‘Waar is de bevlogen student?’

De ideale student zit niet onderuit gezakt in de collegebanken, maar is gretig leergierig. Helaas is de praktijk anders, zo bleek dinsdag 15 maart tijdens een discussie over de ideale universiteit. ‘We zijn een koekjesfabriek’, zegt de nieuwe rector Bert van der Zwaan. De oplossing is meer selectie, meer differentiatie, meer inspiratie en vooral ook meer contacturen.Veel studenten mogen blij zijn als ze in hun opleiding kennismaken met de toppers van hun opleiding. Soms zijn ze blij als ze überhaupt een docent tegenkomen. “Ik heb maar vier uur college per week”, zegt een masterstudente in de zaal. “Ik krijg zoveel boeken voor zelfstudie dat ik aan iets anders niet toekom”, constateert een ander. Nog een commentaar: “Ik kan voor een tentamen een acht halen op grond van logisch nadenken. Ik hoef er niet voor te leren.” Aan de andere kant valt ook op het gedrag van de student veel aan te merken. “Als ik naar college ga, dan hebben mijn medestudenten vaak het vak niet voorbereid“, zegt een teleurgestelde masterstudent. “Studenten zitten soms gewoon de krant te lezen tijdens college,“ constateert de nieuwe rector Bert van der Zwaan. Ook blijken studenten maar weinig initiatief te tonen en van de docent precies willen horen wat ze moeten leren voor hun tentamen.Intellectueel Het probleem is duidelijk. De universiteit is niet meer die academische omgeving waar je gevormd wordt tot intellectueel, waar je in de eerste plaats een kritische houding ontwikkelt. Maar hoe komt dat nou? En hoe verander je het? Dat waren de voornaamste thema’s tijdens de debatmiddag die de universiteitsraad maandag 15 maart organiseerde in het academiegebouw. Een van de oorzaken is dat er teveel studenten naar de universiteit komen. “En als je meer studenten krijgt, zakt automatisch het gemiddelde niveau”, weet Willem Koops, de decaan van Sociale wetenschappen. Doordat het zo makkelijk is te studeren, wordt het niet meer als privilege beschouwd te mogen studeren, zoals dat bijvoorbeeld wel in Amerika het geval is. Hier betalen studenten soms wel 30.000 dollar voor een semester aan een masteropleiding en dan wil je wel. Koops vertelt dat hij in de VS een college bijwoonde waar de hoogleraar een stapel boeken neerlegde die de studenten zelf gingen kopiëren en waarbij het college bestond uit presentaties van studenten en een discussie hierover met de docenten.Selectie aan de poortEen logische oplossing is dan selectie aan de poort, meent Anneke van Doorne-Huiskes emeritus hoogleraar sociologie. Liefst met minimaal een 7,5 op de eindlijst. Zo’n selectie zorgt ervoor dat je de beste studenten in huis haalt, vindt ook Bert van de Zwaan, de aankomende rector. Universiteitshoogleraar Frits van Oostrom heeft daar zijn bedenkingen bij. Selecteren kun je beter tijdens de opleiding doen, dan aan de poort.TweebaansopleidingEr zijn meer opties. Een populaire oplossing is differentiatie, ofwel een tweebaansweg voor elke opleiding, zoals Van Oostrom het verwoordde. Bij Rechten bestaat zoiets al in de vorm van het Law College. De betere student kan dan een opleiding met meer uitdaging volgen.Academische vormingMaar ook het onderwijs moet meer inspiratie en kwaliteit uitstralen. Van Doorne-Huiskes  pleit voor een sterke connectie met het onderzoek. Van Oostrom wil de tophoogleraren al in het eerstejaars inzetten. Van der Zwaan wil af van de universiteit als koekjesfabriek. Het accent moet liggen op academische vorming door intensief en kleinschalig onderwijs. “De docent moet het niet leuk maken voor de student, maar laten zien hoe moeilijk het is. De student moet door de bagger om tot het mooie van kennis en inzicht te komen.”VerbredingIn die optiek mag het onderwijs in de bachelor wat breder zijn. Van Oostrom maakt het concreet: “Geef de student meer ruimte om zich te profileren door andere vakken te kiezen. Je geeft core-curriculum en een aantal opties om die verder in te vullen. Bijvoorbeeld een jurist die zich verdiept in Van den vos Reynaerde.” Een mooi idee dat nog wel op praktische bezwaren stuit. “Je moet uitkijken dat je niet blijft hangen in de inleidende vakken”, zegt een studente die een minor Rechten deed naast haar opleiding Geschiedenis. Bovendien stellen beroepsverenigingen eisen aan de inhoud van de opleiding, zoals bijvoorbeeld bij Psychologie.ArbeidsmarktDe universiteit mag niet het oor laten hangen naar het bedrijfsleven. Maar een goed contact is wel noodzakelijk. Zo vinden de meeste aanwezigen dat het bedrijfsleven meer open moet staan voor de bachelor als zelfstandige opleiding. Dan kun je ook makkelijker selecteren in de master. Bovendien kan het contact beter worden door uitwisseling van informatie. Bijvoorbeeld door meer stages of onderzoeksopdrachten die in de praktijk bruikbaar zijn. De alumni kunnen hierin een rol van betekenis spelen. De universiteit zou als tegenprestatie meer kunnen maken van een leven lang leren. Brede bachelor, minder mastersDe universiteit ligt onder vuur. Zoveel studenten maar te weinig zichtbaar in de samenleving. Kun je het tij keren zonder al teveel extra geld vanuit de overheid? Er zullen keuzes gemaakt moeten worden. Van Doorne-Huiskes: “De UU wil alles en dat kan niet.“ Een breed aanbod van bachelors, daar lijkt iedereen het over eens. Maar in het masteraanbod kan gesneden worden, zoals ook Veerman in zijn plan  aangeeft.De nieuwe rector Bert van der Zwaan schetst het meest ingrijpende vergezicht. Hij zou van de Utrechtse universiteit een internationale topuniversiteit willen maken met een beperkt aantal masteropleidingen. Deze masters zouden moeten aansluiten bij de focusgebieden. Een ingrijpende maatregel. Maar dat er keuzes gemaakt moeten worden, daar lijkt iedereen het over eens. Ook dat is een manier om de universiteit weer die status te geven die het had in de zeventiende eeuw. Een gezaghebbend instituut waar studenten in de eerste plaats worden opgeleid tot intellectuelen met een maatschappelijke invloed. RA