De tragedie van de verhalende vrijgezel

Iedere vriendengroep heeft wel een ‘eeuwige vrijgezel’. Er is altijd iemand die nog nooit een relatie heeft gehad, of alleen op de middelbare school. Of een van de vrienden heeft een liefdesleven dat knippert en wringt, en die bovendien gaat kokhalzen wanneer iemand het woord ‘settelen’ noemt. Je kunt dit simpelweg aan bindingsangst toeschrijven, of aan minder behoefte aan intimiteit, maar wat deze mensen juist in de weg zit, is het extreme verlangen naar romantiek.

Mensen hebben een ervarende en een verhalende ‘ik’, en de verhouding tussen deze twee verschilt per persoon [1]. Terwijl de ‘ervarende ik’ gebeurtenissen en gevoelens in het moment ongefilterd binnenkrijgt, interpreteert de verhalende ik die ervaringen en maakt er een verhaal van. Je kunt dus stellen dat die ‘verhalende ik’ verantwoordelijk is voor het betekenisgeven in je leven.

En juist als die ‘verhalende ik’ romantisch is ingesteld, kan dit grote problemen veroorzaken op het gebied van intimiteit. Als je naar de verhalen in boeken of films kijkt, zul je zien dat een romantisch verhaal vrijwel nooit over rozen gaat. Stel dat Rachel en Ross meteen bij elkaar waren gekomen in seizoen één van Friends, dan was er toch een stuk minder romantiek tussen die twee geweest. 

Over een huisje-boompje-beestje leven kun je namelijk moeilijk een verhaal schrijven. Ja, een sitcom zoals Modern Family, maar geen Notebook of een Brokeback Mountain. Romantiek en tragedie gaan meestal hand in hand. Kijk maar naar Romeo en Julia, Tristan en Isolde, of een moderne tragedie zoals The Fault In Our Stars waar één van de twee jonge geliefden uiteindelijk aan kanker moet overlijden. Dus als jouw ‘verhalende romanticus’ op die manier betekenis geeft aan de gebeurtenissen in jouw leven, dan moet alles wel stuk lopen, want anders is de romantiek weg.

De verhalende Romeo van de vrijgezel of degene die worstelt met een liefdesrelatie bekijkt zijn liefdesleven door een roze bril van eindigheid. In iedere relatie ziet hij romantische tragiek. Iedereen kent het cliché – je weet pas wat je hebt als je het kwijt bent. Als je weet dat je morgen dood gaat, zul je vandaag extra intens beleven. Doordat jij er door jouw Romeo constant aan herinnerd wordt dat jouw affaires en verliefdheden gedoemd zijn te falen, worden je emoties in het moment extra intens. Onbeantwoorde liefde of een gebroken hart maakt je verhaal alleen maar beter. Jij, de ‘ervarende ik’, zal daarom in de tragedie worden meegesleurd. Stiekem ben je verslaafd aan de intense en spannende verhalen die Romeo aan jou vertelt.

Bovendien geeft deze Romeo betekenis aan je eenzaamheid. Je bent niet écht alleen – je speelt gewoon een rol in een hartverscheurend mooi verhaal, waar een begin en een einde aan zit. In de film Her, bijvoorbeeld, wordt een prachtig beeld geschetst van de eenzaamheid van de hoofdpersoon (Joaquin Phoenix) die niet kan omgaan met de scheiding van zijn middelbare-school-geliefde. Het belangrijkste thema – en meteen ook de belangrijkste trigger om te blijven kijken – is het gebrek aan menselijk contact. Dat gemis wordt ironisch benadrukt door het feit dat hij voor zijn werk persoonlijke brieven schrijft voor mensen die dat zelf niet kunnen. Hij krijgt zelfs een ‘relatie’ met een Artificial Intelligence programma genaamd Samantha, zo eenzaam is hij. De verwachting is natuurlijk dat hij uiteindelijk die diepere connectie met een andere persoon vindt waar hij zo naar smacht. Daarom blijf je kijken. Op diezelfde manier kan jouw Romeo je eigen eenzaamheid betekenisvol maken. Door het in de context van het grotere verhaal te plaatsen, creëert hij onbewust de verwachting dat er ook voor jou een ‘happy ending’ is.

Maar de verhaaltjes die jouw Romeo je voorspiegelt, kunnen leed toebrengen aan jezelf en de mensen om je heen, waardoor die ‘happy end’ helemaal niet vanzelfsprekend is. Objectief gezien is hij gewoon een narcist. Hij is namelijk alleen maar met jou bezig. Alles draait om jou, en jouw eigen verhaal, zodat je lekker kan zwijmelen in je eindigheid en eenzaamheid, ongeacht of je daardoor een spoor van vernieling achterlaat. Bovendien weerhoudt dit je om een diepere connectie met iemand aan te gaan, want dan zul je context, toekomst, en verleden vergeten – dan lost de verhaallijn op in het moment.

Zo’n connectie is waar jouw Romeo bang voor is. Want als jij je écht openstelt naar iemand, dan kan hij niet langer verborgen blijven. Ook hij moet uit de schemering naar voren treden, zijn zelfzuchtige aard blootgeven, opbiechten hoe hij geniet van alle drama, en een ‘happy end’ accepteren. Dat wil hij voorkomen, dus doet hij er alles aan om de romantische tragedie in stand te houden. Daar valt voor hem als verhalenverteller namelijk meer te beleven, en daar moet jij, de ‘ervarende ik’, voor lijden. De spanning zit natuurlijk in de vraag of je uiteindelijk uit je eigen tragische verhaal kan ontsnappen, want dat is niet makkelijk. Denk maar aan hoe verslavend mooi Snape’s lijdensweg in Harry Potter was. Er is waarschijnlijk geen enkele verhalende romanticus op deze aardbol die hem en Lilly een ‘happy end’ had gegund.      

Sorry.

[1] Harari, Yuval Noah. Homo Deus: A brief history of tomorrow. Random House, 2016.