Internationale studenten teleurgesteld over diploma-uitreiking bachelor

Als je ‘afstuderen’ intypt in je favoriete zoekmachine, een coming-of-agefilm bekijkt of naar websites van universiteiten, zie je foto's van lachende studenten in toga en met een cap op hun hoofd, lachend tussen vrienden. In veel landen zijn studenten gewend aan deze feestelijke en formele ceremonie.

In Turkije is het gebruikelijk om af te studeren gekleed in een toga met cap op het hoofd,  toespraken te houden, je baret in de lucht te gooien en daarna een cocktailparty te houden. En dit te vieren met je hele afstudeerklas. Toen ik, kind van Turkse ouders die de helft van haar leven in Zwitserland heeft gewoond, erachter kwam dat mijn diploma-uitreiking zou bestaan uit gekreukelde overhemden en koffie uit een automaat, en dat ik niet samen met mijn vrienden mijn diploma in ontvangst kon nemen, was ik eerlijk gezegd teleurgesteld. Deze eenvoud is gebruikelijk in Utrecht, maar voor mijn gevoel is het iets te relaxed en een anticlimax.

Ik was benieuwd of ik de enige was die zich zo voelde, dus vroeg ik internationale studenten van verschillende faculteiten hoe zij hun diploma-uitreiking van de bachelor ervoeren en ik bleek niet de enige teleurgestelde. Kleding, het programma en met name het niet samen met je vrienden je diploma krijgen, blijken het vaakst genoemd.

Foto: 123rf

We doen het niet samen
Na meer dan drie jaar van nachtelijk schrijfsessies, last-minute studeren, liefdesproblemen, te veel cafeïne, avondjes stappen en ochtenden met een kater, willen de meeste studenten zoals ik, de afstudeerervaring graag delen met familie, vrienden en medestudenten. Maar bij mijn studie is dat laatste in elk geval lastig tot onmogelijk. We werden op alfabetische volgorde ingedeeld in groepen, waardoor ik deze kostbare momenten niet met mijn bevriende medestudenten kon delen. We hadden jaren samengewerkt aan dezelfde opdrachten en elkaar hadden gesteund en nu moesten we elkaar missen op een hoogtepunt van de studie.

Mijn medestudent Kamil omschrijft de afstudeerceremonie als “rechttoe rechtaan, serieus en snel”. Omdat feestelijke diploma-uitreikingen in zijn thuisland Polen geen traditie is - afgestudeerden ontvangen hun diploma en meer niet - keek hij uit naar een diplomafeestje. Maar helaas was die in Nederland dus minder feestelijk dan gehoopt. “Ik was een beetje verbaasd dat we in verschillende groepen werden verdeeld, wat logisch en efficiënt lijkt, maar ik vond het een beetje jammer dat ik een ander tijdslot had dan sommige van mijn vrienden”, reageert hij teleurgesteld.

In sommige andere faculteiten is de groepsindeling willekeuriger dan bij mijn bachelor, maar zijn net zo teleurgesteld. Gwyneth uit Singapore studeerde af bij Global Sustainability Science (GSS) maar zonder de meeste van haar vrienden. “De meesten  zaten in de ochtendsessie konden samen op een groepsfoto. Ik voelde me buitengesloten, omdat dat de mensen zijn met wie ik mijn studie heb gedaan, weer andere vrienden heb ik op de afstudeerdag niet eens gezien.”

Foto DUB

Gooi je verwachtingen in de lucht, niet je hoed
Persoonlijk vond ik het erg jammer dat we geen afstudeerhoed hadden om in de lucht te gooien. Mijn medestudenten van de faculteit Geesteswetenschappen voelden hetzelfde, maar nogmaals, dit gevoel is niet beperkt tot mijn faculteit. Gwyneth zegt dat de meeste internationale afgestudeerden die ze kent “erg verdrietig zijn dat ze geen hoed hebben, zoals in hun thuisland”. Dit leidde tot een gesprek tussen ons over afstudeerkleding in andere landen: in Italië dragen afgestudeerden een kroon en in de Scandinavische landen dragen ze een matrozenhoed. “Het is jammer dat Utrecht zoiets niet heeft”, concludeert de Singaporese student. Omdat er geen dresscode was voor de diploma-uitreiking, hadden we best een cap op kunnen zetten, maar het zou raar zijn geweest om de vreemde eend in de bijt te zijn.

Om mijn teleurstelling nog groter te maken, hadden de studenten van Philosophy, Politics & Economics (PPE) in een nabije zaal op hetzelfde moment als ik hun diploma-uitreiking– en zij hadden wél caps en toga's. Terwijl we ons klaarmaakten en foto's namen, zagen we dat de PPE-studenten met de franjes op hun caps speelden en outfits droegen die bij hun toga's pasten. We konden niet anders dan een beetje jaloers zijn, want zij hadden de belangrijkste symbolen van afstuderen die wij van kinds af aan hadden verwacht. Zij hadden iets dat de formele, publieke erkenning van ons harde werk door de jaren heen symboliseerde, maar wij niet.

Het lijkt erop dat opleidingen die op het Angelsaksische model geschoeid zijn zoals  University College Utrecht (UCU) en PPE, Amerikaanse tradities in ere houden, waaronder de cap en toga, optredens en grootschalige evenementen. Zo heeft ook het Amsterdam University College (AUC) bijvoorbeeld ook een heel feestelijke diploma-uitreiking, terwijl de Universiteit van Amsterdam (UVA) dat niet heeft.

Een andere opleiding van de UU met meer uitbundige vieringen is de bachelor Economie, die aan het einde van het voorjaarssemester een Commencement Ceremony heeft in TivoliVredenburg. Bij deze formele gelegenheid hebben ze een studentenpedel en vertegenwoordigers, evenals een receptie na afloop. Caps en toga's zijn “niet verplicht, maar het hoort bij de traditie om beide te dragen”, aldus de website van de opleiding. Ook economiestudenten gooien hun caps in de lucht ten teken dat ze zijn afgestudeerd.

Maar zelfs de economiestudenten waren dit jaar teleurgesteld, omdat de opzet dit keer iets minder uitgebreid was. De studenten kregen geen toga's, alleen caps, en er was geen receptie na afloop. Een van die studenten is Pola. Ze was verdrietig, omdat de receptie “een geweldig moment was om nog een laatste keer te praten met docenten en andere studenten die naar het buitenland verhuizen”. Ze vermoedt dat dit te wijten is aan bezuinigingen op de universiteit

Vliegen voor een handdruk 
In veel gevallen willen families en geliefden zien hoe afgestudeerden hun diploma in ontvangst nemen, terwijl ze klappen en juichen, met een grote glimlach op hun gezicht. Ik vroeg me af of het de moeite waard was voor mijn familie om vrij te nemen en geld uit te geven aan een reis om mijn diploma-uitreiking bij te wonen, omdat die maar een uur duurde en ook werd gestreamd. Mijn ouders besloten uiteindelijk toch te komen, waar ik erg blij mee was.

Mijn studiegenoot Anežka had een soortgelijk dilemma: "Mijn ouders hebben 12 uur gereden vanuit Tsjechië. In zekere zin voelt het vreemd, omdat ze zo'n lange reis hebben gemaakt voor een kleine, persoonlijke ceremonie die niet erg formeel aanvoelde. Ik moest hen van tevoren uitleggen dat ze niet te veel moesten verwachten."

Meltem met diploma,, foto Meltem

Vermoedelijk heeft de invoering van het Bologna-proces bijgedragen aan de verschillende niveaus van feestelijkheid. Voor 1999 was er geen scheiding tussen bachelor- en masterfase en kreeg je met je diploma de titel doctoranders drs.). In 1999 ondertekende Nederland de Bologna-verklaring, waarmee een universitaire studie werd opgedeeld in een bachelor- en masterfase, waardoor het hoger onderwijs in Europa beter te vergelijken was. Omdat een bachelordiploma van een universiteit niet wordt beschouwd als de voltooiing van een academische opleiding, verklaart dit waarschijnlijk waarom de uitreiking van een bachelordiploma meer ingetogen is.