Mondkapje op of af? Studenten vinden sociale factor belangrijker dan regels

Nu de lockdown voorbij is in het hoger onderwijs, staan er tijdens de lunch weer rijen bij de eetkraampjes op het Utrecht Science Park. Studenten en docenten lopen rond over de campus en de kantine zit weer vol.

Toch is niet alles meteen terug naar normaal. In het Koningsbergergebouw staan de meeste collegezalen de hele dag leeg. De faculteiten hebben geen volledig overzicht over hoeveel colleges daadwerkelijk fysiek plaatsvinden, maar de facilitaire medewerkers die elke dag een ronde lopen door het gebouw schatten dat de bezettingsgraad lager dan 10 procent is. Vorige week werd al duidelijk dat het lastig was om al het onderwijs met één druk op de knop te openen.

Daarom is vrijwel al het onderwijs nog online. Over het algemeen ligt het initiatief voor fysieke colleges bij de docenten. Als docenten op locatie les willen geven, dan moeten ze dat zelf inboeken via de roosterafdeling en vervolgens hun studenten op de hoogte brengen. Zelfs dan is het niet altijd zeker dat het college fysiek doorgaat in verband met coronagevallen en quarantaines.

Subjectieve invulling van de mondkapjesregel
Na een tour door het Ruppert- en het Koningsbergergebouw lijken de meeste studenten blij om terug te zijn. Ze werken samen in groepjes in de studieruimtes of in de kantines, pratend en lachend. Wat opvalt is dat zij meestal geen mondkapje dragen. Dat terwijl de universiteit voorschrijft om zoveel mogelijk een mondkapje op te zetten om het aantal besmettingen laag te houden. Bij docenten is aangedrongen om ervoor te zorgen dat studenten ook tijdens colleges zoveel mogelijk mondkapjes dragen. Er zijn enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld wanneer het mondkapje erg belemmerend is of tijdens het eten. Hierdoor bestaat er enige subjectiviteit bij het naleven van de regel.

De studenten die niet in colleges zitten, maken gretig gebruik van deze subjectiviteit. Om twee uur ’s middags is iedere studiecabine op de eerste verdieping van het Koningsbergergebouw bezet door een groepje studenten dat samen aan een opdracht werkt. Groepjes met een mondkapje zijn een uitzondering. Dieke, die aardwetenschappen studeert en met haar werkgroep in een van de cabines zit, verklaart waarom zij geen mondkapjes op hebben. “We zijn er allemaal oké mee om ze af te doen. Iedereen is toch geboosterd.” Op de vraag of ze hem op zou doen wanneer iemand dat graag wil, antwoordt ze positief. “Dan wel. Maar dan ga ik daar liever niet iedere dag meerdere uren mee samenzitten.” Dit lijkt de instelling van veel meer studenten te zijn. Als een docent of een medestudent dat graag wil, dan dragen ze zittend wel een mondkapje. Anders liever niet.  

Door deze houding komt er extra druk op de schouders van de docenten, die nu niet alleen hun lessen moeten voorbereiden maar ook hun eigen colleges moeten inplannen en tegelijkertijd moeten zorgen dat hun studenten de regels naleven. Daarom verschilt het soms per docent hoe streng op mondkapjes wordt gehandhaafd. Dit zorgt voor een bijzonder beeld in het Ruppertgebouw: óf heel de collegezaal heeft een mondkapje op, óf vrijwel alle studenten zitten met 'blote' gezichten.

De sociale factor
Toch wordt in de meeste collegezalen de nieuwe mondkapjesregel netjes nageleefd. In een klein zaaltje met geologiestudenten heeft iedereen hem op. Matthijs vertelt dat hij blij is dat zijn docent de moeite heeft genomen om fysiek onderwijs te regelen. Daarom vindt hij het geen probleem om zich aan de regels te houden. Hij moet wel bekennen dat hij niet de moeite heeft genomen om een medisch mondkapje af te halen bij een van de servicebalies, zoals het dringende advies is. Ook vervangt hij het niet iedere dag. Dat zou hij alleen doen als ze actief worden aangeboden bij de ingangen, zegt hij.

Het lijkt erop dat bij biologische of medische studies de grootste druk ligt op het precies naleven van de regels. Bij een biologiecollege heeft iedereen een mondkapje op. Chariya, één van de studenten, houdt de ontwikkelingen van de regels altijd goed bij. “Misschien omdat we dit blok over virussen aan het leren zijn”, zegt ze lachend. Een andere student die biomedische wetenschappen studeert vertelt dat ook bij haar faculteit heel streng wordt aangestuurd op het dragen van medische mondkapjes. En bij diergeneeskunde moeten studenten zelfs iedere twee uur hun mondkapje vervangen tijdens practica met veel verplaatsingen. Toch heeft Chariya haar twijfels of biologiestudenten beter op de regels letten dan anderen. “Ook rechtenstudenten hebben een geweten, niet anders dan wij.”

Iris, masterstudent Science & Business Management, vertelt dat ze graag het “offer” maakt om hem heel de dag te dragen, als het onderwijs daardoor open kan blijven. Toch komt ze net uit een volle collegezaal waar de studenten niet op anderhalve meter afstand zaten en waar vrijwel niemand een mondkapje droeg. Daarop antwoordt ze blozend: “De docent gaf wel aan het begin van het college dringend advies om het op te doen, maar het voelde niet als een verplichting. Ik denk dat maar vier van de dertig studenten de hele tijd een mondkapje op hadden”. Ze had hem waarschijnlijk wel opgedaan als de rest dat ook had gedaan.

Ook bij de zaal ernaast heeft niemand een mondkapje op. Twee studenten vertellen dat ze de regels niet precies meer bijhouden. Ze dragen alleen een mondkapje als de mensen om hen heen dat graag willen. Die instelling lijken veel studenten te hebben. Als iedereen een mondkapje draagt, zijn studenten minder geneigd om hem af te doen. Andersom geldt het ook; studenten zijn minder geneigd om hem op te doen als ze de enige zijn. Dit effect wordt nog versterkt in de persoonlijke omgeving van werkgroepen of studiecabines.

Maarten Post, persvoorlichter van de universiteit, is niet blij met de subjectieve invulling van de regels door studenten. Hij vindt het vervelend dat handhaving nu op de schouders van docenten terechtkomt, die toch al een veel te hoge werkdruk hebben in deze chaotische overgangsfase. “Studenten moeten gewoon zelf hun gezond verstand gebruiken. Als er door docenten nadruk wordt gelegd op het opzetten van mondkapjes, doe dat dan ook. We weten allemaal wat een ellende het teweeg brengt als het onderwijs weer dicht moet.”