Studenten en docenten zijn allemaal Charlies

De universiteit is steeds meer een leerfabriek van kennisoverdracht. Bald de Vries pleit voor een universiteit die weer meer een leerfabriek van het engagement is, waar studenten leren kritische burgers te zijn.                                                                                                      ‘Weg waarheid en leven’De verschrikkingen van vorige week in Parijs hebben weer eens een schokgolf teweeggebracht van woede, verdriet en ongeloof, maar ook van hoop, verbondenheid en eensgezindheid. Het vrije woord mag niet wijken voor terreur – van wie dan ook afkomstig. De beelden van de mars in Parijs spraken boekdelen en de foto van regeringsleiders, arm-in-arm voor het vrije woord, heeft nu al iconische trekken, al zijn er ook cynici die daar anders over denken.Het vrije woord kent vele vormen en doeleinden. Het is een verworvenheid die ons in staat stelt tot vreedzaam protest en, belangrijker, tot kritiek. Het vrije woord geeft uiting aan een mening, een gedachte, een idee over hoe de wereld in elkaar zit of in elkaar zou moeten zitten. Het is het oorspronkelijke wapen tegen de machthebber, een recht dat de hiërarchische verhouding tempert. Het vrije woord staat deze week voor wederzijdse verbondenheid. Het gaat er niet om wat er gesproken of uitgedrukt wordt, maar dat het uitgedrukt mag en moet worden, ongeacht wat, rücksichtslos en geëngageerd.Je suis Charlie staat dáár voor.En dat zijn wij! Wij zijn als studenten en docenten allemaal Charlies. Is de universiteit immers niet de leerschool van het vrije woord? Belijden we dit niet in woord en geschrift? We zien de universiteit toch graag als een vrijplaats voor kritisch denken, waar wij studenten willen opleiden tot kritische burgers die zich kunnen uiten over wat er in de wereld gebeurt en welke rol zij daarin moeten innemen. Wij zijn de vanguard van het vrije woord.Of zijn we dit vergeten, als we eerlijk zijn?Ik denk steeds vaker van wel. De universiteit is steeds meer een leerfabriek van kennisoverdracht en skills, ter voorbereiding op arbeidsparticipatie. Er is een gebrek aan engagement en confrontatie, ter voorbereiding op burgerschap en individuele identiteit, misschien niet omdat we niet willen maar omdat we niet meer mogen – die investering loont niet. De universiteit wordt geen ruimte geboden en is de tijd ontnomen om als broedplek samen na te denken over het hoe en wat in de wereld, onze rol erin en hoe dit te uiten, in welke vorm dan ook.Is er nog ruimte voor een nieuwe Cabu, Charb, Elsa, Honoré, Bernard Maris, Tinous of Wolinski – de cartoonisten en journalisten die met vijf anderen het leven lieten op 7 januari, even na half twaalf? Wij zijn een leerfabriek, maar laten we ook weer een leerfabriek zijn van engagement.You may say I'm a dreamerBut I'm not the only oneI hope someday you'll join usAnd the world will be as oneDe kracht van het woord ligt vaak in de verbeelding…Vandaag (13-1-2015), 18.05; zie: three minutes of world peace.