Wetenschapper, durf je uit te spreken

In Utrecht mocht ik Filosofie en Rechten studeren en elders ook nog Bedrijfskunde. Ik werkte later nog tien jaar aan twee verschillende universiteiten, dus ik heb een redelijk beeld van het universitaire landschap. Ik zag veel studies veranderen naar bredere meer maatschappij georiënteerde studies, wat ik een goede ontwikkeling vind. Mensen opleiden die geëquipeerd zijn om vaak complexe maatschappelijke problemen op te lossen, is een belangrijke taak van de universiteit.

Daarnaast is het goed dat er ook studierichtingen en vakgroepen blijven waar men de diepte induikt zonder op voorhand het maatschappelijk nut te kennen of te zien. Daar zullen zich eerder wetenschappers ophouden die niet per se maatschappelijk heel actief zijn. Beide groepen zijn nodig.

Deelnemen aan het maatschappelijk debat
De universiteit heeft keuzes gemaakt en aangegeven op welke terreinen ze wil excelleren. Het zou mooi zijn als dat niet alleen gericht is op wetenschappelijke excellentie, maar ook op deelnemen aan het maatschappelijk debat.

Ik mis een wetenschappelijke voorhoede die actief deelneemt aan het debat door stukken in gewone kranten te schrijven, door aanwezig te zijn in debatcentra en praatprogramma’s en daar ook stelling neemt.

Ik zoek de ouderwetse intellectueel, die je veel meer ziet in Frankrijk en Duitsland, die niet alleen analyseert, maar ook een verhaal vertelt, een mening heeft gebaseerd op feiten en discussie uitlokt en stuurt.

Bezorgd durven zijn
In mijn eigen vakgebied mis ik wetenschappers die in begrijpelijk Nederlands uitleggen hoe het zit met klimaatverandering, maar ook durven zeggen dat ze bezorgd zijn en dat we meer actie moeten ondernemen om de broeikasgassen terug te dringen. De enkeling die dat wel doet – soms moet je zelfs zeggen ‘durft te doen’ – wordt al snel uitgemaakt voor activist. Nu vind ik dat zelf niet erg, want een activist is iemand die actie onderneemt en daar lijkt mij niets mis mee, maar de meeste wetenschappers zijn heel bang om voor activist uitgemaakt te worden.

Dat is jammer, want dat zorgt ervoor dat ze heel voorzichtig opereren en vooral niet te veel maatschappelijke conclusies willen trekken. We doen gewoon te weinig aan klimaatverandering, er staan ons grote veranderingen te wachten, nog tijdens het leven van mijn kinderen en daar word je niet blij van.

Spiegel voorhouden
Waarom durven wetenschappers die bezorgdheid niet meer te uiten? Waarom spreken ze de politiek niet aan op het gebrek aan voldoende actie? Waarom houden ze ons niet vaker een spiegel voor? Dat is ook een belangrijke rol.

Bert van der Zwaan begon als rector intern discussies aan te zwengelen, zoals het weren van vlees uit de kantine. Hoon was zijn deel, maar dat zijn wel de discussies die we moeten voeren. De tijd van het polderen is een beetje over. Het is al 12 uur en misschien wel 5 over 12. Ook dat kunnen wetenschappers benoemen en agenderen. Van mij mag dat best iets vaker!