Omgekeerd broeikaseffect
"De theorie van de Amerikaanse wetenschapper Ruddiman was de aanleiding voor dit onderzoek. Hij stelt dat de invloed van de mens op het klimaat verder terug gaat dan gedacht. Dat begon al toen we bossen gingen kappen om landbouwgrond te winnen, 8000 jaar geleden. Door die ontbossing kwam veel meer kooldioxide (CO2) vrij, een broeikasgas. De opwarming van de aarde begon toen al, door de ontwikkeling van de landbouw. Ruddiman legde een link met de zogenaamde kleine IJstijd in de late Middeleeuwen. Na het uitbreken van de zwarte pest in 1350 overleed veertig procent van de Europese bevolking. Veel landbouwgrond kwam braak te liggen en overgroeide weer met bossen. Deze bomen namen CO2 op, en voor het eerder kwam er weer minder van dit gas in de atmosfeer. Hierdoor ontstond een soort omgekeerd broeikaseffect: het klimaat werd kouder. Dat was de aanzet voor de Kleine IJstijd tussen de zestiende en negentiende eeuw."
De winterse taferelen op de schilderijen van de oude meesters uit de 17de eeuw heeft de mensheid dus deels aan zichzelf te danken?
"Dat is wat ik samen met een aantal collega's heb onderzocht. We deden bodemonderzoek in Zuid-Limburg en bekeken de blaadjes door de tijd heen. Door het aantal huidmondjes op een blad te tellen, kun je een uitspraak doen over de hoeveelheid kooldioxide in de lucht. Na de uitbraak van de pest kwamen er steeds meer huidmondjes op de bladeren, een indicatie van een daling van de concentratie CO2. Daarnaast analyseerden we het stuifmeel uit de verschillende periodes. In het begin trof je nog veel pollen van granen en andere landbouwgewassen aan, maar na 1350 neemt het aandeel boompollen toe. Daardoor kun je een verband leggen tussen het uitbreidende bos dat steeds meer CO2 opnam, en de dalende temperatuur."
Is dit nou goed of slecht nieuws voor de bestrijders van het broeikaseffect?
"Het laat zien dat het klimaat eerder heeft geschommeld, en op internet heb ik al reacties gelezen van 'waarom zouden we ons nu dan zorgen maken'. Het vervelende van dit soort onderzoek is dat de uitkomst altijd naar links of rechts wordt getrokken in het klimaatdebat. Wat er op dit moment in die discussie gebeurt, is wetenschappelijk onverantwoord. Ideologie domineert aan beide kanten. Maar als je alleen de oude ideeën blijft herhalen over het broeikaseffect, is er nooit ruimte voor een nieuwe kijk of de ontwikkeling van kennis. Het feit dat we aantoonden dat de hoeveelheid kooldioxide in de lucht al eerder fluctueerde, betekent niet dat het broeikaseffect van vandaag de dag niet bestaat. Nog nooit in de geschiedenis pompte de mens zulke enorme hoeveelheden CO2 in de atmosfeer. De klimaatverandering is een feit en die is veroorzaakt door menselijk handelen."
Valt het klimaat nog te redden met de resultaten van dit onderzoek?
"Het onderzoek bewijst dat bossen een significante rol spelen bij de opslag van CO2 en dat dit effect merkbaar is in het klimaat. Maar er zijn zo veel meer zaken die meespelen, dat het niet makkelijk is het precieze effect te bepalen. De hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer is nu al zo groot, dat ik vrees dat we te laat zijn voor een omkering van het effect. Het is beter ons te wapenen tegen de klimaatverandering die onherroepelijk gaat komen. Laat ik het zo stellen: ik zeg altijd tegen mijn vriendin dat we maar geen huis moeten kopen dat ligt onder zeeniveau."