'Ik hoef het niet te weten als er weer iemand sterft'

Masterstudent Cultural History & Heritage Catalina herinnert zich nog precies het moment waarop ze besloot het nieuws te mijden. Ze woonde nog bij haar ouders in Chili, was net wakker geworden en wilde een kop koffie gaan drinken. Zoals altijd stond de tv aan, meer vanwege het achtergrondgeluid dan voor iets anders. Maar dit was de dag dat Rusland Oekraïne was binnengevallen. 

Het nieuws werd gedomineerd door beelden van bombardementen en gezinnen die het land probeerden te ontvluchten. “Het eerste wat ik die dag hoorde, ging over mensen die stierven. Het was zo overweldigend, zo vreselijk, en de berichtgeving ging non-stop door. Ik trok het nieuws gewoon niet meer. Ik wilde gewoon ontbijten. Ik zei tegen mijn ouders: 'Ik kan het niet meer aanhoren. Ik begrijp dat er iets vreselijks gebeurt, maar ik hoef het niet elke keer te weten als er iemand sterft. Dit is niet goed voor me.”

Toen ze drie jaar geleden uit huis ging, heeft ze bewust geen televisie genomen en nooit meer een krant gelezen. Tegenwoordig volgt ze alleen een paar nieuwsaccounts op Instagram, zoals Euronews. “Ik weet dat Instagram niet altijd de meest betrouwbare bron van informatie is, maar het is een snelle manier om nieuws te ontvangen. Het duurt niet eens een seconde”, zegt ze. Meestal hoort ze het nieuws via haar vrienden en familie, niet door Insta.

Op de vraag of ze zich nu beter voelt als gevolg van dit karige nieuwsdieet, antwoordt ze: “Absoluut. Onwetendheid is een zegen. Ik besteed minder tijd aan dingen die ik niet kan veranderen.”

Recordhoogte
Catalina is niet de enige. Een student van de Rijksuniversiteit Groningen schreef onlangs op UKrant dat veel van haar vrienden het nieuws nauwelijks lezen. Ze worden er verdrietig van, ze voelen zich machteloos en put ze uit. “In een wereld waar elke krantenkop voelt als een crisis, is het geen wonder dat zovelen van ons zich zo voelen”, schrijft ze.

Het is een wereldwijde trend. Uit een onderzoek van het Reuters Institute for the Study of Journalism onder twintig landen - waaronder Nederland - blijkt dat nieuwsmijden een recordhoogte heeft bereikt in 2024, met 39 procent van de mensen die zich “uitgeput” voelen door de “niet aflatende” stroom aan nieuws. Dat is 10 procentpunt hoger dan in 2017.

Volgens Reuters variëren de redenen om het nieuws te mijden. Net als Catalina voelen velen zich overweldigd door de enorme hoeveelheid informatie en volgen ze het nieuws nauwelijks om zichzelf te beschermen. Anderen vinden het nieuws saai of te veel van hetzelfde.

In Nederland blijkt uit een onderzoek van het Commissariaat voor de Media (CvdM) dat 40 procent van de mensen het nieuws “vermoeiend” vindt, tegenover 20 procent vijf jaar geleden. In een ander onderzoek van het CvdM, dat is gehouden onder mensen tussen de 16 en 24 jaar, blijkt dat 20 procent zichzelf omschrijft als “iemand die het nieuws zoveel mogelijk vermijdt”.

“Onze hersenen hebben moeite om deze overdaad aan informatie te verwerken”

Foto: Shutterstock

Vicieuze cirkel
Het verhaal van Catalina past bij haar generatie. Volgens CvdM begint 30 procent van de Nederlanders tussen de 40 en 65 jaar de dag met het checken van een traditioneel nieuwskanaal tegen 2 procent van de jongeren tussen 16 en 24 jaar.

Jongeren beginnen hun dag met name met sociale media. 78 procent begint de dag volgens het CvdM-onderzoek met het openen van een sociale media-app. 58 procent volgt het nieuws uitsluitend via sociale media, tegenover 39 procent van de respondenten tussen de 40 en 65 jaar.

Catalina voelde zich beter toen ze afstand nam van de gewoonten van haar ouders en haar nieuwsdieet beperkte tot sociale media. Maar voor anderen triggert de constante stroom van updates op sociale media juist hun nieuwsmoeheid. Dat zegt ook studentenpsycholoog Femke van Veelen - van Haaren van de Universiteit Utrecht. “Voor sommigen is sociale media een welkome ontsnapping aan de werkelijkheid, een tijdelijke terugtrekking in een bubbel van mooie beelden, maar voor anderen kan het overweldigend zijn. Onze hersenen hebben moeite om deze overdaad aan informatie te verwerken, wat kan leiden tot gevoelens van angst.”

Als dat gebeurt, heeft het menselijk brein het moeilijk om onderscheid te maken tussen onmiddellijke, persoonlijke bedreigingen en wereldwijde gebeurtenissen ver weg. “Het lichaam geeft cortisol af, wat stress veroorzaakt, ongeacht het werkelijke gevaar”, zegt de studentenpsycholoog. Als mensen zich zorgen maken over een bepaalde kwestie, kunnen ze voortdurend op zoek gaan naar meer informatie hierover. “Dit kan een illusie van controle creëren, maar in werkelijkheid maakt dat het vaak nog moeilijker om afstand te nemen.” Want, de zoektocht naar meer informatie, stimuleert het algoritme van de app om hen nog meer berichten over dat onderwerp te laten zien, wat zorgt voor een vicieuze cirkel.

"Mensen vroegen dan of ik onder een steen leef, wat in zekere zin waar is"

De Nederlandse Mireille die een literatuurmaster volgt, is bekend met het fenomeen overbelast te raken door het nieuws op de voet te volgen. Voordat ze naar Utrecht kwam, studeerde ze Communicatie in Groningen. “We moesten ons verdiepen in sociale media en leren hoe die werken”, zegt ze. “Daardoor kreeg ik constant informatie binnen. Daar kreeg ik stress van. Het voelde alsof ik werd overspoeld door nieuws maar niets leerde van wat er gaande was.” Daarom besloot ze een tijdje helemaal te stoppen met het consumeren van nieuws.

Ook Mireille heeft het idee dat ze zich daarna beter voelde. “Ik voelde me zeker minder overweldigd op een dag.” Aan de andere kant voelde ze zich ongemakkelijk en schuldig als iemand tegenover haar begon over iets dat overal in het nieuws was. “Ik moest dan zeggen dat ik niet wist waar die het over had. Mensen vroegen dan of ik onder een steen leef, wat in zekere zin waar is.” Ze voelde zich ook slecht wanneer ze niets wist over tragedies die overal ter wereld gebeurden, omdat ze weet dat het een voorrecht is om je af te kunnen sluiten van ellende.

Catalina kan dat begrijpen. Ze geeft toe dat ze zich soms “verdwaald voelt in niemandsland” en “zich super naïef voelt”, maar ze vindt het niet erg om mensen te vragen wat er aan de hand is als ze het over iets hebben waarvan ze niet op de hoogte is. Ze zegt dat haar vrienden haar er niet om veroordelen. “Ik ben toch niet de enige. Iedereen heeft het druk.” Dat brengt haar op een andere reden om het nieuws te vermijden: “Ik heb er nu geen tijd of energie voor. Ik moet nog zoveel boeken lezen voor mijn master. Aan het eind van de dag ben ik woorden zat.”

Foto: Pexels

“Negatief nieuws is de uitzondering, niet de norm”

Mireille bouwt haar nieuwsconsumptie nu op een “gezonde en praktische” manier op. Ze kijkt alleen nog naar het acht uur journaal op tv. Ze is ook gestopt met de meeste sociale media-apps. “De enige die ik heb, is Instagram, maar dat is niet mijn belangrijkste informatiebron.” Op de vraag hoe dat haar welzijn beïnvloedt, zegt ze: “Om eerlijk te zijn, word ik toch altijd een beetje verdrietig als ik er naar kijk.”

Volgens Reuters is de negatieve aard van de nieuwscyclus een van de belangrijkste redenen voor mensen om het nieuws te mijden. In Nederland vindt 59 procent van de jongeren het nieuws te negatief, laat CvdM weten.

“Mediakanalen zijn zich er goed van bewust dat onze hersenen sterk reageren op negatief nieuws, daarom presenteren sommige van hen vaak een constante stroom van schokkende verhalen,” zegt studentenpsycholoog Van Veelen - Van Haaren. “Houd in gedachten dat wat je in het nieuws ziet geen volledige weerspiegeling is van de werkelijkheid. Negatieve verhalen zijn de uitzonderingen, niet de norm.”

Mireille denkt niet dat het nieuws met opzet negatief is. “Nieuws kan heel deprimerend zijn omdat er veel slechte dingen gebeuren in de wereld.” Haar viel wel op dat reacties op het nieuws vaak negatief zijn, ook als nieuws positief is. “Het is bijna alsof mensen willen dat het nieuws slecht is.”

Ze is geïnteresseerd in journalistiek en werkt als freelancer op dat gebied. “Ik probeer altijd over de zonnige kant van het verhaal te schrijven, ook al lijkt dat niet te zijn wat mensen willen.”

Catalina zou graag zien dat de media vaker positief nieuws brengen voor het evenwicht in de berichtgeving. “Ik zag laatst een bericht over een nijlpaard dat geboren was in de dierentuin van Edinburgh. Het type was bijna uitgestorven. Daar word ik blij van.” Ze zou ook graag zien dat het nieuws meer betrekking heeft op haar eigen leven en omgeving.

“De aanname is dat jongeren minder geïnteresseerd zijn in het nieuws, maar het medialandschap is zo veranderd dat we dit op een nieuwe manier moeten benaderen”, zegt Sophie Duvekot, die onderzoek doet naar nieuwsconsumptie in een digitale context aan de Hogeschool Utrecht (HU). “Ze zijn niet per se minder geïnteresseerd, ze consumeren nieuws gewoon anders. Ze hoeven niet op zoek naar het nieuws, want het nieuws komt naar ze toe. Er is geen apart tijdstip meer voor het nieuws.”

“Er is vaak een kloof tussen wat nieuwsorganisaties doen en wat jongeren willen”, denkt Duvekot. “Ze moeten proberen jongeren beter te begrijpen. Hoe verschilt hun idee van nieuwswaarde van dat van jongeren?” Volgens haar is Catalina's wens voor nieuws dat betrekking heeft op haar persoonlijke leven gebruikelijk onder mensen van haar leeftijd. “Inspelen op die wens zou hun gevoelens van machteloosheid kunnen verminderen.”

Foto: Shutterstock

Wat te doen als je gestrest raakt door het nieuws
Zes tips van studentenpsycholoog Femke van Veelen - van Haaren:

1. Kies je bronnen zorgvuldig
Vermijd sensatiegericht nieuws, clickbait en overdreven dramatische berichtgeving die bedoeld is om angst te zaaien. Vertrouw niet uitsluitend op informatie die je op sociale media leest, omdat algoritmes er voor zorgen dat je met name eenzelfde type nieuws krijgt voorgeschoteld.

2. Stel grenzen aan je nieuwsconsumptie
Bekijk het nieuws slechts een of twee keer per dag, stel een tijdslimiet in hoe lang je mag kijken en schakel pushberichten uit. 

3. Geen nieuws in bed
Vermijd om 's ochtends vroeg of vlak voor het slapengaan door nieuwsfeeds te scrollen. Je hersenen zijn dan kwetsbaarder voor stress en het minst in staat om dingen in perspectief te plaatsen.

4. Minder hard nieuws, meer diepgaande inhoud
Geef de voorkeur aan uitleg, diepgaande artikelen, documentaires en podcasts over onderwerpen die je interesseren. Dit kan je helpen het nieuws beter te begrijpen en je dus minder overweldigd te voelen.

5. Praat erover
Als je je nog steeds angstig voelt, praat er dan over met vrienden en familie. Krop het niet op. Je zorgen bespreken met anderen kan opluchten en helpen. Als je worstelt met aanhoudende angst, overweeg dan om professionele hulp te zoeken. Praten met een hulpverlener of therapeut kan je helpen om strategieën te ontwikkelen om ermee om te gaan en inzicht te krijgen in je gevoelens.

6. Geef prioriteit aan positieve activiteiten
Maak tijd voor dingen die je vreugde en energie geven, zoals de natuur ingaan, sporten of bezig zijn met je hobby. Koester je sociale contacten.