Utrechtse aardwetenschappers worstelen met Shell en zelfreflectie

In een interview met DUB riep Henk Kummeling, de rector magnificus van de UU studieverenigingen ( en met name UAV) op zich eens “fors achter de oren te krabben” als het gaat om samenwerking met bedrijven uit de fossiele industrie. “Wil je nog wel op deze manier door Shell gesponsord worden?” Hij denkt dat je terughoudend moet zijn met zo’n sponsoring als het de energietransitie niet bevordert.

De Utrechtse Aardwetenschappen Vereniging (U.A.V.) heeft sponsorafspraken met EBN, Shell, Petrogas en Wintershall. In ruil voor een financiële bijdrage biedt de vereniging die bedrijven bedrijfspresentaties, bezoeken en advertenties aan. Van die bijdragen kan het bestuur weer activiteiten organiseren. Zonder die ‘fossiele’ inkomsten zou een deel van de studie-activiteiten te duur worden en zouden ze minder kunnen doen.

Daarnaast hebben de fossiele bedrijven van oudsher altijd goede banenkansen geboden aan de leden van UAV. Door de sponsorafspraken komen de leden makkelijk in contact met bedrijven waar ze later zouden kunnen komen te werken. Bovendien werken er veel alumni bij die bedrijven, wat voor sterke banden zorgt.

Ledeninspraakavond
Daarmee nam het bestuur de oproep van Kummeling serieus. Op 16 februari was er een ledeninspraakavond over de banden van de vereniging met de fossiele industrie. De aanwezigen hadden uiteenlopende meningen. Sommigen vonden dat alle banden met de fossiele industrie moeten worden verbroken, terwijl anderen juist het idee hebben dat leden van UAV die in de fossiele industrie gaan werken met hun kennis het verschil van binnenuit kunnen maken. Het bestuur moet de komende weken eerst grondig evalueren voordat ze een beslissing kunnen nemen. Ze hopen een nieuw sponsorbeleid klaar te hebben liggen voor academisch jaar 2023-2024.

DUB sprak met zes studenten van de vereniging die het sponsorschap van Shell zat zijn. Onder andere vinden ze dat omdat het bedrijf verantwoordelijk is voor een enorme bijdrage aan (de negatieve effecten van) klimaatverandering  en  actief lobbyde  tegen onderzoek naar deze effecten. Ook behalen ze systematisch geen klimaatdoelen. Daarnaast is Shell betrokken bij actieve mensenrechtenschendingen in onder andere de Niger Delta, wat mensen hun levens (heeft ge)kost.

Foto: DUB

Potentiële werkgever
De discussie over Shell binnen de vereniging is al enige tijd geleden opgelaaid. Volgens de critici moet de discussie breder gevoerd worden dan alleen binnen het UAV.-bestuur. Het gaat volgens hen over de ruimte en mogelijkheid voor zelfreflectie en het ontwikkelen van ethische normen en waarden binnen de cultuur van aardwetenschappen en de UAV.

In ruil voor sponsorgeld mag Shell zich voorstellen aan de leden van de UAV en zich presenteren als potentiële toekomstige werkgever. Het probleem daarbij is, volgens deze aardwetenschappers, dat dat een “selectief” promotiepraatje is, waarbij de (negatieve) feiten door het bedrijf worden achtergehouden.

Els: “Het gaat er in die praatjes vooral om hoe belangrijk Shell zou zijn voor de energietransitie. Over mensenrechtzaken en milieuschade wordt natuurlijk met geen woord gerept.”

Greenwashing
Het benadrukken van duurzame perspectieven door milieu-schadende organisaties wordt greenwashing genoemd. Studenten denken hier vaak ongevoelig voor te zijn, omdat zij vanuit de universiteit ‘de juiste kennis bezitten’.

Volgens UAV-voorzitter Dexter zijn de sponsorschappen van de vereniging gericht op het ondersteunen van de carrière van de studenten en “het contact tussen student en bedrijf te vergemakkelijken”.

Volgens de zes kritische aardwetenschappen loopt dit contact momenteel dus iets té gemakkelijk. Zij zouden liever een waarheidsgetrouwe presentatie van Shell als bedrijf zien. Maar het liefst zien ze Shell plaatsmaken voor duurzame sponsoren.

Gevoel bij bedrijf
De kritische studenten zeggen dat de informatie die via UAV over Shell wordt verstrekt niet het volledige plaatje is. Daardoor is wat zij de ware aard van Shell noemen voor veel aardwetenschappers onbekend. Brechtje vertelt dat tijdens het ledeninspraakmoment dat veel studenten niet op de hoogte bleken van de andere kant van Shell: “Zij zien Shell als een grote speler in de energietransitie en hebben geen oog voor de criminele activiteiten van de organisatie, wat benadrukt dat hun greenwashing effectief is.” Daarom wordt de discussie volgens de groep vaak gevoerd op het niveau van ‘gevoel’ bij het bedrijf: de één vindt het leuk, de ander niet. De sponsoring door Shell is echter deel van een meer complexe problematiek dan gevoel. Els voegt toe: “Het is een kwestie van verantwoordelijkheid en ethiek. Het UAV.-bestuur lijkt niet door te hebben dat ook zij daar een rol in spelen.”

Moreel kompas
De groep zegt blij te zijn met het Shell-inspraakmoment. Aldus Brechtje: “Ik durfde eindelijk iets te zeggen, dat durf ik op een andere vergadering echt niet. Dan is er geen ruimte voor een kwalitatief gesprek.” Desondanks zeggen de aardwetenschappers dat de vorm niet aansluit bij de ernst en urgentie van het onderwerp. Het heeft volgens hen lang geduurd tot er een dergelijk moment mogelijk werd gemaakt. Dat wijten zij aan deels aan de studentikoze cultuur van UAV, ook tijdens inspraakmomenten en vergaderingen.

Brechtje vult aan: “Er moet binnen de hele vereniging meer ruimte komen voor zelfreflectie, om een moreel kompas te kunnen ontwikkelen. Binnen de vereniging moet vooral ruimte gemaakt worden voor kwalitatieve discussies, zodat leden ook onderling van elkaar kunnen leren. Dit is nodig om je plek in de wereld beter te leren begrijpen en hierdoor betere keuzes te kunnen maken op basis van wat goed is en wat niet. “Er moet goed worden nagedacht over een vorm die ruimte maakt voor dit soort dingen: hoe die gesprekken een vorm kunnen krijgen binnen de UAV.-cultuur.” Op die manier zouden ook de studenten erbij betrokken worden die minder hebben met de studentikoze cultuur. Deze groep blijft nu weg bij vergaderingen en hebben weinig inspraak.

U.A.V. Foto: Universiteit Utrecht

Grote verantwoordelijkheid bestuur
Desalniettemin prijst de groep groenlingen het werk van het bestuur en grote hoeveelheid activiteiten die door deze groep wordt georganiseerd. Silke: “Onze vereniging heeft enorm veel activiteiten – die allemaal door het bestuur georganiseerd moeten worden. Er ligt veel op hun bordje. “

Ze zetten wel vraagtekens bij de grote verantwoordelijkheid die komt te rusten op de schouders van de bestuursleden. Silke: “Het gaat hier om een complexe problematiek. Enerzijds heb je de studentikoze kant van de vereniging, anderzijds moeten ze nadenken over de sponsoring en bij alle sponsors een check uitvoeren.  Binnen deze cultuur vinden ethiek en dialoog wellicht niet altijd hun plek tussen drank en gezelligheid.”

Voorzitter Dexter geeft ook aan dat het niet een kleine onderneming is om deel uit te maken van het UAV.-bestuur. Hij zegt tussen de 60-70 uur per week bezig te zijn met zijn bestuurstaken. Hij noemt de UAV is een erg brede vereniging met ‘voor ieder wat wils’. Volgens hem zien veel aardwetenschappers het daarom als een substituut voor een studentenvereniging: dat studenten zo goed voorzien worden bij de UAV is een graag gehoord compliment in zijn oren.

Over het inspraakmoment ‘Shell’ geeft hij aan dat het bestuur zonder ondersteuning tot een vorm is gekomen: kleine groepjes en een presentatie vooraf, waarin bevraagd werd wanneer een studievereniging het contact tussen bedrijven en geïnteresseerde leden “moeilijker [mogen] maken vanwege morele overtuigingen”. Hoewel er volgens Dexter altijd momenten zijn geweest waarin leden zich konden uitspreken, was deze vorm nieuw.

Complexe wereld
De zes studenten zijn blij met de verandering. Ze hopen dat deze trend zich voortzet, en niet alleen binnen de UAV. Ook het aardwetenschappelijk onderwijs kan wat onderhoud gebruiken: “het zegt natuurlijk veel dat veel mensen niets weten over wat Shell eigenlijk doet behalve de praatjes die ze via UAV door Shell voorgeschoteld krijgen. En dat de discussie vooral om ‘gevoel’ draait.”, zegt een van hen. Hoewel er in de opleiding steeds meer wordt gekeken naar hoe studenten beter kunnen worden voorbereid op de complexe wereld waarin zij terecht zullen komen, is het begrip (zelf)reflectie nog iets waar aardwetenschappers vaak voor terugdeinzen. “Om controversiële problemen als deze te kunnen beoordelen zullen er meer vraagtekens moeten worden gezet bij de ‘neutraliteit’ die binnen aardwetenschappen vaak genoemd wordt. Ook is het belangrijk dat dit in de opleiding naar voren gaat komen.”

De uitspraak van Henk Kummeling om zich “flink achter de oren krabben” is dan ook makkelijker gezegd dan gedaan. Hoewel voorzitter Dexter het ‘een logische reactie’ van Kummeling noemt, verloopt het gesprek over Shell binnen de vereniging niet ontspannen. De voorzitter constateert dat de sponsoring door Shell een groot vraagstuk blijft wat het bestuur niet alleen kan beantwoorden. “Wij willen samen, maar met onze leden op zoek naar een antwoord voor onze vereniging.”

De zes groene leden van de vereniging stellen dat de huidige vorm waarin de discussie gevoerd wordt tekortschiet om tot een goed antwoord te kunnen komen. Ze denken dat de studentikoze cultuur van de UAV vaak een goede discussie in de weg zit. Het zou volgens hen een goed idee zou als de universiteit een handje helpt krabben, om tot een goeie oplossing te komen. Volgens Jesse heeft het bestuur nog niet echt door hoe belangrijk deze kwestie is en hoe groot hun positieve impact kan zijn. “Maar ze moeten ook handvatten krijgen om deze verantwoordelijkheid te kunnen nemen, zodat ze niet óók nog het wiel moeten uitvinden.”