Over een maatschappelijk buitenbeentje

‘Wie het nooit zelf ervaart, ziet niet hoe kortzichtig wij Nederlanders zijn,’ zegt een vriendin terwijl ze vertelt over haar uitwisseling. Mijn ogen rollen bijna uit hun kassen. Wat een onzinnige opmerking, denk ik defensief. Alsof ik na jaren studeren niet zou snappen hoe de wereld in elkaar steekt.

Mijn keuze om een half jaar in Tokio te spenderen is dan ook niet voortgekomen uit een verlangen om de universele waarheid te (her)ontdekken. Herinneringen creëren, exotische vakken volgen en nieuwe vrienden maken, gaven voor mij de doorslag. Maar waar ik in eerste instantie de grootste uitdaging zag in het papierwerk dat bij een vertrek naar het buitenland komt kijken, blijkt integreren in een andere cultuur veel ingewikkelder.

Ik staar me suf op al die Japanse karakters op borden, verpakkingen en menukaarten. Google Translate wordt al snel onmisbaar. Steek ik uit gewoonte mijn hand uit ter begroeting, dan buigt de ander beleefd. En wanneer ik voor de zoveelste keer tegen iemand aanbots omdat ik aan de verkeerde kant van de weg loop, voel ik mij ontzettend onhandig.

Voor het eerst ervaar ik hoe snel je ongeschreven sociale regels overtreedt in een onbekend land; uit onwetendheid, onzekerheid of simpelweg onbegrip. Plots is dagelijks functioneren een uitdaging.

Nooit eerder heb ik mij een maatschappelijk buitenbeentje gevoeld. Logisch, ik woon immers al mijn hele leven in Nederland. Toen ik mij bewust werd van mijn beperkte blik, zag ik de internationale opleiding van University College Utrecht als de ultieme manier om mijn perspectief te verbreden.

Fysieke afstand heeft mij echter pas echt doen beseffen hoezeer mijn kijk op wereldproblematiek gevormd is door een Westers referentiekader. Ik merk verbaasd hoe de voor mij vanzelfsprekende opvattingen in een Japans klaslokaal in twijfel worden getrokken. Europese zorgen worden gerelativeerd of blijven onbesproken.

Juist die verschuiving nodigt uit tot kritische zelfreflectie. Begrip en waardering voor andere overtuigingen blijven abstract, tot je hun werkelijkheid zelf hebt ervaren.

Het waanbeeld dat ik begrijp hoe de wereld werkt, ben ik inmiddels wel kwijt. Het enige waar ik zeker van ben, is dat ik veel te leren heb. Tijdens het bijkletsen met vrienden over mijn uitwisseling bijt ik op mijn tong om geïrriteerd oogrollen te voorkomen niet alles laat zich in woorden vangen.