Oekraïense studenten: 'Jammer dat er geen protesten zijn gepland in Utrecht'

Officieel studeren er twaalf Oekraïense studenten aan de UU, en zijn er zo’n tien Oekraïense onderzoekers werkzaam. In de praktijk is dat aantal mogelijk hoger, aangezien sommigen een dubbele nationaliteit hebben of genaturaliseerd zijn tot Nederlander.

Deze week nodigde de universiteit hen uit voor een ontmoeting, om te luisteren naar hun zorgen en te vragen hoe ze het liefst geholpen willen worden. Twee studenten kwamen opdagen: Andriy Ostryagin, een eerstejaars student van de bachelor Philosophy, Politics & Economics (PPE), en Anna-Maria Sukhar, een tweedejaars student van de master Sociology and Social Research. DUB sprak met Andriy, Anna-Maria en Lisa Bashcheva, die de eenjarige master Genderstudies volgt.

Andriy woont nu bijna negen jaar in Nederland met zijn moeder. Het merendeel van zijn familie woont in het oosten van Oekraïne. Anna-Maria komt uit het westelijke deel van het land, maar verhuisde naar Kyiv voor haar bachelor, waar ze Lisa ontmoette. Anna-Maria was van plan terug te gaan naar Kyiv om daar voor de overheid of voor een ngo te werken. Lisa wilde nog een paar jaar in Nederland blijven, om werkervaring op te doen en misschien te promoveren.

Hoe voelden jullie je toen de oorlog begon? Waren jullie verrast door het nieuws?
Andriy: “Ik geloofde het niet, en eigenlijk doe ik dat nog steeds niet. De militaire dreiging was er al een tijdje, en de VS en Europa zeiden dat een invasie waarschijnlijk was, maar ik vond het gewoon niet logisch. Toen ik het nieuws zag, begreep ik rationeel wat er aan de hand was, maar het voelde nog steeds onwerkelijk. Door het praten met mijn grootouders en vrienden werd het langzaam ‘echter’ voor me. Ik belde met een vriend en kon explosies horen op de achtergrond. Het besef dat mensen waar ik veel om geef dit meemaken is verschrikkelijk."

Lisa: “Een week voor de oorlog uitbrak, bracht mijn moeder mijn twaalfjarige zusje naar Nederland om een tijdje bij mij te blijven. We wisten dat er iets zou gaan gebeuren, maar geen van ons kon vermoeden dat het iets van deze orde van grootte zou zijn."

Anna-Maria: “Ik was niet bezorgd, en verwachtte ook niet een dergelijke snelle, grootschalige invasie. Maar als ik nu terugkijk, was er al veel spanning. Twee maanden geleden, toen ik met Lisa terugreisde naar Oekraïne voor kerstmis, waren er al enge dingen op het nieuws, maar het leek allemaal zo ver weg. Geen van ons geloofde dat dit kon gebeuren."

Lisa Bashcheva met haar zusje.

Waar is jullie familie op dit moment?
Andriy: “Het grootste deel van mijn familie woont in Dnipro, een stad in het oosten van Oekraïne. Ik ben niet bezorgd over mijn grootouders, want zij wonen in een dorp en zijn dus waarschijnlijk uit de gevarenzone."

Anna-Maria: “Mijn familie is nog steeds in Lviv, wat nu het veiligste deel van het land is. Gisteren nam mijn moeder de hele dag haar telefoon niet op, en ik maakte me zo’n zorgen. Mijn vader had dienst bij zijn 'territoriale verdedigingsgroep', dus het was geen fijne dag voor me. Er wordt niet gevochten in mijn stad, maar zijn groep wil sabotage voorkomen. Mijn familie is niet van plan het land te verlaten."

Lisa: “Mijn familie verblijft in ons vakantiehuis op het platteland, met wat goede vrienden. Omdat de Russen Kyiv proberen over te nemen, is er geen elektriciteit of verwarming. Mijn moeder stuurde me gisterenochtend een bericht, maar is sindsdien offline. Ik hoop dat het alleen een probleem is met de telefoonverbinding. Het is moeilijk voor hen om dat huis te verlaten omdat het buiten zo gevaarlijk is. De auto’s van burgers worden aangevallen, dus ze zitten eigenlijk vast in het huis.

Mijn zusje, die hier bij mij is, is twaalf en begrijpt niet volledig wat er aan de hand is. Ze blijft me vertellen dat ze snel naar huis gaat, of dat we spullen moeten kopen. Ze weet niet dat ons appartement er misschien niet meer is, dat er geen thuis is."

Volgen jullie het nieuws over de oorlog of is dat te moeilijk voor jullie?
Andriy: “Ik probeer de voornaamste nieuwszenders te volgen, en ook bepaalde Telegram-kanalen. Veel daarvan zijn betrouwbaar en soms meer up-to-date dan de NOS en andere grote nieuwskanalen. Maar dat heeft ook nadelen, omdat ik zo ook meer wordt blootgesteld aan allerlei verschrikkelijke beelden."

Anna-Maria: “Ik volg geen Nederlandse of internationale nieuwszenders, alleen Oekraïense. Ik krijg elke vijf minuten een notificatie op mijn telefoon, dus ik heb niet het idee dat internationale media me iets kunnen vertellen wat ik niet al weet."

Lisa: “Ik lees ook liever dezelfde bronnen als die mijn familie gebruikt. Soms praat ik over een nieuwsbericht met mijn vrienden van de UU, en dan weten zij daar niets van af. Het was bijvoorbeeld groot nieuws in Oekraïne dat de Russen kinderdagverblijven en weeshuizen aanvallen. We zouden moeten erkennen dat oorlog niet alleen iets fysieks is, het is ook een gevecht met informatie en propaganda."

Voelen jullie je gesteund door jullie medestudenten?
Andriy: “Zeker! Veel medestudenten hebben me een bericht gestuurd, en zijn gaan protesteren. Een groep PPE-studenten organiseerde een protest voor de Russische ambassade, en velen zijn actief bezig met het inzamelen van goederen om naar Oekraïne te sturen. Er is ook een student op weg naar de Oekraïens grens om vrijwilligerswerk te doen.”

Lisa: “Ik krijg veel steun bij mijn studie. Ik heb veel berichten gehad waarin medestudenten schreven dat ze zich betrokken voelen. Dat vind ik erg fijn. Het gebaar om onze studielast te verminderen, waardeer ik ook zeer. Mijn stagebegeleider begrijpt dat ik nu niet de beste gemoedstoestand heb om productief te zijn."

Anna-Maria: “Het is belangrijk voor mij om steun te krijgen, maar ik kan me voorstellen dat het voor anderen teveel is als iedereen je de hele tijd vraagt hoe het met je gaat. Tegelijkertijd snap ik dat het vreemd zou zijn als mensen zouden doen alsof er niets aan de hand is."

 Lisa: “Het is moeilijk voor ons om hier te zijn nu, op een veilige plek, en om niets te kunnen doen om de situatie te veranderen terwijl onze geliefden ver weg aan het lijden zijn. Ja, het is hartverwarmend dat mensen ons vragen hoe ze kunnen helpen, maar soms weet ik niet wat ik moet antwoorden. Dit is de eerste keer dat dit ons overkomt."

Anna-Maria: “Precies. Ik heb ook moeite met het feit dat ik hier ben, waar het veilig is. En ik voel me schuldig … alsof me iets te verwijten valt."

En wat denken jullie dat UU kan doen om te helpen?
Andriy: “Het was fijn dat de UU ons uitnodigde om naar onze zorgen te luisteren. In de bijeenkomst zeiden we dat één van de dingen die zou kunnen helpen is om contact op te nemen met degenen die goederen naar de grens brengen, zodat meer mensen geholpen worden. De universiteit zou ook de opslag en het transport van deze gedoneerde goederen kunnen organiseren”.

Andriy Ostryagin tijdens een van de protesten tegen de oorlog.

Hebben jullie meegedaan aan de prostesten in Nederland?
Andriy: “Ik ben naar vier protesten gegaan en heb in vier dagen meer Oekraïners ontmoet dan in de afgelopen negen jaar. Ik vond een Oekraïense gemeenschap waarvan ik niet eens wist dat deze bestond. Dit kwam voort uit verschrikkelijke omstandigheden, maar het helpt. Ik heb me nog nooit meer Oekraïens gevoeld dan nu."

Anna-Maria: “Lisa en ik zijn naar een protest gedaan in Amsterdam, waar we zelfs een speech gaven. Ik ben ook naar een protest in Den Haag geweest. Maar Utrecht is erg stil – dat is erg verdrietig want er zijn veel studenten hier. In Oekraïne zijn studenten vaak meer politiek actief. Elke revolutie start met studenten."

Lisa: “Ik kan er niet voor zorgen dat mensen het zich meer aantrekken, maar ik voelde me ongemakkelijk toen ik mensen aan het eind van het protest in Amsterdam hun volgende protest hoorde bespreken. Ze maakten plannen voor internationale vrouwendag. Alsof het zomaar een protest was. Dit is anders: mensen sterven nu. Het is jammer dat er geen protesten zijn gepland in Utrecht, terwijl Utrechtse studenten een paar maanden geleden protesteerden tegen de coronamaatregelen."

Anna-Maria: “Het is vreemd dat studenten progressief zijn, maar zich meer lijken te bekommeren om feestjes en uitgaan dan de mensen die sterven in ons thuisland."

Wat vinden jullie van de burgers die zich vrijwillig opgeven om tegen de Russen te vechten?
Andriy: “Aan de ene kant betekent het dat de oorlog langer en bloediger zal zijn, maar aan de andere kant: als mensen niet bereid waren om zich op te offeren voor hun land, dan zou Oekraïne nu al veroverd zijn. Het lijkt erop dat het moraal van de Russische soldaten slecht is, terwijl de Oekraïners, zelfs degenen die pro-Russisch zijn of zijn geweest, nu bij elkaar komen, ongeacht of ze Oekraïens of Russisch spreken. Daardoor denk ik dat zelfs als Poetin Kyiv verovert en er een marionettenregering installeert, hij er nooit in zal slagen om het land te behouden. Een land veroveren en het vasthouden zijn twee verschillende dingen. Er zal altijd verzet zijn van de bevolking. Ik zie dit als het langzame einde van zijn macht en van Rusland als wereldmacht."

Anna-Maria: “We hebben altijd geweten hoe sterk we zijn. Maar deze keer kunnen we het ook laten zien. Ik ben zo ontzettend trots op ons leger en onze mensen."

Veel Oekraïners hebben familie in Rusland en vice versa. Hoe voelen jullie je daarover?
Andriy: “Het is hartverscheurend. Ik ben zelf half Russisch, van mijn vaders kant. Rusland gebruikt die familierelaties in hun propaganda, door te zeggen dat ze het land binnenvallen om een broedernatie te redden. Maar Poetin verscheurt die banden juist, en zorgt ervoor dat we elkaar doden. Hij vergiftigt de mensen met zijn propaganda en zegt dat we neonazi’s zijn, wat absurd is."

Lisa: “Mijn vader is ook Russisch, net als de vrienden van mijn ouders die nu bij hen zijn in ons vakantiehuis. Maar zij haten Poetin en de Russische agressie."

Anna-Maria: “Het is belangrijk om te weten dat veel Oekraïners Russisch spreken.”

Andriy: “De Russische taal is ons in het oosten opgedrongen in de tijd van de Sovjet-Unie. Maar ik denk dat de oorlog daar verandering in gaat brengen. Door deze situatie is er een gevoel van nationale identiteit ontstaan. Ik voelde me nooit minder Oekraïens als ik Russisch sprak, maar nu zorg ik ervoor dat ik Oekraïens spreek bij protesten want anders voelt het alsof ik aan de kant van Rusland sta. Het is verdrietig dat Poetin zo van taal een wapen maakt”.

Anna-Maria: "Gisteren heb ik een Russisch sprekende vriend een bericht gestuurd en zij antwoordde me in het Oekraïens."

Anna-Maria Sukhar op haar afstudeerdag in Kiev. Ze draagt een traditioneel Oekraïens overhemd.

Wat denken jullie van de protesten in Rusland? Er is veel gezegd over hoe gevaarlijk het is voor Russen om tegen de oorlog te protesteren.
Andriy: “Ik ben het zowel eens als oneens met die aanname. Tot 2014 hadden Oekraïners een pro-Russische regering die een hoop repressieve wetten doorvoerde, maar daardoor gingen de Oekraïners alleen maar harder vechten voor hun vrijheid. Zelfs nu heb ik video’s gezien van hele dorpen die samenkomen om te protesteren en voor de tanks gaan staan. Je kunt de angst voor gevangenschap niet gebruiken als een excuus om stil te blijven: daarmee steun je het regime ook."

Anna-Maria: “Ik begrijp dat het risicovol is om te protesteren in Rusland, maar als honderdduizenden mensen samen gaan protesteren, dan is het onmogelijk om iedereen te arresteren. Als er slechts een paar duizend gaan, is het makkelijker."

Lisa: “Het is moeilijk om precies te weten wat daar gebeurt, omdat het een dictatuur is en ze geen objectief nieuws krijgen, als dat al bestaat."

Wat denken jullie dat andere landen kunnen doen om te helpen, naast het opleggen van sancties?
Andriy: “Ik vind dat de NAVO Oekraïne in een no-fly zone zou moeten veranderen. Daardoor zouden ze kunnen helpen bij het neerschieten van Russische raketten."

Anna-Maria: “Deze harde sancties zijn een goede stap, maar ik vind dat de internationale gemeenschap meer zou kunnen doen. Gisteren lazen Lisa en ik dat de Algemene Vergadering van de VN overweldigend vóór het terugtrekken van Russische troepen heeft gestemd. Nou uhm, bedankt hoor.”

Op dit moment wordt Anna-Maria onderbroken door het geluid van een vliegtuig of helikopter buiten. “Dit is heel eng nu. Tijdens het protest in Amsterdam vlogen er helikopters boven ons, en hun geluid maakte me bang."

Lisa: “Ik zou blij zijn als Oekraïne deel gaat uitmaken van de EU, want mijn zusje is hier en ik wil niet dat ze een vluchteling is. Ik weet niet waarom me dat zo dwars zit, maar onze levens zijn al zo verruïneerd – zo’n status zou de laatste druppel zijn."

Wat denken jullie dat er gaat gebeuren?
Andriy: “Ik ben optimistisch dat Oekraïne stand houdt. De Russen zijn volgens mij behoorlijk uitgeput. Maar het is zo’n onvoorspelbare situatie dat ik het niet echt kan zeggen."

Anna-Maria: “Ik hoop gewoon dat er snel weer vrede zal zijn in ons land. Flikker op, ga weg. We zullen ons land nooit opgeven. Oekraïners gaan nog liever dood dan Poetin en zijn regime te accepteren."

Lisa: “Ik wil gewoon dat het ophoudt. Onze levens zijn al verwoest. Het duurt nu pas een week, maar het voelt als een jaar. Dit kost een hoop energie, middelen en levens. Zelfs als ze de grond innemen, zullen we ze niet steunen. We zullen met deze haat leven en we zullen het niet vergeten.”