Wanneer is een studie nuttig?

Toen ik vertelde dat ik toch geen Technische Bestuurskunde wilde studeren maar geschiedenis, zorgde dat bij mijn moeder voor een moment van onbegrip. In haar werk gaat ze veel om met bestuurders, succesvolle ondernemers en andere hoge piefen. Logisch dan toch, dat het haar veel beter leek als ik me aanmeldde voor een studie met een grote kans van ‘slagen op de arbeidsmarkt’?

Nu wil ik studies met een hoog startsalaris niet afvallen en ik hoef het DUB-publiek hopelijk ook niet uit te leggen dat geschiedenis ontzettend relevant is en je er een mooie loopbaan mee kan doorlopen. Deze anekdote over mijn studiekeuze zegt echter meer over een spanning die mij ook gedurende mijn bachelor vaak opvalt: die tussen persoonlijke interesses en passie, en functionaliteit op de arbeidsmarkt en maatschappelijk verwachtingen. 

Bij die verwachtingen speelt het woord ‘nut’ een belangrijke rol. Wat als ‘nuttig’ wordt beschouwd, is omgevingsafhankelijk. Zo merk ik binnen de universiteit dat niemand gek opkijkt van een interessant onderzoek naar bouwmethodes uit de Romeinse geschiedenis, terwijl ik daar bij mij thuis toch echt even flinke uitleg over moet geven.

Daarbij verschilt de interpretatie van het begrip ‘nut’: gaat dit niet over interesse en nieuwsgierigheid, maar slechts over het toekomstige salaris en die begeerde stage? Ik denk dat het belangrijk is om ervoor te waken de term ‘nut’ te definiëren als dat laatste. Dan blijft er immers weinig ruimte over voor verwondering – ook binnen de universiteit.

Want ook op die plek is de spanning namelijk voelbaar: bij een bijeenkomst van mijn bachelor wordt me op het hart gedrukt om mijn interesses achterna te gaan, maar toch ook te kijken naar wat mijn toekomstige werkgever wil zien, welke stages ik zou kunnen lopen en wat die kunnen toevoegen aan mijn cv. 

Ergens is dit logisch: kennis en vaardigheden leiden voor het overgrote deel van de studenten daadwerkelijk tot een functie in het bedrijfsleven of elders. Maar we moeten de rol van interesse, nieuwsgierigheid en passie binnen de universiteit daar wat mij betreft niet ondergeschikt aan laten zijn: dan zou deze haar doel voorbij streven. Juist die kwaliteiten dragen tenslotte bij aan vooruitgang in wetenschap en onderzoek.

Het ‘nut’ van een studie ligt dus niet slechts in rendement of cv-waarde, maar ook in het leren denken, twijfelen en begrijpen. Juist daarbij ontstaan kennis en vaardigheden die verder reiken dan een ‘arbeidsmarkt’ of ‘carrière’. Het is dus belangrijk om de frictie over de betekenis van ‘nut’ te erkennen en te bestrijden.