Over 2,5 jaar heeft Rechten een 'bruisend' onderwijsgebouw

Het historische Janskerkhof wordt de komende 2,5 jaar verbouwd. Het pand dat ernstig aan een renovatie toe is, moet het bruisende onderwijsgebouw van Rechten worden, zegt hoofd van het departement Rechten Ige Dekker. Rechten heeft dan net als de zusterdepartementen Economie en Bestuur & Organisatiewetenschap één compacte locatie. Tussen 10 en 13 mei verhuizen de medewerkers.

Dat het studentrijke departement vanaf 2016 in twee panden past, is het gevolg van een aantal opeenvolgende maatregelen en onderwijsontwikkelingen. Het begon toen de Universiteit Utrecht ging bezuinigen op vierkante meters: alle medewerkers moeten genoegen nemen met een kleinere werkplek of een flexplek.

Daarbij werd het departement geconfronteerd met een forse bezuiniging. "Deze dwong Rechten een paar jaar geleden tot belangrijke strategische veranderingen, waardoor een aantal ontwikkelingen samenvielen", zegt Dekker.

De keuze voor een nieuw profiel voor onderzoek en onderwijs en de gevolgen daarvan voor de bedrijfsvoering, zorgt er immers voor dat het aantal medewerkers en studenten zal krimpen. Daarnaast vraagt de gekozen onderwijsformule met kleinschalig onderwijs binnen zogenoemde Colleges voor honoursstudenten volgens Dekker om een andere inrichting van de onderwijsomgeving.

Alle wensen voor een compact gehuisvest departement konden gerealiseerd worden toen werd besloten de Juridische Bibliotheek niet te verbouwen maar te verhuizen naar de UB Binnenstad aan de Drift. Daardoor kwam ruimte vrij in het pand dat grenst aan het Janskerkhof, Hoogt en de Telingstraat. 

Rechten vestigde zich aan het Janskerkhof, toen het Antomisch en Zoölogisch lab naar De Uithof vertrok. Dat gebeurde in de jaren 70 van de vorige eeuw . Het oudste deel van het pand is in 1246 gebouwd als Minderbroederklooster voor volgelingen van Franciscus van Assisi. In 1517 werd een nieuwe vleugel aan het pand toegevoegd.

Toen de broeders tijdens de reformatie de stad moesten verlaten, werd de nieuwe vleugel de vergaderzaal – de Statenzaal - ten tijde van de Unie van Utrecht. In 1643 werd de huidige entree toegevoegd aan het pand. Later kwam het pand in handen van de toen nog zo geheten Rijkshogeschool. De nieuwe bewoner was het Anatomisch en het Zoölogisch lab.

Tot diep in de vorige eeuw was het pand in gebruik voor dit doel. “Aan de vorm van de lift kun je dat nog zien”, zegt Anita Verdonk van de afdeling huisvesting van de Rebo-faculteit. “Ondiep en breed. Er paste precies een brancard in waarop lijken naar de koele kelder konden worden gebracht.” De lift doet het nog steeds en stopt op de bovenste verdieping waar goed zicht is op de contouren van het immense gebouw.

Het pand heeft vier zijden en is gebouwd rondom een plein waar je ook kan komen via Hoogt. Op dit binnenplein staat een los gebouwtje waar een collegezaal in zit. Hier werden colleges anatomie gegeven, zegt Verdonk, vandaar dat de banken hoog boven elkaar zijn gebouwd, zodat studenten goed zicht hadden op de snijtafel in het midden van de zaal.

Architectenbureau Marx en Steketee – ook verantwoordelijk voor de verbouwing van Drift 23 – tekent voor het ontwerp van het nieuwe Janskerkhof. Zij breken de huidige barakken in de binnentuin af en verbinden de voormalige anatomiezaal door middel van glazen puien met de twee zijden van het pand. Het moet een ontmoetingsplek met lunchgelegenheid worden.

De sjofele dakkapellen van de voormalige juridische bieb aan de kant van de Telingstraat worden vervangen door mooiere typen met luiken zoals het deel grenzend aan het Janskerkhof aan de achterzijde heeft. Voor de rest zal er uiterlijk niet zo veel veranderen aan het pand. Dat mag vanwege de monumentale status ook niet.

Maar de binnenkant van het gebouw krijgt een grote metamorfose. Verlaagde plafonds en tussenmuren die in de jaren 70 opmars deden, worden er radicaal uitgesloopt. De ruimtes worden opnieuw ingedeeld. Er komt een grote collegezaal en er komen diverse werkgroepzalen, veel studieplekken en aparte ruimtes voor de Colleges waarvan er in 2016 naar verwachting vier zijn. Waar mogelijk worden oude details en installaties gespaard en opnieuw gebruikt, zoals de glazen kabinetten waar in de bibliotheektijd de meer kwetsbare werken in werden bewaard.

Een andere grotere verandering is dat midden in het deel aan het Janskerkhof een nieuwe liftschacht komt met daaromheen een groot trappenhuis. “Dat verbindt alle delen van het gebouw met elkaar”, zegt Verdonk. Omdat de etages van het ene deel en het andere deel niet allemaal op dezelfde hoogte zitten, krijgt de lift vele ‘stops’ en aan twee zijden een deur.

Het deel van het pand waar nu Rebo-decaan Henk Kummeling zijn kamer heeft, blijft vrijwel intact. Dit deel is later aan het klooster gebouwd en had volgens oude tekeningen een trapgevel. “Het wordt wel gemoderniseerd, maar niet grondig verbouwd.”

Dat gebeurt ook niet met de huidige entree. Het balkenplafond is origineel en zal behouden blijven. Wel wordt de entree groter dan nu om de studenten gemakkelijker toegang te bieden tot het pand. “Dit wordt de hoofdingang. Medewerkers en studenten met een rolstoel moeten de achteringang gaan gebruiken aan Hoogt 13. We kunnen geen traplift bouwen bij de hoofdingang.”

De ontwerpers lopen tegen meer beperkingen aan. Vanwege de monumentale status kan er op de meeste plaatsen geen dubbelglas worden gebruikt. “We krijgen in de medewerkersruimten renovatieglas. Dat is isolerend glas dat in de oude sponningen past.” De algemene ruimtes krijgen voorzetramen. De grootste uitdaging, zegt Verdonk, is om alle hedendaagse technische voorzieningen als data-bekabeling en luchtkanalen zo in te passen dat het bruikbare faciliteiten oplevert en geen geweld doet aan het rijksmonument.

Het stallen van de vele fietsen kan mogelijk nog tot een rommelig plein leiden. De huidige fietsenstalling is niet berekend op groei en de fietsenstalling op het binnenplein verdwijnt. “Er is wel rekening gehouden met de mogelijkheid om later een fietsenstalling te realiseren in de kelder. Hiervoor willen we vanwege de kosten en het grondeigendom samenwerken met de gemeente en eventueel met onze buren van de HKU.”

Tussen 10 en 13 mei verhuizen alle medewerkers van het Janskerkhof naar een locatie aan De Drift. In juni wordt het pand bouwrijp gemaakt. Op dit moment wordt gezocht naar een aannemer. In januari 2016 moet de verbouwing klaar zijn.