Nederlandstalige tracks laten nog wel even op zich wachten

De Utrechtse universiteit wil bekijken of vier Engelstalige opleidingen een Nederlandstalige track kunnen krijgen. Op die manier hoopt de UU bij te dragen aan de ambitie van de gezamenlijke Nederlandse universiteiten om de groei van het aantal internationale studenten en de ‘verengelsing’ van de het hoger onderwijs een halt toe te roepen.

De vier opleidingen waar het om gaat, zijn Economics & Business Economics, Molecular & Biophysical Life Science, Global Sustainability Science (GSS) en Philosophy, Politics & Economics (PPE). Dat zijn de enige volledig Engelstalige bacheloropleidingen in Utrecht, andere hebben al een Nederlandstalige tegenhanger.

Numerus fixus voor Engelstalige tracks
Voor de Utrechtse economen was de aankondiging geen verrassing, zegt onderwijsdirecteur Niels Bosma. Het was al enige tijd duidelijk dat de universiteiten iets wilden doen aan de ‘grote’ Engelstalige opleidingen. Wat ‘groot’ is, wordt nog steeds nergens gedefinieerd, maar in Utrecht beginnen elk jaar zo’n 500 eerstejaars studenten waarvan 210 internationaal. 

Tussen de verschillende economie-opleidingen in Nederland was al in een vroeg stadium contact over de mogelijke invoering van Nederlandstalige varianten. “Voor de meeste opleidingen is dat niet het ideale scenario”, erkent Bosma. “Ook wij in Utrecht zijn gehecht aan onze international classroom.” 

Tegelijkertijd zien de opleidingen in dat de toestroom van internationale studenten tot maatschappelijke knelpunten leidt. Zij hebben daarom aangegeven een rol te kunnen spelen bij het beheersen daarvan. “Met de invoering van een Nederlandstalige track kunnen we meer controle krijgen over de studentenaantallen”, verwacht Bosma. 

Een belangrijke voorwaarde is dan wel dat het mogelijk wordt om een numerus fixus te hanteren bij Engelstalige tracks. Het politieke draagvlak voor een wetswijziging lijkt op dit moment zeer breed te zijn. Vervolgens moeten alle economie-opleidingen nog wel op één lijn worden gebracht over hoe er straks wordt omgegaan met die studentenstops, waarschuwt de onderwijsdirecteur. “Niemand wil het risico lopen dat je een strikte fixus hanteert met een laag maximumaantal studenten en dat alle studenten vervolgens naar een andere opleiding gaan waar de kans op toelating groter is.”

Harde noten kraken
De komende tijd willen de economen onderzoeken hoe een Nederlandstalige track eruit moet zien en wat de relatie met de Engelstalige opleiding moet zijn. Opmerkelijk is dat de Utrechtse economen ruim tien jaar geleden juist besloten om de opleiding volledig Engelstalig te maken. Daarvoor was het nog mogelijk om werkgroepen in het Nederlands te volgen. 

Binnen dat onderzoek zullen ook nog harde noten moeten worden gekraakt met het universiteitsbestuur. Want wie gaat de introductie van de extra taalvariant betalen? De werkdruk is ook bij economie-docenten al erg hoog. 

Bosma wijst er ten slotte ook op dat het opzetten van een goede opleiding en een mogelijk accreditatieproces tijd kost. “Het is voor ons ook duidelijk dat een Nederlandstalige track er niet voor 2026-2027 kan zijn.”

In het duister tasten
Bij de opleidingen GSS and PPE wordt heel anders gereageerd. Op bezoek bij GSS-onderwijsdirecteur Karin Rebel en de opleidingscoördinator van die opleiding Margien Bootsma krijgen we te horen dat zij nog in het duister tasten over wat er staat te gebeuren. 

“Dit is voor ons nieuwe informatie”, zegt Rebel. “Dat maakt het heel moeilijk te reageren. Als we inderdaad gevraagd worden om een Nederlandstalige track te onderzoeken dan zullen we daar over na gaan denken.”

Maar op voorhand staat Rebel niet te juichen. “We zijn acht jaar geleden bewust gestart met een internationale visie voor deze opleiding. Het gaat om mondiale problematiek, voor ons is die aanwezigheid van internationale studenten fundamenteel.”

De opleiding trekt jaarlijks zo’n 180 studenten, waarvan gemiddeld een derde afkomstig is uit andere landen. “Waar we ons misschien nog het meeste zorgen over maken, is wat dit soort berichten doen met onze huidige studenten en docenten. Die geven aan steeds minder het gevoel te hebben welkom te zijn in Nederland. En dat is het laatste wat we willen.”

Ook Maurits de Jongh, opleidingscoördinator van PPE, zegt nog niets te weten van een onderzoek naar een Nederlandstalige track voor zijn opleiding. Hij vraagt zich af of de maatregelen die de universiteiten hebben aangekondigd daadwerkelijk ook op PPE van toepassing zijn.

PPE heeft een zogeheten Bijzonder Kenmerk Kleinschalige en Intensief onderwijs (BKKI). Dat maakt het nu al mogelijk te selecteren. Er worden maximaal 75 studenten toegelaten, waarvan twee derde afkomstig uit het buitenland. Die betalen bovendien twee keer het reguliere collegegeld. De Jongh: “We wachten af tot we meer zekerheid hebben.”

Introductie van PPE op UCU. Foto: DUB

Weinig informatie
In de raad van Geesteswetenschappen meldde ook het faculteitsbestuur vorige week vrijdag op vragen van raadsleden niet te weten wat de aangekondigde UNL-plannen gaan betekenen in Utrecht. Binnen en buiten de UU zouden verschillende ideeën bestaan over de manier waarop deze moeten worden geïnterpreteerd. Samen met andere faculteiten hoopt Geesteswetenschappen daar op korte termijn meer duidelijkheid over te krijgen van het UU-bestuur.

Een woordvoerder van de UU laat weten dat het niet vreemd is dat opleidingen en faculteiten nog weinig informatie hebben. Op bestuurlijk niveau moet immers eerst nog een ‘impactanalyse’ worden gemaakt. Dat wil zeggen dat onderzocht wordt welke gevolgen alle aangekondigde UNL-maatregelen nu precies hebben voor de universiteit. 

Pas als daar meer duidelijkheid over bestaat, zal er meer in detail gesproken kunnen worden met de betrokken decanen. Hoeveel tijd de universiteit nodig denkt te hebben voor haar analyse, durft de woordvoerder niet te zeggen. Ook op vragen naar extra financiering, bijvoorbeeld voor de economen, is op dit moment geen antwoord. 

Behalve GSS en PPE zit ook de Engelstalige opleiding Molecular & Biophysical Life Science in de wachtkamer. Hoewel de opleiding in het pas driejarig bestaan explosief groeide van 66 studenten naar 162 studenten valt de opleiding volgens de universiteit niet in dezelfde categorie van ‘grote’ opleidingen als Economie.

Opleidingsdirecteur Eric Huizinga wil liever nog niet met DUB in gesprek. “We zijn ons op dit moment aan het beraden op welke acties we moeten ondernemen en dat heeft tijd nodig”, zo mailt hij.

De UU zegt ook te willen kijken naar de mogelijkheid van meer tweetalige masteropleidingen. Een vijfde van de 48 Engelstalige masters zou binnen tien jaar ook in het Nederlands te volgen moeten zijn, zo staat in een persbericht. Om welke opleidingen het dan zou gaan, is nog niet bekend. Ook dit is afhankelijk van de onderzoeken die nu plaatsvinden.

De faculteit Sociale Wetenschappen heeft inmiddels een eerste stap gezet. Afgelopen voorjaar kondigden twee masters van de opleidingen Onderwijswetenschappen en Orthopedagogiek al aan over te schakelen naar Nederlandstalig onderwijs. 

Of er meer masters volgen, is onduidelijk. Volgens vice-decaan Jan van Tartwijk wordt pragmatisch bekeken of het voor de hand ligt voor een opleiding om weer voor Nederlandstaligheid te kiezen. “Het gaat tot nu toe vooral over masters waarbij voor de meeste stages beheersing van de Nederlandse taal nodig is. Bovendien zijn er veel mensen uit het werkveld die interesse hebben in een masteropleiding, maar liever niet in het Engels.”

De Engelstalige master psychologie, een vakgebied waarover het in discussie over taalbeleid vaak gaat, denkt volgens de vice-decaan nog niet aan een Nederlandstalige track.

Van Tartwijk benadrukt dat de faculteit ook binnen Nederlandstalige opleidingen haar best wil blijven doen om een internationale blik te behouden. Een belangrijke zorg is voor hem bovendien dat internationale stafleden zich in Utrecht gewaardeerd blijven voelen. “Op dit moment krijgen we veel vragen uit die hoek over wat er staat te gebeuren.”