Het is zeker niet zo dat de docent op z’n luie krent gaat zitten

Meer onderwijsuren, maar niet meer docententijd. FSW experimenteert met nieuwe werkvormen die de docent vooral een begeleider maakt. Volgens Jesse van der Plas zijn de eerste resultaten veelbelovend.
Het collegejaar 2014-2015 is vorige week in de Domkerk officieel geopend en de campus van zowel Binnenstad, het University College Utrecht als De Uithof worden drukker en drukker (en viezer, volgens de open brief van Tobias Dansen). Een nieuw collegejaar betekent ook veel nieuwe studenten; een mooie gelegenheid een ander verschil aan te stippen tussen middelbare school en universiteit.
Toen ik begon met mijn studie Psychologie - alweer (of pas) vier jaar geleden – keek ik vol ongeloof enerzijds en geluk anderzijds naar mijn rooster. Ik hoefde slechts twee of drie dagen en maximaal acht uur per week naar de universiteit, in tegenstelling tot de middelbare school, waar het elke dag van 8.30 tot 15.00 uur blokken was. Op de universiteit is er dus nog genoeg tijd om leuke ‘dingen naast je studie’ te doen, te werken of toch te proberen cum laude af te studeren (een droom die ík helaas na mijn eerste tentamen al moest laten varen).
Een tijdje terug is de utopie van veel vrijheid door de Wet van Vos toch wat minder utopisch geworden, ten minste voor studenten van een aantal studies.  Deze wet stelt dat het optimum van onderwijstijd voor studenten tussen de 12 en 18 uur per week ligt, waardoor er min of meer 25 uur per week aan zelfstandige studietijd overblijft (wanneer je uitgaat van een 40-urige studieweek).
De minister van OCW heeft alle universiteiten verplicht gesteld aan deze norm te voldoen. Omdat het onderwijs van onder meer de faculteit Sociale Wetenschappen onder deze norm terechtkwam, is FSW de afgelopen twee jaar bezig geweest het onderwijs te intensiveren met als bijkomende uitdaging dit zonder extra financiële middelen te doen.
Docenten en onderwijscoördinatoren kregen de opdracht meer onderwijsuren in te vullen met dezelfde hoeveelheid docententijd. Geen sinecure, er werd dan ook graag gebruik gemaakt van de input van studenten. In 2012-2013 heeft de student-assessor van FSW met een paar andere studenten uit de medezeggenschap een enquête uitgezet onder ruim 2000 FSW-studenten om te kijken welke docent-extensieve en student-intensieve (DESI) werkvormen door studenten werden gewaardeerd en welke minder.
In 2013-2014 heeft het project vervolg gekregen door de resultaten uit de enquête te koppelen aan onderwijskundige literatuur. Ook zijn bestaande DESI-werkvormen binnen en buiten FSW  geëvalueerd en beschreven. De resultaten van dit onderzoek zijn ter inspiratie onder de docenten van FSW verspreid. Het tweede deel van het project werd uitgevoerd door drie nieuwe studenten uit de medezeggenschap (waaronder ikzelf).
Een belangrijk punt dat naar voren kwam uit de resultaten is dat studenten een actievere rol moeten krijgen toebedeeld binnen het onderwijs. De veelgebruikte hoorcollege-werkgroep-verdeling wordt van zijn troon gestoten door nieuwe, activerende werkvormen, zoals presentaties, discussies over de stof, in subgroepen werken aan opdrachten en zelf op zoek gaan naar oplossingen voor casussen en vragen over de stof. Het moet natuurlijk niet zo zijn dat de docent tijdens deze nieuwe onderwijsvormen op z’n luie krent kan gaan zitten, integendeel. De docent heeft in deze werkvormen een rol gekregen als begeleider en coach, in tegenstelling tot iemand die alleen maar informatie zendt zonder input te krijgen van de student.  De nieuwe werkvormen worden op dit moment geïmplementeerd door docenten en er blijft, door voortschrijdend inzicht en ervaringen, natuurlijk altijd ruimte voor verbetering.
Het zal wennen zijn dat de onderwijstijd wellicht hoger ligt dan studenten in eerste instantie gewend zijn, maar zowel de ervaring van docenten en studenten van FSW als resultaten van onderwijskundig onderzoek wijst uit dat het leereffect groter is als studenten zelf meer verantwoordelijkheid voor hun leerproces krijgen.
Het rapport, alsmede een bijlage over activerende werkvormen, is hierbij beschikbaar.