Meer anoniem toetsen, maar geen verplichting

Zorg ervoor dat docenten bij het nakijken niet weten wie de student is die het tentamen heeft gemaakt. Met die oproep richtte de studentgeleding van de U-raad zich tijdens één van de laatste commissievergaderingen van het jaar tot het universiteitsbestuur.

Als studenten ‘anoniem’ een tentamen maken, voorkom je volgens de raadsleden dat docenten zich in positieve of negatieve zin laten leiden door vooroordelen. De kans bestaat immers dat een docent beïnvloed wordt door wat hij al weet over de student, bijvoorbeeld door eerder behaalde resultaten, sekse of etnische achtergrond.

Verrast
In de nota die was opgesteld door twee raadsleden van De Vrije Student, Eva Klaver en Job van den Broek, verwijzen de studentraadsleden naar een pilot die drie jaar geleden bij de faculteit Geesteswetenschappen werd gehouden bij vijftien vakken. Deelnemende docenten waren daar overwegend positief en raadden aan het anoniem tentamineren voort te zetten.

De initiatiefnemers van die pilot waren de ethici Ingrid Robeyns en Sander Werkhoven. Ze schreven in een opiniestuk op DUB dat er veel onderzoek is dat de waarde van anoniem tentamineren ondersteunt. Zelf werden ze na het nakijken van tentamens meerdere malen verrast. Studenten haalden hogere of lagere cijfers dan verwacht.

Leden van het DUB-panel spraken zich destijds eveneens in meerderheid uit vóór het weglaten van namen bij tentamens. Onderwijskundige Casper Hulshof zei bijvoorbeeld: “Met blind nakijken, vermijd je de schijn van bias. Zodra het logistiek en technisch mogelijk is, zou ik dit dus invoeren.”

Ook Utrechtse studenten leken er wel iets voor te voelen, zo bleek uit een video die we voor aanvang van de pilot maakten. "Soms heb ik het idee dat de docent en ik niet zo goed matchen."

Lees verder onder de video

Bij tentamens is ‘anonimiteit’ wellicht gemakkelijk te regelen, bij papers is dat lastiger, zo bleek uit de pilot bij Geesteswetenschappen. Ook de raadsleden van De Vrije Student beseffen dat studenten vaak tussentijds feedback krijgen op papers of met hun docent overleggen over het onderwerp. Docenten kennen de inhoud dan en weten om welke student het gaat. Toch zouden de twee graag zien dat studenten die dat graag willen hun paper kunnen inleveren zonder dat ze zichzelf bekend maken, zo kreeg het universiteitsbestuur te horen.

Twijfelen bij grensgeval
Rector Henk Kummeling bleek deze week niet onwelwillend te staan tegenover de voorstellen van de Vrije Student. Hij wil faculteiten gaan stimuleren om - waar mogelijk - anoniem toetsen toe te passen. Maar een verplichting vindt hij te ver gaan. Daarvoor is volgens hem nog te veel onduidelijk.

Zo vraagt de rector zich af of de anonieme werkwijze wel altijd past bij het Utrechtse onderwijsmodel? Dat gaat immers uit van kleinschalig onderwijs en persoonlijk contact tussen studenten en docenten. En wellicht het dan soms dan juist beter dat docenten wél weten over welke student ze oordelen. Als ze bij een tentamen twijfelen over een grensgeval tussen voldoende en onvoldoende, bijvoorbeeld. Dan zou de docent volgens de rector toch mee moeten kunnen wegen of een student zich tijdens de colleges prima heeft laten gelden of niet?  “We moeten oppassen dat er niet ook iets verloren gaat.”

Raadslid Eva Klaver was niet overtuigd: “Heeft niet elke student het recht om te weten wat hun ingeleverde tentamen nu precies waard is? En dan is het juist van belang dat daar geen andere overwegingen bij worden betrokken.”

Kummeling stelde voor om extra onderzoek te laten verrichten naar de Utrechtse situatie. Niet nu al, daarvoor hebben docenten en onderzoekers het te druk met het oplossen van de problemen die door de coronacrisis zijn ontstaan, maar misschien in het volgende academische jaar.

Daarmee toonde Eva Klaver zich voorlopig tevreden. De Vrije Student zal het onderwerp op de agenda houden, zo liet ze na afloop van de vergadering weten. “Ik ben ervan overtuigd dat nader onderzoek inzichtelijk zal maken dat beoordelen met vooroordelen ook op onze universiteit een rol speelt. Mogelijk dat de universiteit dan niet anders kan dan anoniem tentamineren overal in te voeren.”

Speciaal tentamenpapier
De reactie van rector Kummeling lijkt op die van het faculteitsbestuur Geesteswetenschappen na de pilot. Het faculteitsbestuur beloofde docenten te zullen informeren over de voordelen van anoniem tentamineren en mogelijke praktische belemmeringen weg te nemen. Van een verplichting was ook bij Geesteswetenschappen geen sprake. Er waren volgens het faculteitsbestuur ook docenten die zich geschoffeerd hadden gevoeld door de veronderstelling dat ze niet objectief zouden zijn.

Het faculteitsbestuur laat weten op dit moment geen zicht te hebben op de mate waarin docenten drie jaar na de pilot inderdaad gebruik maken van anonieme tentamens. Wel zou de vraag naar het speciale tentamenpapier dat daarvoor gebruikt kan worden groot zijn.

Universitair docent Ethiek Sander Werkhoven die mede het initiatief nam voor de pilot, was destijds teleurgesteld over de beslissing van zijn faculteit. Volgens hem blijken zorgpunten die er werden aangedragen, zoals het grotere risico op fouten bij cijfer-invoering, gemakkelijk te omzeilen. “Maar de faculteit wilde slechts stimuleren in plaats van gewoon een duidelijke lijn te trekken.”