COPD, de chronische longziekte die beter bekend is onder de namen bronchitis en longemfyseem, wordt veroorzaakt door roken. De schadelijke stoffen in sigarettenrook breken het bindweefsel van de longblaasjes af, waardoor deze verdwijnen en niet meer optimaal functioneren. De snelheid waarmee de afbraak van de longen bij patiënten met longemfyseem voortschrijdt, is echter zo groot dat die niet uitsluitend door dit mechanisme kan worden verklaard.

Op zoek naar een oplossing van dit raadsel ontdekten Folkerts en Nijkamp dat bij de beschadiging van longblaasjes bindweefselfragmenten vrijkomen, die ontstekingscellen activeren en naar de longen toetrekken. Gevolg hiervan is een verdere aantasting van de al beschadigde longblaasjes, waardoor weer nieuwe bindweefselfragmenten worden gevormd. Doordat die op hun beurt nieuwe ontstekingscellen activeren, ontstaat een zichzelf versterkend vliegwieleffect, dat de longen van rokers in versneld tempo kan afbreken.

De onderzoekers publiceerden hun vondst deze week in het gezaghebbende Nature Medicine on line. Zij hebben niet alleen de samenstelling van het schadelijke bindweefselfragment opgehelderd, maar ook de receptor gekarakteriseerd die zorgt voor het activeren van de ontstekingscellen. Met name die laatste vondst biedt volgens de Utrechtse farmacologen goede aanknopingspunten voor het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel tegen longemfyseem, op dit moment in Europa doodsoorzaak nummer drie.

EH

De studenten zullen in alledrie de steden studeren. Waar ze hun scriptie schrijven, mogen ze zelf weten. Ze mogen hun afstudeerproject ook bij een bedrijf uitvoeren. De drie instellingen zouden het liefst een gezamenlijk diploma uitreiken, maar dat is momenteel nog niet mogelijk.

"De huidige Nederlandse wetgeving staat dat niet toe, maar het is wel een streven van de Bologna-verklaring", zegt een woordvoerder. "We hopen dat de nieuwe Wet op het Hoger Onderwijs die mogelijkheid zal bieden." De nieuwe wet ligt ter beoordeling bij de Raad van State. Het ministerie wil daarom niet zeggen of zo'n gezamenlijk diploma mogelijk wordt.

HOP

Het college van bestuur heeft onlangs, samen met de Universiteit Maastricht en de Stichting Edmond Hustinx, bij het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie) een oordeel gevraagd over de wetenschappelijke betrouwbaarheid van het onderzoek van S.I. Rispens.

Diens boek ‘Einstein in Nederland’ maakte melding van een dubieuze rol die Debye in 1939 gespeeld zou hebben. Debye riep op tot zuivering van de Deutsche Physikalische Gesellschaft van niet-Ariërs. Bovendien zou Einstein getracht hebben hem vanwege zijn relaties met het nazi-regime tot persona non grata in de Verenigde Staten te laten verklaren.

Maastricht stelde zijn vraag aan het NIOD omdat deze universiteit een wetenschappelijke prijs vernoemd heeft naar de stadsgenoot; de Hustinx-stichting deed dit omdat zij een Debye-leerstoel beheert.

De veronderstelde nazi-sympathieën van Pie Debye werden voorheen veelal afgedaan als politieke naïviteit en desinteresse. Met het onderzoek van Rispens is die zienswijze moeiklijk meer vol te houden.

Nu het NIOD deze week per brief verklaard heeft dat er geen reden is te twijfelen aan de betrouwbaarheid van de door Rispens verstrekte informatie, heeft het college van bestuur besloten dat vanaf heden het Debye-onderzoeksinstituut die naam niet langer meer zal dragen. Wel voegt het college nog toe dat die beslissing los staat van de betekenis van het eminente wetenschappelijke werk van Debye als fysisch-chemicus.

AH

Dat blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van carriereblad Intermediair en headhunter Ebbinge. Hogeschoolstudenten blijken iets voorzichtiger dan academici. Van de eerste groep is 33 procent positief gestemd, bij de wo-ers gaat het al om 43 procent. Nog slechts achttien procent van de 2800 schriftelijk geenqueteerde studenten ziet de eerste stap op de arbeidsmarkt niet zitten.

De verwachtingen ten aanzien van het startsalaris zijn ten opzichte van vorig jaar nauwelijks veranderd. Universitaire studenten denken jaarlijks ongeveer 29.000 euro bruto te gaan verdienen, hbo’ers schatten hun inkomen op ruim 25.000 euro.

Uit het onderzoek blijkt ook dat de studentenmobiliteit tussen de bachelor- en de masterfase toeneemt. Meer dan dertien procent van de wo-studenten stapt voor de masteropleiding over naar een andere instelling. Dat is vijf procent meer dan het jaar ervoor. Meer dan veertig procent van de ondervraagden overweegt de studie deels in het buitenland te volgen.

HOP

Voor het functioneren van ons lichaam zijn eiwitten onmisbaar. Als ze verouderen verliezen zij echter de correct gevouwen structuur waaraan ze hun werking ontlenen. In de zogeheten crossbeta structuur die ze dan aannemen, worden ze juist schadelijk en veroorzaken, als ze niet tijdig worden opgeruimd, ziekten zoals Alzheimer en Parkinson. Ook spelen ze vermoedelijk een rol bij het ontstaan van auto-immuunziekten zoals reuma en multiple sclerose.

"Tijdens ons onderzoek binnen het UMCU kwamen wij op het spoor van een groep eiwitten die dat moleculaire afval, zoals wij het noemen, kan herkennen en afbreken", zegt Gebbink. "Ik ben me toen gaan afvragen of we op basis van de mechanismen die bij die herkenning een rol spelen, technologie kunnen ontwikkelen om ontvouwen eiwitten op te sporen. Met dat doel voor ogen hebben we Crossbeta Biosciences BV opgericht."

Hoewel het ontwikkelen en verder verfijnen van de technologie het eerste hoofddoel van het bedrijf is, hebben de initiatiefnemers goede hoop dat hun werk op termijn zal leiden tot een nieuwe aanpak van zogeheten ontvouwingziekten. "Het zal ongetwijfeld nog een hele tijd duren voordat het zover is", tempert Gebbink al te overspannen verwachtingen, "maar we zijn er wel van overtuigd dat dit nieuwe concept heel goede aanknopingspunten biedt voor het ontwikkelen van geneesmiddelen tegen een breed scala aan nu nog onbegrepen en moeilijk te bestrijden ziekten."

Hbo-bachelors mogen in togaberoepen

Dat staat in een advies aan de ministeries van justitie en onderwijs van de commissie-Hoekstra, dat vorige week uitlekte. Bij invoering van het bachelor-masterstelsel werd bepaald dat degene die een 'togaberoep' wilde uitoefenen, zowel de bachelor als de master aan de universiteit moest hebben gevolgd. De commissie-Hoekstra komt nu tot de conclusie dat in combinatie met een schakelprogramma van een jaar de juridische hbo-bachelor gelijkwaardig is aan de juridische wo-bachelor. Zij wil verdere belemmeringen voor hbo-studenten die rechter of advocaat willen worden voorkomen.

Hoogleraren in Utrecht lijken afwachtend te reageren op de plannen. Het principe dat geschikte en gemotiveerde studenten van het hbo op de meest efficiënte wijze naar een togaberoep worden geleid, stellen zij niet ter discussie. Zij benadrukken echter dat deze weg voor slechts weinigen is weggelegd. In de praktijk blijkt immers dat hbo-studenten vaak problemen hebben met de overgang naar de universiteit. "Het is een grote sprong", stelt hoogleraar burgerlijk en notarieel recht Bartels. "We moeten dit niet voorspiegelen als reguliere route", meent hoogleraar privaatrecht Giesen. "Hier is een grote rol voor de voorlichting weggelegd, anders gaan we mensen teleurstellen."

Als het aan de commissie-Hoekstra ligt kunnen overigens alle wo-bachelors straks met een schakelprogramma doorstromen naar een juridische master. Dit idee noemt Giesen absurd: "Die groep studenten mist dan echt kennis van de rechtspraktijk."

Promovendi

Cao rond

Met 60 procent voor en 40 tegen zijn vakbondsleden akkoord gegaan met de nieuwe universitaire cao die tot 31 augustus 2007 loopt. Hoewel er loonsverhoging komt, de eindejaarsuitkering naar drie procent gaat en het brutosalaris met 26 euro wordt gespekt, was de teleurstelling over het nettosalaris van januari een klap in het gezicht van vele leden. Toch heeft de bond een kleine meerderheid weten te overtuigen dat het inkomensverlies door de regering gecompenseerd moet worden. Enige weken geleden heeft de bond een brief naar minister Remkes van Binnenlandse Zaken gestuurd, waarin wordt gevraagd om meer looncompensatie voor mensen die werken in de publieke sector.

Maria blij met Junior College

Onderwijsminister Van der Hoeven toonde zich dinsdag zeer in haar nopjes na haar bezoek aan het Junior College. Zij verwacht positieve effecten van het tweejarige onderwijsprogramma voor leerlingen uit 5 en 6 vwo. Deze zijn geselecteerd om de bèta-vakken uit hun middelbare schoolprofiel aan de universiteit te volgen. Ze krijgen twee dagen in de week les van UU-wetenschappers. Het Junior College hoopt uitblinkende leerlingen op deze wijze meer uitdaging te bieden. Van der Hoeven sprak dinsdag op het Kromhoutterrein met leerlingen en docenten. Ook woonde zij een les wiskunde en een les astrofysica bij. Na afloop bekende zij onder de indruk te zijn.

Wageningen

Geneesmiddelenonderzoek

Een aantal medische hoogleraren, onder wie geneticus Hans Galjaard, heeft deze week een door Tweede-Kamerlid Agnes Kant van de Socialistische Partij opgesteld manifest ondertekend. In dat stuk presenteert de SP-politica 25 voorstellen om de invloed van de farmaceutische industrie op het wetenschappelijk onderzoek in te dammen. Kant pleit onder meer voor een onafhankelijk Nationaal Fonds Geneesmiddelenonderzoek, dat rechtstreekse financiële banden tussen de industrie en onderzoekers moet voorkomen. Ook wil zij dat alle onderzoeksresultaten openbaar toegankelijk worden. In het manifest wordt voorts onder meer gepleit voor een door overheid en bedrijfsleven gefinancierd fonds waaruit onafhankelijk onderzoek naar bijwerkingen van geneesmiddelen kan worden gedaan.

Studenten vinden actie voeren tegen parkeergarage nog nuttig

Wat is er precies aan de hand? "De gemeente Utrecht heeft een aantal jaar geleden bedacht om onder het Lucasbolwerk een parkeergarage aan te gaan leggen zonder te onderzoeken of die echt nodig is. Het betekent dat het monumentale Zocherpark gesloopt moet worden, zo'n zeven jaar overlast en het kost miljoenen euro's. Voor ons als studentenvereniging is het park vooral van cruciaal belang in de Uitweek voor onze activiteiten. Het Comité Behoud Lucasbolwerk (CBL) is al jaren met een strijd tegen de komst van de garage bezig en wij hebben ons daarbij aangesloten. Op 3 maart is er nog een zitting bij de Raad van State over een monumentenvergunning. De uitspraak komt waarschijnlijk pas na de gemeenteraadsverkiezingen. Omdat de PvdA nu heeft gezegd dat ze ook tegen de garage is, is de kans klein dat er na de verkiezingen nog een meerderheid voor te vinden is en kan het plan afgeblazen worden."

Waarom gaan jullie actie voeren als die garage er toch niet komt? "Ik ben er van overtuigd dat het toch nuttig is. Het lijkt misschien een gedane zaak, maar het is nog niet helemaal zeker dat hij er niet komt. Het CBL neemt liever het zekere voor het onzekere. Bovendien kan de PvdA tijdens die actie zien hoeveel mensen tegen zijn, en dat maakt de kans groter dat hun nee een nee blijft. Ook wil het CBL nog donateurs werven, de rechtszaken tegen de gemeente hebben veel geld gekost. Het is, nu de garage er waarschijnlijk niet meer komt, moeilijker te verkopen aan mensen, maar het is wel voor een deel aan het CBL te danken dát de garage er niet komt."

Wat gaat er zaterdag gebeuren? "We willen de politiek en de kiezers duidelijk maken wat er precies aan de hand is. Er komen gemeenteraadsleden en lijsttrekkers van partijen die tegen zijn. We hebben wel gezegd dat ze het alleen over de garage mogen hebben en niet over hun verkiezingsprogramma! Verder is er een springkussen, er wordt warme chocolademelk uitgedeeld en er zijn goedkope fietsreparaties onder het mom van 'beter fietsen dan met de auto'."

Wat vind je zelf van het plan? "Ik zie het nut er totaal niet van in. Er zijn twee garages vlakbij, op de Kruisstraat en op de Grifthoek. De laatste zit lang niet vol. Ik ben er vooral door Biton bij betrokken geraakt, maar de belangen van Biton zijn ook mijn belangen. Persoonlijk vind ik het onzin dat de gemeente zoveel geld wil besteden aan iets waarvan het belang niet duidelijk is. Sowieso vind ik het een beter idee als mensen buiten de stad bij transferia parkeren en dan met de bus naar de stad komen. " WdL

Afrekenen op prestaties stelt eisen aan leidinggevenden

Op 1 maart gaat het Interfacultair Instituut voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheden, zoals het IVLOS voluit heet, in een nieuwe afgeslankte vorm verder. Deze week gaf de Instituutsraad groen licht na een half jaar durend reorganisatieproces, dat heeft geleid tot een krimp van zestien volledige arbeidsplaatsen. Omdat al zestien van de 23 niet herplaatste medewerkers elders werk hebben gevonden, ziet ook de financiële toekomst van het instituut er weer enigszins rooskleurig uit. Naar verwachting zal het jaar 2006 zonder tegenvallers met een positief saldo van ruim vier ton worden afgesloten.

Voorwaarde is wel dat de zittende medewerkers nog voor bijna een miljoen aan opdrachten binnenhalen, want 'declarabiliteit' is binnen het instituut de nieuwe norm. Daarmee nauw samen hangt een van de meer curieuze gevolgen van de reorganisatie en wel het feit dat drie medewerkers boventallig zijn geworden. Die vreemde positie (geen werk, maar ook geen ontslag) hebben zij te danken aan het feit dat de instituutsleiding te weinig vertrouwen heeft in hun vermogen om opdrachten binnen te halen om hen in de nieuwe organisatie in te passen, terwijl zij volgens het principe 'last in first out' niet in aanmerking komen voor ontslag.

Je kunt je afvragen hoe reëel het is dat, veelal oudere medewerkers worden afgerekend op een eigenschap die bij hun aanstelling nog een zeer ondergeschikte rol speelde. Maar omdat het alternatief - jonge medewerkers ontslaan puur en alleen op basis van hun aanstellingsdatum - zeker zo onrechtvaardig is, heeft de instituutsraad schoorvoetend met de gang van zaken ingestemd.

De UU koerst af op een toekomst waarin het afrekenen op prestaties meer en meer de norm wordt. Daar is niets mis mee, mits de organisatie medewerkers dan ook alle kansen biedt om zich aan de nieuwe omstandigheden aan te passen. Helaas schort het daar nog regelmatig aan, zoals oud-Uraadslid André Manders elders in dit nummer constateert (zie rubriek De Mening, pag. 6). Hoog tijd dus voor leidinggevenden om ook voor die kant van het personeelsbeleid de volle verantwoordelijkheid te nemen.

EH