag te voorkomen. Het risico van een ongezonde machts- of afhankelijkheidsrelatie zou te groot zijn.

De vraag is of de Universiteitsraad en het UU-bestuur meegaan in zo’n totaalverbod. Dat problematisch gedrag moet worden geweerd, is duidelijk. Maar er is ook een wens om de privésfeer te beschermen.

Het is het klassieke voorbeeld van een fout liefdesverhaal op een matige pornosite

Ingrid Weerts beantwoordt onze vraag dus met een ‘Ja’. “Iemand die vanuit een machtspositie avances maakt, is het meest klassieke voorbeeld van een fout liefdesverhaal op een matige pornosite”, mailt ze. “En daar is een reden voor: iemand kan dan namelijk niet om je heen.

“Dat is echter wel het soort uitwassen dat je inherent toestaat door relaties tussen studenten en docenten toe te staan. Iemand moet immers de eerste stap zetten om zoiets te laten ontstaan.”

Maar de andere leden van ons panel zijn verdeeld, de meesten neigen naar een ‘Nee’ als antwoord op onze vraag.

Bij een verbod kunnen we helemaal niet meer helpen als ongewenste situaties ontstaan

Fiona van ’t Hullenaar, directeur Vastgoed & Campus: Nee.
“Ik vind dit een heel moeilijke. Aan de ene kant heb je een redelijk onstuurbaar chemisch proces van verliefd worden, dat ook nog eens heel individueel is en voor zeer veel geluk kan zorgen. Aan de ander kant kunnen ongezonde machtsverhoudingen resulteren in ongewenst gedrag dat voor zeer veel ongeluk kan zorgen.

“Het is kiezen tussen vrijheid van partnerkeuze door vertrouwen op individuele morele afwegingen terwijl dat niet altijd goed gaat én bescherming bieden aan kwetsbaren en daarbij morele afwegingen voor een ander maken en mogelijke harmonieuze relaties beperken of vooral ondergronds brengen.

“Ik stem voor ‘nee’ met aarzeling, mijn angst dat we bij een ‘ja’ helemaal niet meer kunnen helpen als er onverhoopt ongewenste situaties ontstaan, vind ik te groot. Nee dus, maar wél met een goed netwerk van vertrouwenspersonen en goede voorlichting over en bewustwording van morele codes en acceptabel gedrag, en active bystander-gedrag als we akelige dingen zien.”

Bart Mijland, stagecoördinator van de faculteit Geesteswetenschappen: Ja
“Als docent moet je dit gewoon niet willen. Natuurlijk bestaat de kans spontaan halsoverkop verliefd te worden, maar voordat het ook maar lijkt op een relatie ben je alweer heel wat stappen verder. Die stappen moet je (actief) ontwijken.

“Zoals de Taskforce ook schreef: UU-medewerkers moeten (leren) hun studenten, PhD-kandidaten of ondergeschikte medewerkers niet (te) zien als potentieel romantisch of seksueel partner. Zodra je merkt dat je dat soort gevoelens krijgt, moet je je professionaliteit inzetten zonder dat het de ondergeschikte schaadt.

“Zet je wel de stap van initiële aantrekking naar seksuele of romantische handelingen, dan moet dat bestraft worden. Dat zal veel schade en schande voorkomen.”

Studenten en medewerkers zijn in de meeste gevallen volwassen genoeg

Frank van Rijnsoever, innovatiewetenschapper: Nee
“Een algeheel verbod lijkt me niet nodig. Dat zou wel heel erg in de privésfeer gaan. Zeker bij jongere docenten zullen relaties met studenten nog weleens voorkomen, bijvoorbeeld wanneer een van de twee studerende partners afstudeert en daarna in dienst treedt als docent.  

“Wat ongewenst is, is een machtsverhouding tussen de beide partners, bijvoorbeeld wanneer je samen in een afstudeertraject zit, of wanneer een student in een cursus zit bij een docent. In dat geval heeft de docent de plicht om de begeleiding en beoordeling over te dragen aan een collega.

“Persoonlijk denk ik dat studenten en docenten in veruit de meeste gevallen volwassen genoeg zijn om te bepalen wanneer dit het geval is. Maar soms gaat dit mis. Daarom is het belangrijk dat er toegang is tot een eerlijke klachtenprocedure met hoor- en wederhoor, en een vertrouwenspersoon.”  

Sterre van Wierst, studentassessor van de faculteit Geneeskunde na een bachelor Biomedische Wetenschappen: Nee

“Je moet dit niet verbieden, maar op het moment dat de student een afhankelijkheidspositie heeft, of daarin terecht kan komen, zoals bij examineren, is het niet verantwoord. Een tweede examinator per student kan de situatie iets verbeteren, maar er is nog steeds een hiërarchisch verschil. 

“Mijn advies zou zijn: voorkom dat een student in zo’n situatie terecht komt. Want je kan nog zoveel trainingen aanbieden om een student assertiever te maken, met een afhankelijkheidspositie trek je niet zomaar je mond open.

“Ook meer openheid creëren, zoals het verplicht melden van relaties, kan helpen. Dit geeft sociale grip op de situatie en men is dan ook bewust van het krachtenveld op het moment dat de relatie stuk loopt.”

Casper Hulshof, Onderwijswetenschapper: Nee
“De vraag was twee jaar geleden ook min of meer aan de orde binnen het DUB-panel. We hebben al een gedragscode die volgens mij toereikend is (zie dit artikel). Leiden heeft een eigen gedragscode die het naar mijn mening goed formuleert: een relatie is toegestaan, maar als er sprake is van afhankelijkheid draagt de docent nakijk- en begeleidingswerk over aan een ander en informeert de leidinggevende."

Studenten durven lang niet altijd melding te maken van grensoverschrijdend gedrag

Leonie Schiphorst, masterstudent Youth Studies: Ja
“Dit is een lastige kwestie. Bij een scriptiebegeleider die je zal gaan beoordelen is er in mijn ogen al snel sprake van een hiërarchische of afhankelijkheidsrelatie. Maar is er ook sprake van een ongezonde machtsverhouding als het een hoorcollegedocent betreft?

“Vorig jaar nog moest een hoogleraar van de UU ontslag nemen nadat hij een relatie begon met een medewerker, destijds nog een student. Volgens de persoon die de klacht tegen hem indiende, was er geen sprake van een relatie, maar van seksuele intimidatie. Hierdoor denk ik dat een relatie tussen docent en student toch te risicovol is.

“De kans bestaat dat er onterecht het label ‘relatie’ aan wordt gehangen, maar deze term suggereert consensualiteit en machtsgelijkheid terwijl dat niet altijd het geval is. Daar komt bij dat medewerkers en studenten lang niet altijd een melding durven te maken van grensoverschrijdend gedrag.

“Daarom ben ik van mening dat de UU een verbod, zoals de universiteit van Delft dat wel in haar gedragscode heeft staan, zal moeten overwegen. Hoe lastig dit ook is, want mensen kunnen verliefd worden.”

Willen we dan het liefdesleven van studenten en medewerkers in kaart gaan brengen?

Mies van Steenbergen, researchanalist: Nee
“Geen verbod. Wél moet het bij de leidinggevende van de docent en de mentor van de student bekend zijn, de docent mag dan nooit betrokken zijn bij een beoordeling van de student op welk niveau dan ook. Zo houd je het transparant.”

Stefan Rüdiger, chemicus: Nee
“Zou dan een echtgenoot niet meer op latere leeftijd een studie kunnen doen als de partner bij de universiteit werkt? Worden dan liefdesrelaties tussen een promovendus en een masterstudent illegaal? Of pas als iemand de basiskwalificatie onderwijs heeft gehaald?

“Je wilt dat wordt opgetreden als er sprake is van misbruik van macht, maar als hier geen sprake van is, willen we dan dat de universiteit het liefdesleven van studenten en medewerkers in kaart gaat brengen?”