Gewenst: gratis ov-kaart voor alle UU-medewerkers

De huidige reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer wordt door een aantal medewerkers van de universiteit gezien als karig. Dat is niet alleen in de wandelgangen te horen, maar wordt nu ook verwoord door de Dienstraad van de UBD, door medewerkers op intranet en door de vakbonden. De Dienstraad kijkt voor een betere regeling naar de partners op het Utrecht Science Park (USP). 

Werknemers van de Hogeschool Utrecht kunnen sinds 1 januari van dit jaar kiezen voor een ov-kaart waarmee ze zowel voor het werk als privé gratis kunnen reizen in de tweede klas van de trein en alle andere vormen van openbaar vervoer. Dat is sinds dit jaar toegestaan door de belastingdienst. 

Het UMC Utrecht heeft al langere tijd een voordelige ov-regeling en is daarbij net begonnen met een proef voor driehonderd werknemers die een gratis ov-kaart krijgen waarmee ze vanuit het hele land gratis naar het werk kunnen reizen. In oktober wanneer de nieuwe cao van kracht wordt, wordt deze voor alle UMCU'ers aangeboden.

De Universiteit Utrecht vergoedt 10 cent per kilometer ongeacht of die met de fiets, auto of ov worden afgelegd. De maximale afstand die wordt vergoed is 25 kilometer per enkele reis, dus 50 kilometer per dag. In het kader onderaan dit verhaal staat een vergelijking van de reiskostenvergoeding van de drie instellingen.
 

Reizen met ov stimuleren
Hoewel de Dienstraad als medezeggenschapsorgaan niet gaat over de reiskostenvergoeding van de universiteit, wil voorzitter Bobby Baidjnath Misier het onderwerp graag bespreekbaar maken. Niet alleen hij, maar ook collega’s, vragen zich onder meer op Intranet (alleen met Solis-id) af waarom de UU niet net als de HU en het UMC Utrecht een ov-kaart aanbiedt. Niet alleen wordt de UU daardoor een meer aantrekkelijke werkgever zegt hij, het is ook duurzamer. Als meer mensen in plaats van met de auto met het ov naar het werk komen, wordt de CO2-uitstoot van het woon-werkverkeer teruggedrongen. Per juli moeten instellingen met meer dan honderd werknemers uitrekenen wat die uitstoot is. Vanaf 2025 gaan die daadwerkelijk meetellen voor de footprint van de UU. 

Volgens Baidjnath Misier kan een ov-kaart waarmee gratis naar het werk gereisd kan worden voor collega’s ook een extra stimulans zijn om met het openbaar vervoer te komen in plaats van met de auto. Dat zorgt ook voor minder verkeersdrukte en verlicht de parkeerdruk, zeker als ook het RIVM zich vestigt op het USP. De UU probeert het autogebruik ook te ontmoedigen en binnenkort gaat parkeergeld geheven worden. Hoeveel het parkeren gaat kosten is nog niet bekend. “De universiteit ontmoedigt op die manier ook het autogebruik, maar wij vinden dat er te weinig tegenover staat om de overstap naar het OV te maken.”

Een andere reden om voor een ov-kaart te pleiten, is het terugdringen van administratieve rompslomp, zegt Baidjnath Misier. “Bij de UBD mogen we 50 procent thuiswerken als het werk dat toelaat. Om reiskosten- en thuiswerkvergoeding te krijgen moet je allereerst vastleggen hoeveel dagen in de week je naar kantoor komt. Kom je met het OV en koop je losse kaartjes en wil je al de werkelijk gemaakte kosten opvoeren in het keuzemodel, dan moet je daar de reisbewijzen voor laten zien. Wie geen trajectkaart heeft, moet dat elke maand doen. Een administratieve rompslomp.”

OV gratis in cao-onderhandelingen
Wie wel onderhandelt over de reiskostenvergoeding zijn de vakbonden. In het Lokaal Overleg waarin de vakbonden vergaderen met de collegevoorzitter en de directeur HR over de arbeidsvoorwaarden, komt dit onderwerp regelmatig ter sprake, zegt woordvoerder en UU'er Paul ter Veld. “Ik vind het een goed idee als de universiteit een ov-kaart aan haar werknemers geeft. Het maakt haar een aantrekkelijke werkgever. Ik denk dat het administratief ook voordelen kan hebben. Maar ik vraag me eerlijk gezegd af of het mensen uit de auto krijgt. Mijn ervaring is dat wie met de auto komt, óf een verstokte autorijder is óf ergens woont waar het OV slecht geregeld is omdat de overheid het OV heeft uitgekleed. Die krijg je met een ov-kaart waarschijnlijk de auto niet uit.”

Moet er dan niet een hogere reiskostenvergoeding komen voor wie niet zonder de auto naar het werk kan komen? Volgens de belastingdienst mag een werkgever maximaal 23 cent per kilometer belastingvrij vergoeding tot een maximum van 25 kilometer enkele reis, dus 50 kilometer per dag. “Die zou inderdaad hoger kunnen zijn”, zegt Ter Veld. “De universiteit is zuinig wat dat betreft, maar het geld dat aan een vergoeding wordt uitgegeven, gaat wel af van het totale budget dat de universiteit heeft. Een oplossing zou kunnen zijn om meer gedifferentieerd te kijken naar de vergoeding. Bijvoorbeeld dat mensen in lagere loonschalen een hogere vergoeding krijgen, of te kijken naar de vergoeding voor die werknemers die niet met het openbaar vervoer naar De Uithof kunnen komen.”

Het liefst, zegt Ter Veld, willen de vakbonden een afspraak over de reiskostenvergoeding opnemen in de nieuwe cao waarvan de onderhandelingen deze maand zijn gestart. “Wij willen dat reizen met het OV volledig vergoed gaat worden door de universiteiten. Daarnaast willen we landelijke afspraken over de kilometervergoeding. Elke universiteit heeft nu een eigen regeling en je ziet verschillen. Er zijn universiteiten die minder maar ook meer betalen dan de UU.”

Aantrekkelijke werkgever blijven
De Universiteit Utrecht is wel aan het nadenken over de reiskostenregeling, zegt directeur Human Resources Aletta Huizenga. Dat moet een regeling zijn die past bij de wijze waarop de medewerkers naar het werk komen. Volgens de laatst bekende meting komt 60 procent van de medewerkers met de fiets naar het USP. “Zo’n 17 procent komt naar het USP met het OV en 21 procent met de auto. “Dan is een OV-kaart voor iedereen misschien niet de beste oplossing.”

Over enkele maanden wordt duidelijk of en zo ja hoeveel UU-medewerkers moeten gaan betalen voor het parkeren. Betaald parkeren zou eigenlijk al in 2019 zijn ingevoerd, maar de gekozen techniek om parkeergeld te innen riep vragen op rondom de privacy. Het betaald parkeren is toen in de ijskast gezet nadat wel al de reiskostenvergoeding van 6 cent per kilometer  naar 10 cent per kilometer omhoog was gegaan ter compensatie voor het moeten betalen van parkeergeld. Daarna kwam corona, zegt Huizenga.

Een simpele kwestie is het allerminst, geeft ze toe. Niet iedereen kan of wil op fietsafstand van de universiteit wonen en een meer genereuze reiskostenvergoeding kan een rol spelen om als universiteit een aantrekkelijke werkgever te blijven, zeker met de huidige krapte op de arbeidsmarkt en de huizenmarkt. Al deze zaken spelen, zo zegt Huizenga, een rol in het bepalen van nieuw beleid over de reiskostenvergoeding en de hoogte van het parkeergeld.

Bruto-netto
Huizenga verwijst ook naar de regeling om via het Keuzemodel Arbeidsvoorwaarden de reiskostenvergoeding met belastingvoordeel sinds januari van dit jaar aan te vullen tot 23 cent of tot de hoogte van de kosten van het OV (Solis-id verplicht). De regel levert enig voordeel op, maar kan ook nadelen hebben. En die zijn niet altijd even duidelijk voor alle werknemers.

Wie gebruikt maakt van deze optie, betaalt de verhoging zelf met het vakantiegeld of de eindejaarsuitkering. De extra reiskosten betalen medewerkers van het brutobedrag van deze inkomsten. De bruto-bronnen worden hierdoor lager, waardoor slechts over het resterende bedrag het bijzondere belastingtarief van 49 procent betaald hoeft te worden. Door het inzetten van bronnen wordt wel het jaarsalaris lager wat negatieve gevolgen kan hebben voor de hoogte van een ww-uitkering of pensioen. Hoeveel bronnen ingezet moeten worden, is ook afhankelijk van de hoogte van het salaris en de reisafstand. (update: deze laatste twee alinea's waren weggevallen bij het uploaden)

Schema
In onderstaand schema zijn de reiskostenvergoedingen vermeld van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht. De proef die bij het UMCU per maart is ingegaan, geldt vanaf oktober voor alle medewerkers van het UMCU. Op dat moment is de nieuwe cao van kracht.