Topdrukte in onderwijsland

Bij Geesteswetenschappen zijn docenten druk met het nadenken over hun cursussen voor het volgend jaar. Mariëtte van den Hoven, onderwijsdirecteur bij Filosofie & Religiewetenschappen, adviseert ze  per jaar slechts één aspect weloverwogen aan te pakken.  

Begin januari is het - binnen Geesteswetenschappen (GW) - topdrukte voor het onderwijs. Het nieuwe kalenderjaar is nog maar net begonnen of de programmering voor het volgend academisch jaar komt al tot een einde. En dat terwijl het onderwijs tegelijk ook in volle bedrijf is.

De Drift krioelt van activiteit: studenten die studieplekken zoeken, docenten die – vaak met kop koffie nog in de hand - naar college snellen, en groepjes studenten die al keuvelend van en naar ‘de les’ gaan. Vanachter mijn raam op het Janskerkhof kan ik het rustig gade slaan als ik niet zelf onderweg ben naar een of andere vergadering of college.

Onderwijsprogrammering is iets wat zich aan het gezichtsveld van studenten onttrekt, maar van groot belang is om het onderwijs elk jaar opnieuw op rolletjes te laten verlopen. Het heeft zijn eigen dynamiek, met deadlines die gebaseerd zijn op de uiteindelijke goedkeuring van de Onderwijs- en Examenregelingen door de Faculteitsraad.

In de praktijk doorkruist het de dagelijkse activiteiten: waar docenten doorgaans het gevoel hebben dat alles net lekker op de rit staat voor het lopende jaar, worden zij stilgezet bij veranderingen die zij willen doorvoeren voor komend jaar. Zij krijgen vragen als ‘wil je dezelfde weging van toetsen, of wil je het toch iets anders?’, ‘is het beter om toch naar een andere werkvorm over te gaan’, ‘is de samenvatting van de cursus niet aan een herziening toe’ of ook meer leerlijn-gerichte vragen als ‘kun je niet academische vaardigheid x wat meer in je cursus inbouwen?’.

Het zijn vragen die een window of opportunities bieden, want docenten krijgen een keuzemenu voorgeschoteld en mogen hun cursus veranderen. Dat is vooral fijn als je een cursus hebt overgenomen van een andere docent.

Een niveau hoger in de organisatie wordt voor het hele programma gekeken of er wijzigingen moeten worden doorgevoerd. Het verdwijnen van de minorverplichting in veel opleidingen binnen GW heeft gevolgen voor de manier waarop een programma is opgebouwd en de keuzeopties die studenten hebben, worden gestroomlijnd. Een hele klus voor onderwijscoördinatoren, die creatieve termen als ‘disciplinair verplicht’ of ‘gebonden keuze’ gebruiken.

Een opleidingsprogramma is een eerste grens aan het oneindige landschap van mogelijkheden voor docenten. Je kunt niet zomaar je ideale cursus samenstellen, want je bent onderdeel van een opleiding waarin samenhang en opbouw tenminste wenselijk is. Sterker nog, veel docenten maken deel uit van een team binnen een cursus die – zeker op bachelorniveau - niet te veel gewijzigd moet worden. Een goede opleiding moet niet te vaak als een kameleon van kleur veranderen.

En dan dringt zich de vraag op welke houding ten aanzien van de jaarlijkse window of opportunities de beste is. Ooit vertelde een onderwijsmanager van de Hogeschool Utrecht mij het volgende. Jonge nieuwe docenten willen altijd de cursus die ze onder hun hoede hebben grondig aanpakken en helemaal wijzigen, maar kwamen meer dan eens ook tot de conclusie dat het programma ‘toch zo gek nog niet was’. Anderen ontbeert het vaak aan tijd om eens rustig na te denken over veranderingen die ze zouden willen doorvoeren, of zien er als een berg tegenop, omdat ze het al zo druk hebben en nemen dan genoegen met wat er ligt en wat ook ‘werkt’. Niet veranderen hoeft niet slecht te zijn, zo lang dit weloverwogen is, en niet omdat er geen tijd was en de deadline al weer gepasseerd is. Sterker nog, één van mijn collega’s is heel duidelijk: in zijn cursus verandert hij maximaal één ding tegelijk, want, zo zegt hij, ‘Een goede cursus moet ook stabiel blijven’.

En daarmee wordt de ‘CAO à la carte’ van de onderwijsprogrammering ineens een stuk meer behapbaar: als iedereen na zou denken over tenminste één aspect van het onderwijs en daar weloverwogen een keuze in maakt, is het onderwijs volgend jaar toch weer een stukje beter. Men heeft nog tot 24 januari…