'Ga het gesprek aan met studenten over suïcide'

De mentale gezondheid van studenten staat al langer op de agenda van de Universiteit Utrecht. Er zijn verschillende programma’s  om het welzijn te verbeteren en studenten kunnen met veel van hun problemen terecht bij studieadviseurs. Die worden door middel van een gatekeeperstraining nu ook alert gemaakt op studenten die bij hen aankloppen en rondlopen met zelfmoordgedachten. Beleidsmedewerker Simon Bloo zet zich namens de Universiteit Utrecht in voor het bevorderen van het welzijn van studenten: “Het is normaal dat het soms niet helemaal lekker loopt, maar het is niet normaal dat je denkt dat je geen hulp kan vragen.”

Recentelijk nog beroofde een bewoner van de Cambridgeflat zichzelf van het leven. Helaas was dat geen uitzondering. Zelfmoord is een triest onderdeel geworden van het studentenleven. Binnen de Utrechtse studentenwereld zijn alleen al in de afgelopen jaren meerdere gevallen bekend. Het aantal zelfmoorden onder jongeren tot 30 jaar is in 10 jaar tijd met 17 procent gestegen, blijkt uit recente cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie van 113. De meest voorkomende oorzaken zijn vaak psychische problematiek, sociale relaties en problemen in de zorg. 

Bloo: “Studentenwelzijn is een heel breed begrip. Je kan op meerdere manieren werken aan het welzijn van studenten, maar in het algemeen willen we studenten meer leren over mentale gezondheid. De universiteit wil bovendien graag begrijpen waar mentale problematiek bij studenten vandaan komt en vooral, wat ze eraan kan doen. Studenten kampen namelijk met veel stress en geven dat ook vaker aan.”

Openheid creëren
Stress kan ook leiden tot psychische klachten en zelfs tot serieuze suïcidale gedachten. Het is volgens Bloo belangrijk dat studieadviseurs voldoende kennis hebben wanneer een student zich met zelfdodingsgedachten meldt. In 2020 begon de UU daarom met het structureel opzetten van een gatekeeperstraining voor studieadviseurs. “Door middel van de training die wij aanbieden, willen we dat de studieadviseurs weten wat ze moeten doen en waar ze diegenen naar toe kunnen verwijzen.”

Hoewel de Gatekeeperstraining niet verplicht is, hebben verreweg de meeste studieadviseurs de training al wel gevolgd of zijn dat nog van plan te gaan doen, geeft Bloo aan. Studieadviseurs Geesteswetenschappen Nyncke Kramer en Francisca Duiser volgden de training afgelopen februari. Kramer: “De training is gemaakt door Stichting 113 Zelfmoordpreventie om het taboe dat nog steeds rondom zelfdoding hangt, te doorbreken. Hierdoor wordt je eigenlijk een soort poortwachter.”

Tijdens de training doen de studieadviseurs een rollenspel. Duiser: “Iemand speelt een student met zelfdodingsgedachten en iemand speelt een studieadviseur. Het is belangrijk om zo het gesprek te oefenen.” Kramer vult aan: “Er wordt ook aandacht besteed aan het opmerken van mentale problemen bij een student. We kunnen bijvoorbeeld doorvragen wanneer we bepaalde signalen opvangen.” 

Er zijn verschillende signalen die erop kunnen wijzen dat iemand aan zelfmoord denkt, legt Kramer uit. “Iemand komt bijvoorbeeld vermoeid over, ruikt naar alcohol, kijkt je niet aan, ziet er onverzorgd uit, huilt of is juist erg vrolijk en uitgelaten. Of iemand zegt dingen als ‘laat allemaal maar’ of ‘ik trek het niet meer’. Wel benadrukt ze dat er geen speciale formule is die voorspelt wie uiteindelijk het leven beëindigt en wie niet. 

Het kan voor studenten een enorme opluchting zijn om gedachten over zelfdoding kenbaar te maken als ze er nog niet over gepraat hebben, vertelt Kramer. “Daarin is onze rol heel belangrijk, om openheid te bieden.” Soms blijkt het antwoord op de vraag of een student met zelfmoordgedachten rondloopt nee te zijn. Duiser: “Gelukkig schrikken studenten eigenlijk niet van die vraag.”

Luisterend oor 
Duiser is op dit moment in gesprek met een student die rondloopt met suïcidale gedachten. “Die persoon in kwestie loopt nu ook bij een psycholoog, maar ik zie diegene nu wel elke drie weken. We hebben ook samen afgesproken dat hoewel ik geen professionele hulp kan geven, ik wel een luisterend oor kan bieden. Dat vond diegene ontzettend fijn.”

Studenten kunnen bij de studieadviseurs altijd terecht voor hulp. Kramer: “Als het onderwerp over suïcide ter sprake komt, luisteren we altijd heel goed. Maar belangrijk is wel om te weten dat we geen psychologen zijn. We kijken dan ook graag mee bij welke personen of instanties de studenten verder terecht kunnen. Maar ook, wat heb je nodig om te kunnen studeren?” 

Zowel Duiser als Kramer vinden de training erg relevant en praktisch. Kramer: “Op deze manier komt het onderwerp meer op de kaart. Het is voor studenten zinvol om hun mentale problemen te delen. Het bespreekbaar maken is ontzettend belangrijk.” Duiser is het daarmee eens: “Zorg ervoor dat je er niet in je eentje mee blijft zitten.” 

Online training voor studenten
Een ander initiatief dat zich richt op het in gesprek gaan met studenten die het leven moe lijken te zijn, komt van universitair docent Jaël van Bentum die haar onderwijstaken combineert met onderzoek naar suïcide en preventieve maatregelen. Ook probeert ze informatie en kennis over suïcide in het onderwijs te integreren. “Op dit moment ben ik samen met een team bezig om te kijken hoe we een online training kunnen implementeren in de bachelor Psychologie tot aan de Klinische Psychologie opleiding. Daarnaast willen we nagaan of de e-module ook inzetbaar is voor tutoren en studentpsychologen.” 

Het project staat nog in de kinderschoenen, maar zal volgens Van Bentum dienen om het onderwijs binnen suïcidepreventie te bevorderen. “Psychologiestudenten krijgen geen structureel onderwijs in het opmerken, bespreken en behandelen van suïcidale gedachtes. De focus op de online training gaat dieper in op achtergrondinformatie en theoretische modellen die hierover bekend zijn. Op die manier is een  toekomstig psycholoog goed geïnformeerd over suïcide.”

De online module wordt geleid door Joanne Mouthaan, docent Klinische Psychologie aan de Universiteit Leiden, in samenwerking met Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Het uiteindelijke doel is om de training beschikbaar te maken voor alle universiteiten in Nederland. Van Bentum geeft daarbij wel aan dat dat makkelijker gezegd is dan gedaan. “Het is een belangrijk onderwerp, maar ook een spannend en gevoelig onderwerp. Je kan het niet zomaar toevoegen aan een vak.” 

Hoewel de focus op dit moment op psychologiestudenten ligt, sluit de toekomst niet uit dat de training ook wordt aangeboden aan andere opleidingen of zelfs studenten- en studieverenigingen. Van Bentum: “Iedereen kan te maken krijgen met iemand in zijn omgeving die met suïcidale gedachtes kampt. Daarom zou het gunstig zijn als je ook op plekken zoals je studentenvereniging een training kan volgen, zodat ook die studenten suïcidale gedachtes eerder bij anderen kunnen herkennen en hen waar nodig kunnen helpen. Hoe meer mensen we kunnen bereiken, hoe beter.”

113
Loop jij rond met suïcidale gedachten? Je bent niet de enige. Neem contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via de website van 113 of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis). De website van 113 bied ook online trainingen of groepstrainingen aan in suïcidepreventie. Daarnaast kun je gaan praten met iemand in je omgeving of een studieadviseur. Ook kun je meedenken over het bevorderen van studentenwelzijn. Voor suggesties kun je contact opnemen met Contact team Studentenwelzijn via studentwellbeing@uu.nl

Symposium studentenwelzijn
Op 15 april organiseert de Universiteit Utrecht een medewerkerssymposium over Studentenwelzijn. Het begint om 9.45 en duurt tot 17 uur. Het symposium begint met enkele lezingen en een panelgesprek waarna enkele workshops worden aangeboden. Voor meer informatie, zie de aankondiging op Intranet (alleen met Solis-id bereikbaar)