Het aanbod voor onderwijs voor professionals meer afstemmen op behoefte

Bij een onderzoek van de Universiteit Utrecht (UU) onder 4291 van haar alumni begin 2021, bleek dat ruim twee derde binnen twee jaar iets wil gaan doen aan professionele ontwikkeling of nascholing. Als voornaamste redenen gaven ze aan dat ze nieuwe vaardigheden willen leren, verdieping en inspiratie zoeken en op de hoogte willen blijven van de nieuwste ontwikkelingen in hun vakgebied. Ze kiezen voor de UU vanwege de kwaliteit van het aanbod en de link met het wetenschappelijk onderzoek.

Op de website van de UU stonden dit voorjaar meer dan 265 cursussen voor professionals. De vorm varieert van gratis online cursussen tot studiedagen, hele leergangen, aanschuifonderwijs of een masteropleiding. Ook biedt de universiteit in company trainingen aan, waarbij docenten op aanvraag een cursus ontwerpen en deze op de werkvloer geven. 

“Wij wilden in de eerste jaren vooral iets op gang brengen”, zegt Desiree Verberk, die tot september 2025 programmamanager Onderwijs voor Professionals aan de UU was. “We beseften hoe belangrijk onderwijs voor professionals is voor de toekomst. Wij wilden opleidingen en docenten stimuleren een programma voor professionals te starten en vroegen: ‘Wat sluit goed aan bij het onderzoek en het onderwijs dat je geeft, wat vind je leuk om te doen en denk je dat het relevant is voor de praktijk?’”

Volgens Verberk is bewust gekozen voor een open opzet. Die zorgt ervoor dat je een breder publiek bereikt en het aanbod een afspiegeling is van de brede universiteit die de UU is. Bij een Business School zou het aanbod veel beperkter zijn. “Gevolg van die aanpak is dat we duizend bloemen lieten bloeien. Misschien is nu de tijd gekomen om te zoeken naar meer ordening.” 

De voelsprieten van docenten
Bij de faculteit Diergeneeskunde is directeur Onderwijs voor Professionals Robert Favier druk bezig die ordening aan te brengen. Favier ziet de behoefte aan onderwijs voor professionals groeien. Binnen zijn vakgebied wordt steeds meer gesproken over verplichte bijscholingen, en als het gaat om duurzame veehouderij is op de universiteit veel kennis waar ze in de praktijk op zitten te wachten. “Het is goed dat docenten de vrijheid hebben om cursussen te bedenken, maar wij moeten wel weten of de praktijk op dit aanbod zit te wachten. Veel van onze docenten hebben de voelsprieten om te weten waar behoefte aan is in hun netwerk. Daar zouden we ons meer op moeten richten.”

Iemand die de behoeftes in praktijk brengt, is Mirko Schäfer, onderzoeksleider van de Data School.  “Ik zag dat veel organisaties worstelen met de vraag hoe ze om moeten gaan met kunstmatige intelligentie. Dus gingen we in gesprek met organisaties om te vragen wat hun medewerkers hierover moesten leren. Wij konden vanuit onze ervaring een cursus ontwikkelen die aansloot op de vraag en die vanuit ons onderzoek extra verdieping geven.” 

Hij zou willen dat de universiteit zich in dit opzicht veel ondernemender opstelt. Niet de belangstelling van docenten zou de boventoon moeten voeren bij de keuze van cursussen, maar de maatschappelijke behoefte. Schäfer: “Voordat wij een cursus aanbieden, verkennen we eerst de markt en organiseren ontwerpsessies en feedbackrondes met de stakeholders. We werken daarna constant aan de verbetering van de cursus. Dat is een investering voor de Data School. Maar zo’n cursus sluit wel goed aan bij de behoeftes van de doelgroep en is een effectieve manier om kennis van de universiteit te delen met de maatschappij. Ik heb voor deze cursus behoorlijk wat investeringen gedaan. Die ruimte zou de universiteit meer moeten bieden. En de kosten daarvoor mag je best meenemen in de prijs van de cursus.”

Van liberalisme tot populisme
“Het goede van Mirko Schäfer is dat hij precies aanvoelt waar behoefte aan is en dat combineert met zijn eigen expertise”, zegt Paul Adriaanse, directeur voor Onderwijs voor Professionals van de faculteiten Geesteswetenschappen en Recht, Economie, Bestuur & Organisatie. “We moeten wel goed in de gaten houden wat we precies willen en iets toevoegen aan het bestaande aanbod op de commerciële markt. Dat willen we doen zonder winstoogmerk.”

Volgens hem is het altijd noodzakelijk om te toetsen of er een markt voor een cursus is. Hij noemt de recente cursus Van liberalisme tot populisme die vrij populair is onder journalisten, raadsleden en beleidsmakers. Docenten Politieke Geschiedenis schetsen in vijf bijeenkomsten de ideologieën en analyseren de betekenis in het huidige politieke klimaat. “De cursus speelt in op de actualiteit. Veel professionals hebben daar wat aan in hun werk en de UU heeft de expertise in huis.” 

Volgens Maryse Chappin, interim-onderzoeksdirecteur Onderwijs voor Professionals van de faculteit Geowetenschappen realiseren docenten zich dat ook. De faculteit nodigde dit voorjaar haar docenten uit met een voorstel te komen voor een cursus. “Docenten kunnen zo hun onderzoek breder verspreiden. Ze zullen zich bij de aanvraag beseffen dat het voor professionals interessant en relevant moet zijn.” Chappin denkt juist op het gebied van duurzaamheid beleidsmakers op weg te kunnen helpen, met name ambtenaren, projectontwikkelaars, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten die voor een professie te maken hebben met het veranderende klimaat. 

Een andere vorm van onderwijs voor professionals is het zogenoemde aanschuifonderwijs. Professionals zitten bij dit type onderwijs zo’n tien weken samen met reguliere studenten in de collegebanken. Zo stond bij Sociale Wetenschappen tot voor kort veel onderwijs open voor externe deelnemers. “Maar dat aanbod willen we beperken tot enkele cursussen”, zegt directeur Onderwijs voor Professionals Madelijn Strick. “Wij zoeken naar cursussen die zijn ontworpen om professionals samen college te laten volgen met bachelor- of masterstudenten.”

De meerwaarde zit in de uitwisseling van ervaringen of het samenwerken, zegt ze. Er zijn verschillende faculteiten die zo’n zogeheten mixed classroom aanbieden. Een voorbeeld is Tackling real-world problems through Interdisciplinair Collaboration. Studenten werken samen met professionals aan opdrachten gekoppeld aan een van de vier strategische onderzoeksthema’s van de universiteit. 

Reputatie en kwaliteit
Desiree Verberk zei eerder in dit verhaal dat de tijd is gekomen dat er meer ordening moet komen in het cursusaanbod. Verschillende faculteiten zijn nu bezig om te zoeken naar een meer thematische aanpak. Bij Sociale Wetenschappen hebben ze recent de keuze gemaakt het onderwijs voor professionals te ordenen rond de thema’s onderwijs, gezondheidszorg, jeugd, cultuurverandering in organisaties en kunstmatige intelligentie & data science. “Zo denken we het aanbod beter te kunnen stroomlijnen”, zegt Strick.

De geïnterviewden zouden graag zien dat de UU op zoek gaat naar een meer eigen uitstraling voor het onderwijs voor professionals. Daarbij moet worden gekeken wat de UU met haar expertise kan toevoegen aan de maatschappelijke behoefte. Maar ondanks het stroomlijnen blijft “diversiteit van het aanbod wel een bewuste keuze. Dat kan ook een kracht zijn”, zegt Paul Adriaanse. 

Uit een recent onderzoek onder professionals waarin gevraagd werd waarop wordt gelet bij het kiezen van een cursus, blijkt dat de reputatie van de universiteit en de kwaliteit van de opleiding een doorslaggevende rol spelen. Bij de UU denken de respondenten aan wetenschappelijke expertise, betrouwbare diploma’s en de hoge kwaliteit van de docenten. Volgens dit onderzoek zou dat ook de gewenste paraplu voor onderwijs voor professionals kunnen zijn. In het aanbod zou de UU moeten focussen op begrippen als academische topkwaliteit, flexibiliteit en persoonlijk onderwijs dat praktisch en toekomstgericht is. Dit zou bij elke cursus duidelijk naar voren moeten komen.

In samenwerking met het programma Onderwijs voor Professionals van de Universiteit Utrecht heeft DUB het themamagazine Lang zullen we leren! gemaakt, dat in verschillende gebouwen te vinden is. Het magazine gaat in november ook mee met Illuster, het blad van alumni. Alle verhalen uit het magazine staan ook online en de komende twee maanden zullen we een aantal van deze verhalen uitlichten op onze website. Ook zullen er de komende weken nog een paar extra verhalen over onderwijs voor professionals uitsluitend online worden gepubliceerd. Alle verhalen zijn via deze link te vinden.