Nieuwe helden
Het ligt ongetwijfeld aan mij, maar het lijkt alsof het slechte nieuws steeds meer domineert. Van migrantenstroom tot orkaan, van lokaal conflict tot dictatuur. Natuurlijk, dat zijn nieuwswaardige zaken waar terecht veel aandacht aan besteed wordt. Maar er is in dit media-tijdperk vaak zo’n grote voorkeur voor slecht nieuws dat dit ons wereldbeeld dreigt te vervormen, en doet vermoeden dat het niet best met ons gesteld is.
Dan tapt onze universiteitshoogleraar Frans de Waal, die pas zomergast was, uit een heel ander vaatje. Hij wijst ook op onze empathische capaciteiten. Of neem een journalistiek platform als ‘de Correspondent’ dat nadrukkelijke kiest voor verdieping in plaats van hypes. Op dat platform schreef Rutger Bregman een mooi stuk onder de titel “Wie goed doet... komt nooit in het journaal (en dat is een groot probleem)”. Hij maakt een scherp punt, dat alle aandacht voor het slechte nieuws en het niet langer zien van het goede, ons mensbeeld op zijn kop dreigt te zetten. Hij schrijft: “Misschien begint een beter mensbeeld met het vertellen van een ander verhaal. Iedereen weet dat egoïsme, racisme en haat bestaan….. Maar altruïsme en naastenliefde zijn evengoed onderdeel van onze natuur. En belangrijker nog: we kunnen deze typisch menselijke eigenschappen verder trainen en stimuleren. Dat kan met constructieve journalistiek, het kan in het onderwijs…”.
Dit bedacht ik me allemaal afgelopen week, na de opening van het nieuwe academische jaar. Het was een feestelijke opening, met heel veel studenten op het podium, met mooie verhalen. Hoogtepunt vond ik ook nu weer de prijzen die uitgereikt worden aan studenten met bijzondere projecten: Roos Ykema, met haar stralende toewijding aan vluchtelingen en hun taallessen, is mijn nieuwe held. De studenten van Dare to be Grey, die pleitten voor nuance en aandacht in het debat, laten me gloeien van trots. Al met al, een mooie plechtigheid met veel muziek, traditie en ceremonieel. Bij zoveel positiviteit haakt de gemiddelde krant of nieuwszender onmiddellijk af. Die zal het beschouwen als niet ter zake doende, en zal direct overgaan naar het “echte” nieuws. Maar evenals Bregman denk ik daar anders over: ik vind dat dit soort bijeenkomsten ook echt nieuws vormen, of misschien zelfs wel het echte nieuws.
Bij het begin van de bijeenkomst in de Domkerk stelde ik zelf al de cruciale vraag: waarom doen we dit eigenlijk allemaal? Waarom steken we onze energie niet in andere zaken? Waarom maken we de kosten voor zo’n opening? Ik gaf trouwens ook zelf een antwoord: we doen dat deels uit gewoonte, eerlijk is eerlijk, maar bovenal om te vieren dat er een nieuwe generatie studenten is gearriveerd. Nieuwe studenten die onze universiteit volgens Robbert Dijkgraaf steeds weer de geschenken van “geestdrift en bezieling” brengen. En volgens mij is dat groot nieuws, het nieuws dat er na 800 jaar nog steeds een universiteit bestaat, het symbool bij uitstek van een proces waarmee de mens zich beslissend onderscheidt van andere diersoorten: op een verbluffende wijze te kunnen en te willen leren, en voort te bouwen op de vondsten van anderen. Dit is het echte nieuws, dat we een prachtige beschaving bezitten, met een over vele eeuwen opgebouwde, imponerende collectie kennis en inzicht. In bijeenkomsten zoals de opening van het academisch jaar staan de verworvenheden van onze beschaving centraal, die dreigen onder te sneeuwen in het slechte nieuws, in de sleur en gemopper van alle dag. Vorige week vierden we, in plaats daarvan, even het goede nieuws.
En nu weer terug naar de “werkelijkheid”. Waar onder leiding van het Rathenau Instituut en haar directeur Melanie Peters vlijtig slecht nieuws gemaakt wordt: “De universiteiten krijgen steeds minder geld per student en nu moeten buitenlandse studenten dat tekort compenseren”. Heeft ze gelijk? Natuurlijk niet. Dit is maken van slecht nieuws om op het journaal te komen. Is hier een probleem? Natuurlijk wel. Onze opgave is duidelijk: zoek de nuance en bewaar de balans. Dare to be Grey. Durf te twijfelen. Voer het debat. Benoem het slechte. Maar zie in vredesnaam ook het goede!