Leren onderzoeken

Studenten op veldwerk moeten vaak voor het eerst écht onderzoek doen. Dat is even wennen, merkt Wouter Marra. Maar dit leren onderzoeken is wel de kern van de academische opleiding.
Studenten Aardwetenschappen trekken er aan het eind van hun eerste jaar op uit om de opgedane kennis in de praktijk te brengen. De studenten vertrekken richting Spanje en Frankrijk om de ontstaansgeschiedenis van het landschap te onderzoeken. Ik was mee naar de Franse Alpen om studenten hierin te begeleiden. Steile leercurven op steile hellingen. Op diverse terreinen wordt onderzoek gedaan door studenten, maar vaak hebben ze dat niet eens door. Zou dat komen door een gebrek aan academische instelling van de opleiding?
Een van de dingen die de studenten leren is fietsen. Een vaardigheid die iedereen wel rijk is, zou je zeggen. Maar toch heeft een student proefondervindelijk vastgesteld wat er gebeurt als je zonder te remmen een berg af fietst en een scherpe bocht maakt. Een experiment wat je wat mij betreft niet hoeft te herhalen, maar studenten zijn op dit vlak grondige onderzoekers en herhalen deze proef elk jaar wel een paar keer. Het doel van dit onderzoek betreft veelal het indruk maken op studenten van het andere geslacht, de natuurkundige lessen zijn daardoor helaas minimaal.
Studenten moeten ook voor zichzelf koken en leren snel dat droge rijst niet zo lekker is. De diversiteit aan gerechten neemt snel toe gedurende vier weken veldwerk. Maar de belangrijkste experimenten in de keuken zijn geen culinaire, maar meer biologisch van aard. Zorgvuldig worden etensresten op kweek gezet in de keuken en je zou het vak gootsteenbiologie kunnen geven in een gemiddeld studentenveldwerkonderkomen. Helaas is de drijfveer van dit onderzoek niet een biologische maar liggen er interessante groepsprocessen aan ten grondslag. De studenten leren stevig discussiëren over wie er vandaag aan de beurt is af te wassen, een vaardigheid die je de rest van je studentenleven een hoop tijd kan besparen.
Maar als het op de inhoud aankomt, verdwijnt die onderzoekende geest. Voor studenten is dit de eerste keer dat ze écht onderzoek moeten doen. Er wordt niets voorgezegd en studenten moeten zelf vragen stellen en zelf bedenken hoe die beantwoord kunnen worden. Leren onderzoeken dus, in mijn ogen de essentie van een academische opleiding. Maar studenten willen feiten horen en zijn bang een verkeerd antwoord te geven. Zelf onderzoeken lukt pas na flink pushen, en dan nog vinden veel het maar een beetje vaag gedoe.
Een student zei me: ‘Ik vind het wel lastig hoor, we zijn het hele jaar aan het handje gehouden en nu moeten opeens zelf bedenken wat we moeten doen.’ Ik was het met deze student eens. Natuurlijk leren studenten wel iets aan academische vaardigheden in het eerste jaar en worden de grootste sprongen bij Aardwetenschappen pas bij dit veldwerk gemaakt. Maar als de eerstejaars vakken als een ‘klasje’ worden ervaren en studenten verrast zijn als ze daadwerkelijk onderzoek moeten doen, ben je als universitaire opleiding niet goed bezig. Ik hoop dat de studenten die ik heb begeleid van mij hebben geleerd en volgend jaar niet vragen om antwoorden, maar dat ze die zelf gaan zoeken en zichzelf afvragen ‘Waarom?’