Farmaciestudent UU: van bootvluchteling naar apotheker

Toeristen laven zich aan de najaarszon terwijl ze op het Domplein luisteren naar het verhaal van de gids die iets vertelt over de Domkerk. Even verderop staan voor het Academiegebouw feestelijk geklede studenten met hun familie en vrienden te wachten totdat ze aan de beurt zijn om hun bul in ontvangst te nemen. Masterstudent Farmacie Shaghayegh Mohsenian (27) is vandaag één van die studenten.

Voor de uit Iran gevluchte Shaghayegh haar bul in ontvangst neemt, spreken we elkaar. In haar handtas haar feestjurk en hakken die ze bij de uitreiking zal dragen. “Ik wil graag mijn verhaal vertellen om te laten zien aan vluchtelingen en alle andere mensen dat het mogelijk is om je doelen te bereiken. Want als ik het kan, kan jij het ook.” Voor haar was het niet de normaalste zaak van de wereld dat ze zou gaan studeren. Wie haar levensverhaal kent, weet over hoeveel doorzettingsvermogen zij beschikt en hoeveel hordes ze heeft genomen om haar droom te verwezenlijken. “Het is helaas geen vanzelfsprekendheid dat ik hier vandaag sta”, zegt Shaghayegh met gevoel voor understatement

Ik was een middelbare scholier van 15 en me niet echt bewust van de gevaren

Golven klotsen tegen de boot vol vluchtelingen die van de Turkse stad Izmir naar Mytilini op het eiland Lesbos vaart. Op de boot zit de dan 15-jarige Shaghayegh. Samen met haar vader, moeder en zusje is ze vanuit de Iraanse stad Abadan met behulp van valse paspoorten en mensensmokkelaars gevlucht voor het regime. Haar vader loopt gevaar vanwege zijn politieke activiteiten. Het einddoel van de familie is Groot-Brittannië waar familie woont. Shaghayegh draagt net zoals de rest van de vluchtelingen op de boot geen reddingsvest. De mensensmokkelaars hebben dit verboden omdat de vesten de vluchtelingen beter zichtbaar maken voor de kustwacht. Als op volle zee de motor van de boot stilvalt, breekt er paniek uit. ‘Ik was een middelbare scholier van 15 en me niet echt bewust van de gevaren. Pas in 2015 bij het zien van de verschrikkelijke beelden van de vluchtelingencrisis kwam het besef dat ook mijn lijk had kunnen aanspoelen op het strand.’

Van Griekenland vliegt het gezin naar Schiphol. Hier worden ze opgepakt door de marechaussee en zijn verplicht in Nederland asiel aan te vragen. Dit is het voorlopige eindpunt van een vluchtpoging die anderhalve maand in beslag nam. Voor de tiener Shaghayegh is het de start van een strijd die ze pas twaalf jaar later beslecht. “In één klap was ik volwassen want in Nederland was het alsof ik opnieuw moest uitvinden hoe ik moest leven. Ik moest opnieuw mijn plaats vinden in de samenleving. Het is echt lastig om te vluchten, maar mijn ouders, god en mijn doorzettingsvermogen hebben me er doorheen gesleept.”

Eén bladzijde geschiedenis leren, kostte me uren

In 2006 belandt het gezin Mohsenian in een asielzoekerscentrum in Friesland. Shaghayegh heeft nog geen schooldiploma en is leerplichtig. Daarom voert ze samen met haar vader en een tolk een gesprek met een schooldirecteur van de Internationale Schakelklas (ISK) in Drachten. Shaghayegh vertelt dat ze iets medisch wil studeren. De schooldirecteur zegt dat ze de Nederlandse taal nog niet eens spreekt en daarom beter iets met haar handen kan gaan doen. “Ik zei tegen die vrouw dat ik haar school wel zou overslaan”, vertelt Shaghayegh. Om de daad bij het woord te voegen, zoekt ze maandenlang dagelijks vijftig nieuwe Nederlandse woorden op in haar woordenboek en leert deze uit haar hoofd. “Ik maakte zelf zinnen en leerde de uitspraak.” Na tussenkomst van gemeente ging Shaghayegh uiteindelijk wel naar de ISK omdat zij anders niet kon doorstromen naar het reguliere onderwijs.

Shaghayegh haalt haar gelijk ten opzichte van de directeur en stroomt na vier maanden les op het ISK halverwege het schooljaar in op 2 van havo van een school in Drachten. Na een half jaar zijn haar cijfers zo goed dat ze naar het vwo mag. “Ik werkte ontzettend hard, want het leren van één bladzijde geschiedenis kostte me uren omdat ik zoveel woorden opzocht in het woordenboek. Al met al besteedde ik als 16-jarige meer dan 60 uur per week aan school om mijn huiswerk bij te houden.”

Het AZC is een onveilige plek waar veel spanning heerst

Tijdens haar middelbare schooltijd woont Shaghayegh op diverse asielzoekerscentra in het land waaronder twee in Friesland, één in Groningen en één in Gelderland. “In een jaar zijn we acht keer verhuisd.” Het lastige voor Shaghayegh is het vinden van een rustige plek om te studeren. Leren wordt volgens haar niet gestimuleerd in het centrum. “Het AZC is een onveilige plek waar veel spanning heerst. Er zitten mensen met trauma’s en mentale problemen. Wij woonden zelf in Friesland in een wooneenheid met negen mensen die uit drie verschillende landen kwamen en die verschillende culturele achtergronden en geloven hadden.

Net als Shaghayegh haar draai gevonden lijkt te hebben op de middelbare school in Friesland krijgt het gezin Mohsenian bericht dat ze naar Gelderland moeten verhuizen. “Het wisselen van middelbare school en het achterlaten van wat je daar hebt opgebouwd is verschrikkelijk lastig. Ik moest weer opnieuw vrienden maken.” Shaghayegh heeft veel steun aan haar vader, die in Iran werkte als lasser. “Hij was mijn rots en stond helemaal achter mij. Door hem geloofde ik dat ik het onmogelijke kan presteren. Mijn ouders hebben alles gegeven om mij te laten bereiken wat ik wilde.”

Uiteindelijk belandt het gezin weer in Friesland en doet Shaghayegh 5-vwo. Opnieuw doemt er een hindernis voor haar op die maakt dat zij tot het uiterste moet gaan. “We kregen een uitzettingsbevel en moesten verhuizen naar het uitzettingscentrum voor asielzoekers in Ter Apel. Ik heb dat schooljaar een derde van alle lessen gemist omdat ik me wekelijks moest melden bij de vreemdelingenpolitie. Het idee dat wij elk moment het land uitgezet konden worden vrat aan me. De status over de asielprocedure brengt grote onzekerheid mee. Mijn buurvrouw werd uitgezet en het enige dat ik kon denken was: overkomt mij dit morgen?”

Ondanks alle onveiligheid en de grote onzekerheid kon Shaghayegh de discipline vinden om te blijven leren. Tijdens haar jaar in 5-vwo werd zij achttien en was zij niet meer leerplichtig. “Ik ben toen weggelopen uit het uitzettingscentrum. Ik kon terecht bij mijn biologiedocent Daan van Weelie die mij en mijn zus opnam in zijn gezin. Met kerst konden wij een aantal weken in het huis van mijn wiskundedocent Andree van der Veen terecht. Mijn ouders kwamen ook en zo waren we een aantal weken samen. Mijn middelbare school Het Drachtster Lyceum en in het bijzonder deze twee docenten hebben mij zoveel steun gegeven. Het zijn mensen met een enorm groot hart.”

Ik zakte voor een verplichte taaltoets

Pas toen Shaghayegh in het eindexamenjaar zat, kreeg zij te horen dat zij en haar familie zich in Nederland mogen vestigen. Shaghayegh doet eindexamen vwo, maar zakt op een tiende voor haar examen Nederlands. “Ik was zo ongelofelijk teleurgesteld, maar ik laat mij niet tegenhouden.” Shaghayegh doet 6-vwo nog een keer en slaagt met een 7 voor Nederlands.

In 2012 start Shaghayegh aan de Universiteit Utrecht met de bachelor farmacie. De studie en het studentenleven bevallen haar. Maar ook aan de universiteit komt ze de nodige hindernissen tegen. “Ik zakte voor een verplichte taaltoets voor een vak. Dat kwam door de lidwoorden. Daar heb ik nog altijd geen gevoel voor. Maar om die toets te halen pakte ik opnieuw het woordenboek en ben gaan stampen. Wel meer dan 1000 woorden heb ik genoteerd en uiteindelijk haalde ik de toets met een 9,2 op het onderdeel lidwoorden.”

In het eerste jaar krijgt Shaghayegh door haar vluchtelingachtergrond extra tijd om tentamens te maken. In het tweede jaar niet meer. “Waarom weet ik niet, maar het had me wel geholpen als ik die extra tijd wel gekregen had. En een centraal aanspreekpunt voor iemand met een verblijfsvergunning zoals ik was handig geweest. Want op enig moment verliep mijn verblijfsvergunning en moest ik in een klap 22.000 euro collegegeld betalen. Ik wist niet hoe ik dit moest oplossen. Natuurlijk weet ik wel dat ik me in een uitzonderlijke positie bevond. Nadat ik een nieuwe verblijfsvergunning kreeg, loste het probleem zich op maar in de tussentijd moest ik die termijnen collegegeld voldoen.”

Nu ga ik deze bijzondere en spannende dag vieren

De inmiddels als projectapotheker werkzame Shaghayegh kijkt nu vooral vooruit. Ik heb bij het RadboudUMC in Nijmegen leuke collega’s en voel mij thuis op de afdeling. Mijn ambitie is om ziekenhuisapotheker te worden. Ik zal mij als apotheker vol enthousiasme inzetten voor een betere zorg voor alle patiënten.”

Als ze klaar is met haar verhaal wijst ze op haar tas en zegt ze dat het tijd is om haar jurk aan te trekken. “Nu ga ik deze bijzondere en spannende dag vieren. Al die jaren heb ik alles opzij gezet om dit mee te kunnen maken.” Voor het Academiegebouw ziet ze haar kleine broertje op de trap spelen en komen haar zichtbaar trotse ouders op haar afgelopen. “Zonder hun onvoorwaardelijke steun had ik hier niet gestaan vandaag."