Promotie wel of niet uitstellen: ‘Zonde om online te doen’

Pedel Judith Jens leidt in haar toga de commissieleden naar het vooroverleg in de commissiekamer. Even later neemt ze de stoet mee naar de Senaatszaal, waar de promovendus en paranimfen al nerveus zitten te wachten. De pedel geeft een korte uitleg en verlaat de Senaatszaal. Dan kan de verdediging beginnen. Online.

Al zijn de procedures zo goed als dezelfde, er is een significant verschil met hoe een werkelijke promotie plaatsvindt. Alles is online. Jens zelf, weliswaar in toga en voor een banner met het Academiegebouw erop, in haar eigen werkkamer. Via het videoprogramma Starleaf worden er twee virtuele ruimtes opgezet en kijkt er de hele tijd iemand van de techniek mee. “Je hebt weleens mensen die online verdwalen, maar tot nu toe gaat het hartstikke goed”, zegt Jens.

Het is niet ideaal, maar het is zeker leuk

Zoals bij historicus Iva Vukusić (39), die enkele uren voordat ze DUB telefonisch te woord staat, is gepromoveerd. Ze heeft net haar proefschrift verdedigd over de rol van Servische paramilitairen ten tijde van het uiteenvallen van Joegoslavië. Enthousiast vertelt ze dat ze het een positieve ervaring vond en zojuist op een bankje in de zon champagne met haar vriend heeft gedronken. “Het is niet ideaal, maar het is zeker leuk. Ik ben vooral heel blij dat het gedaan is”, zegt Vukušić.

Een aantal weken geleden hoorde ze dat haar promotie niet in de Senaatszaal door zou kunnen gaan. “Ik was even verdrietig maar besloot er gewoon het beste van te maken”, zegt ze. “Ik wilde het af hebben. Al sinds het inleveren van mijn proefschrift in augustus wacht ik op deze dag.”

Zonde, je mag niet voor al je vrienden en familie in de Senaatszaal staan

Informatica-promovendus Wienand Omta (36) ziet het heel anders. “Ik vind het echt zonde om het online te doen. Je hebt hier hard voor gewerkt en dan is er geen plechtigheid, geen feestje en mag je niet in de Senaatszaal voor al je vrienden en familie staan”, zegt Omta. Hij heeft zijn promotie, die op 20 april zou plaatsvinden, dan ook uitgesteld. In oktober heeft hij een nieuwe datum gekregen.

“Het is balen want ik had al 178 uitnodigingen rondgemaild”, aldus Omta die voor zijn proefschrift het proces in de technieken van data-analyse bij High Content Screening (HCS) onderzocht bij biochemische processen. Maar een ‘minimalistische’ promotie voor een scherm ziet hij niet zitten. Voor Omta is het een hele reis geweest: ooit begon hij op de mavo in Emmeloord, nu heeft hij een eigen informatica-bedrijf en is hij – bijna – doctor. Techniek is zijn passie, maar niet als het om zijn promotieplechtigheid gaat.

Ondertussen werkt Jens zich een slag in de rondte om uitgestelde promoties opnieuw in te plannen. “Samen met mijn collega Paulien van der Veer benaderen we alle kandidaten die tot juni hun promotie gepland hadden”, vertelt Jens, “Dat gaat om ruim honderd promoties.” Het is aan de promovendi zelf om te kiezen wat ze willen. Tot nu toe is het ongeveer gelijk: de helft kiest ervoor om het online te doen en de andere helft wil het toch uitstellen. “Het is tijdrovend, omdat de andere PhD-trajecten gewoon doorlopen en ook promoties hebben.” In de maanden september en oktober plannen ze minimaal één en soms twee extra promotiemomenten in per dag.

Maar wat als in oktober fysieke bijeenkomsten nog steeds verboden zijn? Omta lacht nerveus, “Ja, daar heb ik ook wel over nagedacht. Dan zou ik het online doen. Ik blijf niet bezig.”

Ik wil heel graag in die onwijs mooie zaal staan

Ook neurotoxicologe Anke Tukker (33) heeft ervoor gekozen om het uit te stellen. “Voor mij is het gevoelsmatig heel belangrijk. Ik heb hier vier jaar naartoe gewerkt en wil heel graag in die onwijs mooie zaal staan met mijn vrienden, familie en collega’s. Ik wil dat niet voor een computerscherm doen”, zegt ze beslist. Ze zag het al helemaal voor zich: “Dan hapert de wifi en versta je de vragen niet, wat zeg je? Wat zeg je? Nee, ik wacht wel.”

Gelukkig gaat het qua techniek tot nu toe goed, aldus de pedel. “Maar het blijft spannend natuurlijk. Zo had iemand tot vlak voor de promotie geen stroom of wifi. En net hadden we twee commissieleden die via hun telefoon deelnamen aan de verdediging”, zegt Jens. Dat is niet goed bevallen, dus is direct daarna het een en ander aangepast. “Een beetje improviseren”, zegt ze. De mensen van AV-Media is ze dankbaar dat die zo snel alles online hebben gekregen.

Iedereen kan live meekijken

Een positieve draai voor de pedel is dat ze voor het eerst de verdedigingen kan aanschouwen. Bij fysieke bijeenkomsten verlaat ze op een gegeven moment de zaal. “De promoties zijn publiekelijk, iedereen kan dus live meekijken via Starleaf, dus ik ook”, zegt Jens. Bij Vukušić hielp het voor de zenuwen dat ze niet kon zien wat voor publiek er was. “Ik zat alleen in een kantoor waar de best mogelijke wifi was. Als PhD’er ben je erg gewend aan alleen zijn, dus dat hielp wel tegen de stress”, vertelt Vukušić.

Ze raadt promovendi aan om volledig hun eigen keuze te maken, maar zich niet te laten afschrikken doordat het online is: “Ik vond het een fijne sfeer en er werden interessante vragen gesteld. Ook kreeg ik na afloop veel mooie en hartverwarmende berichten van vrienden, en staan er wel zes bloemboeketten thuis.” Voor sommige kandidaten is er geen keuze om het uit te stellen, bijvoorbeeld als ze voor een nieuwe baan het diploma nodig hebben of omdat hun visum verloopt.

Tukker had “gelukkig” wel die mogelijkheid. “Het is een hele rare tijd. Vanuit de universiteit was er de eerste periode erg veel onduidelijk, maar nu is dat wel beter.” Ze zou in mei voor een postdoc naar Amerika verhuizen, waar haar vriend zich al bevindt, maar voorlopig kan ze nog niet gaan. Als ze in oktober in Amerika is, komt ze gewoon terug naar Nederland voor haar promotie. “Eerst twijfelde ik, maar ik vind het te belangrijk als afsluiting.” Haar zelfgemaakte jurk hangt al klaar.

Ook in toekomst op afstand opponeren

Qua duurzaamheid is het online promoveren een grote verbetering. Al langere tijd was er de vraag of het wel milieuvriendelijk was om commissieleden van over heel de wereld in te vliegen voor het stellen van één vraag. Jens: “Ik denk dat we in de toekomst wel vaker gebruik gaan maken van de mogelijkheid om één of meer commissieleden op afstand te laten opponeren. Dat is dan een positieve bijkomstigheid van deze crisis: dat dingen waar je al jaren tegenaan hikt, ineens veel sneller geregeld kunnen worden.”

Zelf zou ze de promotie online houden, mocht ze nu voor de keuze staan. “Zeker nu ik heb gezien hoe het werkt. Het is best wel rustig en de spanning lijkt wat minder. Dat feestje, dat komt later wel”, zegt Jens.