Letters met karakter
Voor een taalkundige is spelling het saaie broertje van de taal. Met taal kun je je gedachten uitdrukken en overbrengen, je kunt ermee spelen, en je kunt ermee laten zien wie je bent. Spelling: ho maar. Schrijftaal is gebonden aan allerlei door mensen bedachte regels, die je beperken in je hoogst individuele expressie.
Letters zijn de geschreven equivalenten van onze klanken. Met spraakklanken kun je heel effectief van alles over jezelf vertellen. Een zachte g vertelt dat je uit het zuiden komt, en lange klinkers verraden een noordoostelijke origine (een Twents drankje met 15 klinkers? Coooooolaaaaaaa!). Zulke klankverschillen zie je niet terug in geschreven taal. Of je nou uit Zuid-Limburg of West-Friesland komt: de woorden die je schrijft, zien er precies hetzelfde uit. Het voordeel daarvan is dat iedereen snel kan lezen, zonder afgeleid te worden door onverwachte woordbeelden. Toch gaat er ook iets verloren met die uniforme spelling. Letters zijn zo droog, zo functioneel, zo eentonig...
Gelukkig is dat niet helemaal waar. Wie weleens een reclame ziet, kan zelf ervaren dat er letters bestaan met een geheel eigen uitstraling. Letters die een hip karakter hebben, of juist een gevoel van nostalgie oproepen. Neem de ‘q’. Deze onder fanatieke Scrabbelaars gehate letter is aan een flitsend nieuw leven begonnen in de wereld van de duurzaamheid. Biologisch eten koop je namelijk niet bij de supermarkt, maar bij de Marqt. Groene energie vind je bij Qurrent. Duurzaam bouwen doen ze bij Q-vention, en bussen van de toekomst hebben ze bij Q-buzz. De q is de letter van de toekomst. Van een verantwoorde toekomst, wel te verstaan.
Met andere letters kun je juist het verleden oproepen. Als een bedrijf zijn producten een lekker jarenvijftigtintje wil geven, dan kan dat bijvoorbeeld met de ‘sch’. Kijk maar eens naar deze Hollandsche koeken, en naar dit oudhollandsche snoep (uit grootmoeders tijd, uiteraard). Ook horeca-groothandel Echte Oudhollandsche appelleert qua spelling aan een gezellig verleden, maar sluit intussen wel bij de huidige samenleving aan: het gaat volgens de website namelijk om ‘een private label van food partners’, om het maar even op z’n oer-Hollands uit te drukken.
Oudhollandsch snoep kun je trouwens kopen bij webwinkel Het zoete geschenck. Daar zien we een andere ouderwetse lettercombinatie: de ck. Zeker in combinatie met een y roepen ook die letters een grote jarenvijftig-gezelligheid op, toen we allemaal nog boerenkool aten van een boerenbont servies. Of het nou gaat om bier (Heerlyck Somertje, uiteraard met een s), een hotel (In den brouwery, let op de verouderde naamval), of een meubelwinkel (Heerlyck Wonen). Ouderwetsch schrijven is hip.
Met de ck is trouwens meer aan de hand dan spruitjeslucht. Behalve nostalgie roepen die letters ook associaties op met pure natuur, lokaal geteelde groenten en fruit, en de bijbehorende gezonde levensstijl. Zie bijvoorbeeld deze Kostelycke maaltijdbox voor diabetici. En denk maar aan de in opspraak geraakte kipstuckjes en speckjes, die door hun letters meteen gezonder en verantwoorder lijken dan hun dierlijke varianten.
Letters identiteitsloos? Ik dacht het niet. Ze vertellen misschien weinig over de herkomst van de gebruiker, maar roepen wel degelijk een wereld aan beelden, geuren en smaken op. Wanneer iedere generatie anders spelt, krijgt iedere spelling vanzelf een eigen karakter – en daar doen marketeers hun voordeel mee.