Honoursonderwijs, we zijn nog niet klaar
Om honoursonderwijs écht op de kaart te zetten, is er nog wat werk te verzetten. Specialist Marca Wolfensberger benoemt drie aandachtspunten.
Beste Marjan,
Welkom in Utrecht. Kom je ook zo nu en dan fietsend de campus op van onze Utrechtse universiteit? Zeker als de zon schijnt, kan het als een feestje voelen. Wat een voorrecht dat we hier samen in vrijheid mogen leren en werken. Mensen die hun tijd, liefde en energie besteden aan willen weten en kunnen; aan onderzoek en onderwijs. Studenten die zittend op het gras converseren; docenten die samen koffie halen; een vriendelijke groet van de portier. Opmaat naar onderwijs en onderzoek – en de wetenschap dat elk steentje er toe doet omdat je alleen met elkaar en staand op elkaars schouders nieuwe vergezichten kunt ontwaren.
De Utrechtse gemeenschap wil recht doen aan de onderlinge verschillen – dus ook aandacht voor studenten die meer willen en kunnen dan het reguliere programma hen kan bieden. Zulke studenten hebben docenten nodig die hun doceerstrategieën specifiek kunnen afstemmen op getalenteerde en gemotiveerde studenten.
Dit klinkt logisch, maar de ervaring leert dat dit helemaal niet zo makkelijk is als het lijkt. Sterker nog, er is maar relatief weinig materiaal om docenten hiervoor te equiperen. Dit was een van de redenen om zo’n 15 jaar terug onderzoek te starten naar excellentie in het hoger onderwijs en samenleving.
We zijn toen begonnen met het ontwikkelen en geven van ‘honoursonderwijs’ met als visie dat honoursstudenten moeten leren een brug te slaan tussen wetenschap, maatschappij en hun persoonlijke ontwikkeling zodat ze kunnen komen tot uitmuntende prestaties.
Het honoursonderwijs zelf en het onderzoek naar de vele facetten ervan begint in te burgeren, al was het niet een gemakkelijke weg. Immers, is excellentie nu ‘hot’; talentontwikkeling ‘überhip’; x-factor een begrip en boven het maaiveld uit mogen steken bijna een adagium – dat was een paar jaar geleden wel anders. Een stille revolutie is nodig geweest om honoursonderwijs op de politieke en maatschappelijke agenda te krijgen.
Prestatie-afspraken; Honours testimonia; Siriusgelden; klinkende woorden en veel actie. Zijn we klaar in Utrecht? Zeker niet! Sterker nog, ik wil dringend oproepen ‘excellentie in hoger onderwijs en samenleving’ hoog op de agenda’s te blijven zetten; die van het CvB, van de U-raad, van faculteitsbesturen; van opleidingsdirecteuren; van studenten en docenten – want er is nog veel werk te verzetten voordat elke student die méér wil en kan dan het reguliere curriculum biedt, kan kiezen voor goed en aansprekend honoursonderwijs. Als voorbeeld drie aandachtspunten.
Docentprofessionalisering rondom honours en differentiatie
Hoe geef je als docent les aan honoursstudenten en waarom op die manier? Utrecht ontwikkelt weliswaar al vanuit CEUT (Centrum of Excellence University Teaching) een docententraining specifiek voor honoursdocenten, maar het is belangrijk om meer Utrechtse docenten te bereiken en hun kennis over, en vaardigheden in het honoursonderwijs verder te verdiepen.
Het gesprek over hoe docenten betekenisvol samen met studenten honours-leergemeenschappen kunnen creëren mag nog wel meer aangewakkerd en gefaciliteerd worden. Dergelijke conversaties kunnen leiden naar meer oog en respect voor verschil; meer visie op de waarde van het honoursonderwijs; en behoefte aan meer scholing.
Meer onderzoek naar honoursonderwijs, talentontwikkeling en het bevorderen van excellentie binnen het hoger onderwijs. En het zichtbaarder maken van de resultaten daarvan voor een breed publiek.
Dit onderzoek zou enorm verrijkt worden wanneer meer honoursdocenten hun eigen onderwijs object van hun onderzoek laten zijn en die uitkomsten vervolgens vertalen naar hun eigen onderwijs. Bijvoorbeeld: Hoe gebruiken honoursstudenten van het Geo Honours College de vrijheid die het traject hen biedt en hoe zien we dat terug in de eindproducten? De geoloog die soms publiceert in Science, schrijft dan ook eens in een onderwijstijdschrift – misschien wel samen met haar studenten.
Dit lijkt me voor alle partijen verrijkend. Bovendien ondersteunen dergelijke publicaties de uitstralingseffecten van honoursonderwijs. Wat wel belangrijk is; hoe zal die publicatie wegen in het beoordelingstraject van die docent. Hoe waarderen we als universitaire gemeenschap de honourscarrière?
Meer aandacht voor honours in voorlichting en matching
Matching is bedoeld om de juiste student op de goede plek te krijgen. Faculteiten kunnen daarin meteen het honoursonderwijs meenemen. Dan blijkt differentiatie nog niet echt door de aderen van onze universiteit te stromen. Tutoren, voorlichters en medestudenten weten niet altijd wat honoursonderwijs te bieden heeft en waarom het belangrijk is. Voorlichting over honours kan zowel intern als extern beter en meer gefundeerd op onderzoek.
Een risico dat ik overigens zie, is dat te vaak de vraag gesteld wordt: welke studenten lopen kans het eerste jaar uit te vallen? Willen we studenten die zichzelf al bewezen hebben – of houden we vast aan ons idee dat we een onderwijsinstelling zijn waar mensen kansen krijgen en echt kunnen leren wat ze nog niet konden.
De vraag zou naar mijn idee moeten zijn: wat wil je, waar gaat je hart sneller van kloppen, hoe sluit de opleiding hierop aan? Dan zoeken we ook studenten en docenten die bereid zijn out of the box te denken en risico’s durven te nemen. Juist op het snijvlak van disciplines waar wetenschappers buiten de bestaande paden treden kunnen we wonderen zien.
Beste Marjan, laten we er naar streven dat elke student die hier binnenkomt al voor de start van zijn eerste jaar weet dat hij of zij kan kiezen om deel te nemen aan een excellentieprogramma. Laten we er alles aan doen om te zorgen dat die student dan docenten treft die geëquipeerd zijn om hem of haar naar de naaste zone van ontwikkeling te brengen. Laten we ervoor zorgen dat we onze honourspraktijken systematisch onderzoeken en uitstraling van het honoursonderwijs naar het reguliere onderwijs realiseren. En laten we ons vooral bewust van zijn van het voorrecht om in vrijheid het verschil te mogen maken voor onze studenten.
Voel je welkom, ook om bij ons honoursonderwijs aan te schuiven.
Vriendelijke groeten,
Marca Wolfensberger