Even stilstaan bij de bedoeling van de universiteit

Heeft u wel eens geprobeerd een olietanker te draaien? Het enorme gevaarte vaart met enige snelheid in een bepaalde richting, gebaseerd op een uitgezette koers, de kracht van de motoren, en de interactie met de zee. Als het schip eenmaal vaart, is draaien geen simpele klus.

Instellingen in het hoger onderwijs zoals de Universiteit Utrecht worden vaak vergeleken met olietankers. De aanname daarbij is dat koersverandering op een universiteit eveneens langzaam gaat. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de tijd, de interactie met de omgeving en nieuwe wensen en eisen.

Soms is er de noodzaak om het schip zo snel mogelijk te keren: een nieuwe kapitein, een ijsberg die voor je opdoemt of een olielek. Maar als de motor in neutrale stand rustig ronkt dan vaart het schip rustig naar de uitgezette stip op de horizon.

Aan de ene kant zien wij de afgelopen tijd om ons heen kleine ijsbergjes opdoemen in de vorm van onrust en discussie over de toekomst van de universiteit. Het gaat daarbij allereerst om de verregaande bezuinigingen bij faculteiten, de opkomst van WO-in-actie, structurele veranderingen binnen het studiefinancieringssysteem, vraagstukken omtrent werkdruk van medewerkers op allerlei afdelingen, en om studenten die aangeven ten onder te gaan in de stress.

Daarnaast vinden er ook andere discussies plaats, hoewel die niet altijd in grote protesten uitmonden: over diversiteit, over de invoering van duurzaamheidsmaatregelen, over betutteling. En dan is er ook nog het overkoepelende vraagstuk: Leiden we adequaat op voor de toekomst? Is er voldoende ruimte voor creativiteit, voor nieuwsgierigheid, voor fouten maken?

Aan de andere kant zien we ook dat het leven op ‘de brug’ en in de kajuiten van de universiteit gewoon doorgaat.  Er wordt gewerkt aan onderwijsvernieuwing, de universiteit scoort nog steeds goed in ‘de lijstjes’ en studenten en medewerkers geven het leven aan boord een ruime voldoende.  
Er lijkt aan boord van de olietanker weinig echte ruimte en tijd om met elkaar te praten over de rol en het nut van de universiteit in de samenleving van vandaag. Vragen over het nut en de bedoeling van de universiteit worden vaak met een probleemoplossende, instrumentele aanpak opgelost, zonder echt van de bestaande koers af te wijken. Kortom: moeten we niet meer tijd maken om af te remmen en ruimte maken om na te denken over een grote bocht?

Met deze vraag in het achterhoofd sloten vice-decanen, studenten en promovendi zichzelf twee dagen op eind 2017, zonder agenda nadenkend over de bedoeling van de universiteit. Wij waren daar als jonge academici aanwezig,.

Aldaar ontstond de idee dat de universiteit vandaag de dag meer aandacht zou moeten besteden aan twee behoeften. Ten eerste is er behoefte aan aandacht voor academisch onderwijs en een academische gemeenschap die bijdraagt aan de persoonlijke ontwikkeling en vorming. Ten tweede is er behoefte aan verruiming van het idee over het nut en de betekenis van de universiteit voor de samenleving.

Om deze vragen verder te verkennen met een breder publiek hebben we onszelf verenigd in een groep genaamd Oker, met het doel om op de UU ruimte te bieden voor een brede discussie over die bredere vraag: ‘Wat is de bedoeling van de universiteit?’. Zonder direct met oplossingen te komen.

Het gaat ons bewust niét om het formuleren van een eigen Strategisch Plan. We zijn er dus niet op uit om een voorschot te nemen op nieuwe strategische thema’s voor onderzoeksdoelen, ook niet om nieuwe opleidingen op te zetten, of om de bestaande opleidingen drastisch om te gooien. Wat wij wel willen, is dat medewerkers en studenten ruimte krijgen om, in een klein moment van rust en bezinning, na te denken over de stip op de horizon waar de universiteit naartoe vaart. Om in dialoog zijn of haar zegje te doen over de ligging van de stip, of over de manier hoe we daarnaartoe varen. Om ervoor te zorgen dat in deze dialoog, de ideeën bij de juiste personen terecht komen. Om ervoor te zorgen dat we weten dat we niet vastzitten op een booreiland maar op een varende olietanker waarop mogelijkheden zijn om aanpassingen te doen onderweg. De universiteit moet een omgeving zijn waarin iedereen mee kan praten over de koers en snelheid van die olietanker, en de vorm en locatie van de stip op de horizon.

Kortom: heeft u zin een stukje mee te varen en mee te praten over de bedoeling van de universiteit? Kom dan naar onze eerste bijeenkomst op 21 februari!  We maken hierbij expliciet ruimte voor het publiek om niet alleen vragen te stellen, maar juist ook om met elkaar in gesprek te gaan en iets mee terug naar de eigen opleiding te nemen. In de toekomst willen we graag deze dialogen doorzetten, met telkens andere thema’s en brede vraagstukken, waar men normaal te druk voor is.

Komt allen!