Waar gaat de hoogleraar public engagement heen? Vijf tips

1 De klimaatstemming

Tijdens het Betweter Festival vrijdagavond in TivoliVredenburg (bijna uitverkocht overigens) krijgen bezoekers twee knikkers. Met één kunnen zij aangeven hoe bezorgd zij zelf zijn over het klimaat, met de ander hoe bezorgd zij denken dat andere bezoekers van het festival zijn. Dat doen ze door de knikkers in één van vijf buizen te stoppen die elk een mate van zorg aangeven, van niet bezorgd tot extreem bezorgd. De Klimaatstemming is een idee van ontwerper Frank Goethals en Erik van Sebille is zelf ook betrokken bij het project.

“Halverwege de avond willen we de uitkomsten presenteren. De verwachting is dat de meeste mensen bezorgd zijn, terwijl ze denken dat anderen minder bezorgd zijn. Dat zichtbaar maken, kan louterend – misschien zelfs therapeutisch – werken. Ik hoor heel veel studenten die zich ernstige zorgen maken over het klimaat, maar zich daarin alleen voelen en er niet over durven te praten. Een activiteit zoals De Klimaatstemming kan hopelijk helpen het gesprek op gang brengen.”

2 Knoop

Knoop is het jaarproject van de nieuwe lichting van de Utrecht Young Academy (UYA). Jonge wetenschappers en kunstenaars werken samen en laten tijdens het Betweter Festival zien hoe de speelsheid teruggebracht kan worden in de wetenschap.

“Ik heb eerlijk gezegd geen idee wat ik kan verwachten, maar de nieuwe leden van UYA roepen allemaal heel hard dat we moeten komen kijken. Het zal zeker iets interactiefs en interdisciplinairs worden; ik kijk er ergnaar uit. Ook omdat ik dat idee van speelsheid interessant vind. Om uit te leggen wat wetenschap is, hoef je het niet altijd zwaar te maken. Wetenschap is ook niet alleen van de wetenschappers, maar van iedereen.”

3 Wetenschapspitches in Cloud Nine

Bovenin TivoliVredenburg geven jonge Utrechtse wetenschappers tijdens het Betweter Festival korte Tedtalk-achtige presentaties over hun onderzoek. Zo zal mediawetenschapper Abby Waysdorf vertellen hoe we de fancultuur uit de popmuziek nu terugzien in de politiek.

“Een aantal jaar geleden heb ik dit zelf gedaan. We werkten toen samen met een theatermaker. Die liet zien hoe je theatrale elementen kunt toevoegen aan je verhaal. Het kan heel effectief zijn om je niet alleen op het rationale begrip van je publiek te richten maar ook op de emotie. Ik denk dat we veel kunnen leren van de kunsten.

“Ik merkte hoe fijn het voor mezelf was om me op die plek over te geven aan een publiek. Tegelijkertijd zag ik dat het lukte om mensen op een andere manier te laten nadenken. Veel onderwerpen in de wetenschap hebben natuurlijk ook te maken met moraal en met de gevoelens die daarbij komen kijken.

“Sommige wetenschappers die vrijdagavond pitchen, willen op deze manier interesse wekken of verwondering oproepen. Anderen willen misschien overtuigen vanuit een meer activistisch idee. Dat is allemaal prima.”

Een optreden van Erik van Sebille in 2018 op het Betweter Festival:

4 Imaginary Math

In het kader van het nationale Weekend van de Wetenschap openen ook verschillende laboratoria en gebouwen in het Utrecht Science Park zaterdag en zondag hun deuren. Er zijn lezingen, workshops en rondleidingen.

Tijdens dat weekeinde is ook de reizende tentoonstelling Imaginary te bezoeken in het Minnaertgebouw. Met 3D-objecten en bijzondere puzzels, apps en visualisaties wordt de schoonheid van de wiskunde belicht. Van Sebille droeg zelf enkele beelden van oceaanstromen aan. De tentoonstelling is nog tot 21 oktober te zien.

“De tentoonstelling toont aan hoe inspirerend wiskunde kan zijn. Ook hier merk je weer dat het verbinden van wetenschap en kunst zeer krachtig kan werken als je een verhaal wilt vertellen. Het mooie is ook dat er een lezingenprogramma is en dat schoolklassen naar het Minnaertgebouw zullen komen.”

5 De rechtszaak van de zweetvoetenman

Tijdens het Weekend voor de Wetenschap kunnen kinderen van 8 tot en met 14 jaar een strafzaak naspelen. In de workshop De rechtszaak van de zweetvoetenman leren zij hoe de zaak verliep rondom eenDelftse student die met de geur van zijn zweetvoeten medestudenten uit de universiteitsbibliotheek joeg.

“Alleen die titel is al geweldig natuurlijk. Die titel maakt al dat ik er benieuwd naar ben. En wat een mooie en concrete manier om kinderen te laten zien wat recht is en hoe recht werkt. Ten slotte is het voor mij belangrijk om te laten zien dat wetenschap niet alleen bètawetenschap is en dat het Weekend van de Wetenschap óók oog heeft voor die andere disciplines.”

En er is nog meer …

Met het Betweter Festival en het Weekend van de Wetenschap is het nog lang niet gedaan met alle ‘public engagement’-activiteiten in Utrecht. De hele volgende week staat in het teken van de tweede editie van de Utrecht Science Week op het Utrecht Science Park.

Er zijn verspreid over De Uithof tal van bijeenkomsten, workshops en lezingen waar studenten, wetenschappers, belanghebbenden en belangstellenden praten over een duurzame en gezonde samenleving. Zo is er donderdag een collegetoer met UU-alumnus van het jaar en viroloog Marion Koopmans.

Erik van Sebille, de eerste UU-hoogleraar met public engagement in zijn leeropdracht, is blij met alle aandacht voor wetenschapsvoorlichting. Hij ziet dat steeds meer wetenschappers het belang ervan inzien de maatschappij te betrekken bij hun werk. “Zeker jonge onderzoekers ondersteunen de gedachte van Open Science en vinden het ook echt leuk om het contact te zoeken. Dat is ook echt belangrijk. Het vertrouwen in de wetenschap is nog steeds groot, maar er is ook groeiende weerstand. We moeten blijven uitleggen.”

Van een overkill is volgens Van Sebille nog lang geen sprake. Hij vraagt zich wel met enige zorg af of de activiteiten zich niet te veel richten op één doelgroep en of er geen “blinde vlekken” zijn. “We moeten proberen zoveel mogelijk mensen in de samenleving te bereiken. Voor wetenschappers zelf is dat best lastig, daarom is het ook goed dat de universiteit public engagement-medewerkers heeft die daar echt werk van kunnen maken. Ik weet bijvoorbeeld dat er dit weekeinde ook een speciaal programma is voor kinderen van weekendscholen die minder bekend zijn met wat een universiteit is.”

Van Sebille benadrukt bovendien dat wetenschapsvoorlichting niet per se aan universiteiten gekoppeld hoeft te zijn. “Soms is het juist effectiever als mensen in een heel andere context geconfronteerd worden met wat wetenschap is en kan. Denk bijvoorbeeld aan experimenten op popfestival LowLands of in mijn vakgebied tijdens de Wereld Oceaan Dag.”