Nieuwe kans voor ontmoetingsplatform Akwaglot na moeilijke start

“Wij zijn binnen de faculteit bewust bezig met het maatschappelijk contact. Hoe kunnen we in gesprek met de burgers over waar we op de universiteit mee bezig zijn?”, vertelt Mirko Noordegraaf, hoogleraar Publiek Management en vicedecaan Maatschappelijke Impact bij de faculteit Recht Economie Bestuur & Organisatie. “Met die boodschap in het achterhoofd is in 2019 het idee ontstaan om de Skyscraper naar Utrecht te halen. Dat werkte heel goed en dus zijn we op zoek gegaan naar een nieuwe landmark.”

Grote walvis van weggegooid plastic
De plaatsing van Skyscraper, een grote walvis, bij TivoliVredenburg in 2019 bleek inderdaad een gouden greep. Het kunstwerkvan weggegooid plastic was prachtig om te zien en droeg bij aan de bewustwording van het afvalprobleem. Er werden verschillende bijeenkomst georganiseerd waarbij wetenschappers en geïnteresseerde Utrechters met elkaar in debat gingen over het plasticafval.

Voor het vervolg wilde Rebo voortborduren op het succes van Skyscraper. “We hebben contact opgenomen met de kunstenaars Vibeke Jensen en Santiago De Waele die ook betrokken zijn bij de Triënnale in Brugge en daar een eigen kunstwerk maakten. Bij  Skyscraper stapten we in bij een lopende activiteit en vertrok de walvis na Utrecht weer naar Singapore. Nu wilden we een eigen project, speciaal voor Utrecht gemaakt.”

Water en tong
Zo ontstond het idee van de Akwaglot. De naam is een samenvoeging van het Spaanse woord agua (water) en het Griekse glot (tong). Het houten kunstwerk is zichtbaar in de stad en moet ruimte bieden voor verbindingen tussen de universiteit, het universitaire medisch centrum en de stad. Dat paste volgens Noordegraaf ook heel goed in de plannen van het lustrum van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht dat dit jaar 385 jaar wetenschap viert en er wordt hierin ook samengewerkt met het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden en de gemeente Utrecht. Deze organisaties vieren beide hun 900-jarig bestaan in 2022 en dus kan Akwaglot twee jaar in de singel blijven. Daarna zou het kunstwerk verhuizen naar de Botanische Tuinen.

Op dit moment ligt bij de gemeente de aanvraag om Akwaglot ook in 2022 in de singel te mogen laten blijven. “De eerste vergunning was voor 2021, nu hebben we voor fase twee een nieuwe vergunning nodig”, legt Noordegraaf uit.

Zwerfafval
Dat blijkt echter geen formaliteit. Daar waar het project van de Skyscraper beladen werd met complimenten, is de algemene opinie rond Akwaglot beduidend minder positief. Vooral op social media klinkt kritiek. Utrechters vinden het lelijk en te groot voor de singel, zo luiden de voornaamste klachten. Er is zelfs een brief naar de gemeente gestuurd met het verzoek om ‘het zwerfafval in de singel te verwijderen’. Ook zouden de kosten van 100.000 euro veel te hoog zijn voor wat de Utrechters ervoor terug krijgen.

Noordegraaf is niet onder de indruk van de kritiek. “Ik heb de indruk dat dit uit een bepaalde hoek komt. De Utrechtse site Nuk heeft daar bijvoorbeeld aan bijgedragen. Maar mijn indruk is een andere. Wij hebben contact gehad met de ondernemers en bewoners van de buurt en die zijn heel positief. We hebben ook een buurtborrel op Akwaglot georganiseerd. Het klopt dat Akwaglot als kunstwerk minder ‘aaibaar’ is dan Skyscraper. Al hadden we toen in het begin ook met kritiek te maken. Er ontstaat altijd een spanningsveld als je zo’n object in de openbare ruimte plaatst. Er zijn altijd mensen die het minder goed vinden. Dat maakt het ook interessant. Kunst hoeft niet makkelijk te zijn, soms moet je daar moeite voor doen.”

Verboden voor onbevoegden
Over de kosten, die samen met alle partner zijn opgebracht, is Noordegraaf niet zo negatief. “We werken met verschillende partners samen. Ik zie het meer als een investering voor de korte en lange termijn. Wij brengen mensen bij elkaar. Bovendien blijft het kunstwerk bestaan.”

De kritiek gaat niet alleen over de vormgeving. Hoe geschikt is het kleine platform in de open lucht om wetenschap in contact te brengen met stadsbewoners? In de eerste maanden lag het kunstwerk er maar een beetje verlaten bij met daarbij een opvallend hek ‘verboden voor onbevoegden’. Tijdens de opening in juni waren een paar jongeren over het hek geklommen om op het platform een biertje te drinken. Dit tot enthousiasme van de aanwezige kunstenaars Jensen en De Waele. “Kijk dit bedoelen we. Zo kan het voor iedereen een ontmoetingsplaats worden.” Zij gingen ervan uit dat de hekken nog weggehaald zouden worden. Maar dat gebeurde dus niet. Noordegraaf: “Dat heeft te maken met de vergunning. Het oordeel van de gemeente was dat een open platform tot onveilige situaties zou kunnen leiden. Daarom moest het hek blijven staan.”

Festival Le Guess Who
Mirko Noordegraaf geeft wel toe dat de start aarzelend is geweest. “Door corona kwam het lustrum niet goed op gang. Het kunstwerk werd later geïnstalleerd dan gepland en daarna kwam de zomer. Dus we konden niet zoveel gebruik maken van het platform als we wilden. Dat is na de zomer wel verbeterd. Je moet constateren dat het met name geschikt is voor kleinschalige activiteiten. Zo zijn er regelmatig dans- en muziekuitvoeringen geweest en was er in september een lichtshow. Dat werkte echt heel goed. Recent was er ook een activiteit van het festival Le Guess Who op het platform. Maar ook onderwijsactiviteiten, voor gesprekken in kleine groepen en zelfs voor officiële gelegenheden is het een prima platform. En het voordeel is dat passanten er altijd bij worden betrokken.”

Hij noemt als voorbeeld een recente ondertekening van een contract vanuit de faculteit met advocatenkantoor Pels Rijcken dat hier plaatsvond. Maar ook activiteiten van masteropleiding European Governance of een lustrumactiviteit van de Summerschool Utrecht werden op het kunstwerk gehouden. Je zet volgens hem zo het onderwijs en onderzoek in de etalage.

Glotcast
Verder wordt op het platform wekelijks de podcast Glotcast opgenomen. Een podcast waarin wetenschappers met stadsbewoners in gesprek gaan over allerlei onderwerpen, zoals het creëren van betaalbare wijken en het organiseren van de energie-transitie in de stad. Daarnaast kunnen groepen zich dus melden voor een activiteit op het platform. “Wat ik zelf een heel leuk initiatief vond, was de schaakmiddag voor scholieren. Scholieren uit Kanaleneiland kwamen hier om te leren schaken. Voor die leerlingen was het een bijzondere ervaring.”

Voor komend jaar zullen vooral de universiteit en het waterschap de invulling van de activiteiten gaan verzorgen. Ook de gemeente kan aanhaken, maar zal dat minder prominent doen, verwacht Noordegraaf. Dat de houten constructie Akwaglot door de seizoenen zal worden aangetast, is volgens Noordegraaf niet aan de orde. “Het kunstwerk is gemaakt van CLT-hout. Dat is hout dat steeds vaker gebruikt wordt om in de openbare ruimte te bouwen. Het is juist toekomstbestendig en past in de discussie van ons strategische thema Pathways to Sustainablility over de stad van de toekomst. In dat licht zijn wij bezig met het bedrijf Smurfit Kappa die grote en kleine kartonnen versies van Akwaglot maken. De kleine versies worden op scholen gebruikt, leerlingen kunnen hun stad van de toekomst verbeelden. Hopelijk gaat het kunstwerk komend jaar meer leven en worden mensen enthousiast door de activiteiten die we er gaan organiseren.”