Brinkhorst kreeg in de college hal ondermeer uitleg over de wijze waarop de Universiteit Utrecht studenten selecteert voor het university college en voor het nieuwe law college. De minister is geïnteresseerd in de mogelijkheden die differentiatie in opleidingen en selectie van studenten bieden met het oog op het behoud van de concurrentiekracht van de Nederlandse economie.

Brinkhorst was zeer te spreken over het ucu als ‘shining example’ van een universitair gemeenschap die zich richt op extra gemotiveerde en extra getalenteerde studenten. Hij verwelkoomde daarnaast het Utrechtse voornemen ook in andere opleidingen colleges in te richten.

De minister vond echter ook dat een universiteit er in de toekomst beter aan doet niet verschillende soorten studenten te herbergen. Als excellentie wordt nagestreefd en geselecteerd wordt, moeten er ook studenten zijn die afvallen, is zijn opvatting. Hij hekelde de Nederlandse neiging tot het beschermen van groepen die buiten het systeem vallen.

Op dit moment is het wettelijk niet mogelijk mensen met een vwo-diploma de toegang tot een universiteit te ontzeggen, het university college en law college hebben Haagse toestemming gekregen te experimenteren met selectie.

De Utrechtse collegevoorzitter Van Rooy wees erop dat de universiteit gemengde signalen krijgt uit de politiek. De Lissabon-doelstellingen vragen immers om een groei van het aantal hoger opgeleiden en elke nieuwe bèta-student wordt in Den Haag meer dan welkom geheten. Wel verwachtte zij dat, door de Utrechtse wens zich te internationaal te presenteren als researchuniversity en de steeds hechtere samenwerking met de Hogeschool Utrecht, het aantal studenten aan de universiteit op termijn zal afnemen.

XB

Dat kondigde Bush vannacht aan in de State of the Union – de jaarlijkse troonrede van de Verenigde Staten. Met de extra middelen moet Amerika voorop blijven lopen op het gebied van onder meer nanotechnologie en de ontwikkeling van supercomputers. Ook komt er meer onderzoek naar alternatieve energiebronnen. In die context brak de president een lans voor elektrisch aangedreven auto’s. Bush wil dat de VS zijn olie-import uit het Midden-Oosten in 2025 tot een kwart reduceert.

De aangekondigde investeringen bedragen in totaal ruim 136 miljard dollar.

HOP

Dat is de kern van een voorstel dat vakdecaan De Gijsel van de Utrecht School of Economics (USE) op korte termijn door het bestuur van de Rebofaculteit wil laten bekrachtigen. In de subfaculteitsraad, waarin hij de plannen deze week toelichtte, maakte De Gijsel duidelijk dat zijn voorstel een logische consequentie is van het feit dat eerder in het onderzoeksinstituut kwaliteitsnormen zijn vastgesteld, waaraan onderzoekers dienen te voldoen.

De economie-decaan bezwoer de raadsleden dat zijn bestuur niet over één nacht ijs zal gaan. In de eerste plaats gaat nu een overgangsperiode van twee jaar in, waarin elke onderzoeker de kans krijgt om aan de normen te voldoen. Bovendien zal een eventuele vermindering van de onderzoekstijd in de toekomst pas plaats vinden na een zeer zorgvuldige afweging. In die gevallen zal eerst worden geprobeerd om de betrokkene te compenseren met een uitbreiding van andere taken. Pas als dat onmogelijk is, behoort deeltijdontslag tot de mogelijkheden, aldus De Gijsel.

Hoewel verschillende raadsleden vraagtekens zetten bij de plannen, klonk er ook bijval voor de ideeën van het economiebestuur. Dat wil het voorstel op korte termijn in het bestuur van de Rebofaculteit op de agenda zetten, om het vervolgens met het personeelsoverleg van die faculteit te kunnen bespreken. Pas daarna kan een definitief besluit genomen worden, maar De Gijsel liet er in de subfaculteitsraad geen twijfel over bestaan dat het hem menens is. “Ik zou het heel gevaarlijk vinden als mensen dit niet serieus nemen”, zo beëindigde hij de discussie.

EH

Plan voor deeltijdontslag past in heersende tijdgeest

Op zich is het geen nieuws dat slecht presterende wetenschappers onderzoektijd moeten inleveren, maar tot nu toe kregen zij daar - tenzij zij aantoonbaar disfunctioneerden - meestal wel een uitbreiding van hun onderwijsaanstelling of een bestuurlijke taak voor terug. Niet leuk voor het ego, maar het salaris bleef binnenkomen en het pensioen groeide door. Een subfaculteitsbrede regeling voor deeltijdontslag op basis van onvoldoende onderzoeksprestaties (en wat Van Gijsel betreft in 2008 ook op basis van het onvoldoende presteren als docent) is aan de UU een novum.

De economen hebben kortom een forse knuppel in het universitaire hoenderhok gegooid, een knuppel die bij de medewerkers voor veel verwarring heeft gezorgd, zoals tijdens de raadsvergadering bleek. Al enige tijd kent het onderzoeksinstituut van de Utrecht School of Economics een zogeheten Research Assessment and Appraisal System, dat normen stelt waaraan onderzoekers geacht worden te voldoen. Omdat zo'n systeem zonder sancties inhoudsloos blijft, moet je eigenlijk wel instemmen met de nu voorgestelde ontslagregeling, redeneerden verschillende raadsleden. Maar tegelijkertijd was er angst voor een dreigende verharding van de sfeer.

Hoe lastig de afweging ook is, de medewerkers zullen toch een keuze moeten maken, want als het bestuur van de Rebofaculteit met het voornemen van de economen instemt, wordt van de personeelsgeleding al op korte termijn een standpunt verwacht. De vraag is overigens of die keuze er nog wel is, want Van Gijsel maakte onomwonden duidelijk dat in het tijdperk van Focus en Massa alleen excellent onderzoek nog bestaansrecht heeft. Het plan van de economen zal ongetwijfeld nog voor veel discussies zorgen, maar gezien de heersende tijdgeest zullen eventuele tegenstanders wel met heel sterke argumenten moeten komen om de uitvoering nog tegen te houden.

Antonius werd in 251 in midden-Egypte geboren. Nadat hij op 18-jarige leeftijd zijn ouders had verloren, inspireerde een bijbelvers hem om zijn bezit te verkopen en Christus te volgen. Aanvankelijk voegde hij zich bij enkele asceten in zijn eigen dorp, maar al snel trok hij de woestijn in. Daar werd hij in een grafkelder aangevallen door de duivel en zijn demonische helpers in de gedaante van wilde dieren. Het is deze scène die onder meer door de kunstenaars Hieronymus Bosch, Salvador Dali en Albrecht Dürer werd vereeuwigd.

Al kort na zijn dood op 17 januari 356 werd zijn levensverhaal door bisschop Athanasius van Alexandrië op schrift gesteld. Rond 373 zorgde de latere bisschop Evagrius van Antiochië voor een Latijnse vertaling van de Griekse tekst, niet vermoedend dat die versie in volgende eeuwen een regelrechte bestseller zou worden. Voor veel west-Europese lezers was het de eerste kennismaking met het leven van de vroeg-christelijke woestijnvaders.

In zijn proefschrift analyseert Bertrand de 42 bewaard gebleven handschriften, die tussen de vierde en de elfde eeuw zijn vervaardigd. Op basis van dat materiaal heeft hij vervolgens een nieuwe editie van de Latijnse tekst gemaakt. Ook laat de promovendus zien hoe het werk zijn weg naar het westen heeft gevonden. Zo duikt het al in 396 op in het zuidwesten van Frankrijk en rond 422 in Arles en Milaan. Rond 700 bevindt zich een exemplaar in de bibliotheek van het klooster van Lindisfarne bij de Schotse grens.

De presentatie van de nieuwe campagnevoorstellen is de afsluiting van het vak 'Instrueren en overtuigen', waarin studenten een bestaande voorlichtingscampagne aan de hand van wetenschappelijke literatuur moesten analyseren en evalueren. De cursus is ontwikkeld in het kader van activerend onderwijs. Coördinator van het vak Hester Glasbeek: "Zo komen de studenten al in hun eerste jaar in aanraking met de praktijk. Ze evalueren een reclamecampagne, van brochures tot websites, maar ook het leren samenwerken is belangrijk."

De campagne die dit jaar geëvalueerd werd, is 'Adopteer een kip' van Biologica, de landelijke ketenorganisatie voor biologische landbouw en voeding. Het doel van deze campagne is om op een ludieke manier de markt en de bekendheid van biologische voeding te vergroten. Wie een kip adopteert, kan via de webcam zijn kip volgen, krijgt regelmatig kippeninformatie en heeft elke maand recht op zes biologische eieren. Bijna 55.000 mensen hebben al een kip geadopteerd en de campagne heeft diverse prijzen binnengehaald. Verdeeld over tien groepen hebben de Utrechtse studenten toch gekeken hoe deze campagne nog beter kan.

Hoewel de presentaties in de Veemarkthallen zijn, is er maandagmiddag geen echte kip te zien. De studenten kakelen echter driftig door elkaar terwijl ze de laatste hand aan hun met zorg in elkaar geknutselde posters leggen. De groepen hebben zich elk met een stuk of zes posters in felle kleuren in de vorm van kippen en eieren aan de randen van de zaal opgesteld, zodat ze straks goed door medestudenten en de jury bekeken kunnen worden.

Eerstejaars Nederlands Ivo geeft uitleg bij een poster volgeplakt met teksten. Hij heeft zich met zijn subgroepje gebogen over de website www.adopteereenkip.nl. "Onze conclusie is dat de site erg statisch is en er is weinig reden om er nog eens terug te komen. Daarom is één van onze suggesties voor Biologica een weblog te plaatsen van een biologische boer die meedoet aan Adopteer een kip. Uit het onderzoek van onze werkgroep is gebleken dat dat mensen aanspreekt." Hoewel Ivo enthousiast over zijn bevindingen vertelt, is hij toch nuchter over het vak: "Het is erg praktijkgericht, een beetje hbo eigenlijk. Maar dat is best eens leuk hoor."

Een deel van de vakjury, Katrien Hornikx en Annelijn Steenbruggen van Biologica, bekijkt inmiddels de posters in de vorm van kippen. Ze zijn erg enthousiast over wat de studenten gedaan hebben: "De fun van de campagne is goed opgepakt, het is echt een frisse saus over de actie." De twee vinden allerlei ideeën van de studenten leuk. Hornikx: "Bijvoorbeeld om boomerangkaarten te laten maken, of een restyling van de verlengingsbrief." Ze zijn het ook erg te spreken over de slogan van de groep van de kippenposters 'Jij een ei, ik de wei'. Steenbruggen: "Veel van de studenten blijken de huidige slogan 'Doorbreek de kip-ei siuatie' niet te begrijpen. Dit is een leuk alternatief."

Studentes Esther en Nelly lopen rond om posters van medestudenten te beoordelen. "We hebben nog geen briljant idee gezien, maar die poster 8.2 is wel goed, met een nieuw idee voor een radiospotje." De twee nemen hun beoordelingstaak serieus, maar zijn niet erg enthousiast over het vak in zijn geheel: "Het is een beetje kinderachtig. Je praat bijvoorbeeld in een werkgroep een uurlang over hoe je zo'n poster gaat knippen en plakken. Je voelt je niet heel slim als je met zoiets bezig bent."

Karin van poster 8.2 bedacht dat de radiospot van Biologica vrolijker moest worden. "Uit ons onderzoek bleek dat mensen het meest overtuigd raken van een spot die een goed gevoel geeft." Zij is in tegenstelling tot Esther en Nelly razend enthousiast over het projectvak: "Ik vond het heel erg leuk, ik zou dit later heel graag echt willen gaan doen!"

Aan het einde van de dag worden prijzen uitgereikt, waaronder een publieksprijs. Die gaat naar de groep die het adoptiepakket van Adopteer een kip onder de loep heeft genomen. Het idee van de boomerangkaarten valt blijkbaar bij de studenten ook goed en deze groep bedacht ook de "kip-id-card", bedoeld om het adopteren van een kip persoonlijker te maken. De vakjury - een hoogleraar taalbeheersing, een adviseur van een communicatie- en adviesbureau en de twee medewerksters van Biologica - reikten een wisselbeker uit aan de werkgroep met de beste campagne. Deze werd gewonnen door 'Jij een ei, ik de wei'. Ook het idee van een gouden ei-actie kreeg een prijs voor het leuke idee om mensen actiever te betrekken. Annelijn Steenbruggen van Biologica: "Maar we nemen alle posters mee, er zaten echt een aantal ideeën bij die we zo kunnen overnemen."

Politici weten zelf niet wat grondwet inhoudt

"Het lijkt erop dat de minister onze grondwet ziet als een document waarin je de fundamentele ideologie van onze liberale rechtsstaat kunt terugvinden. Niets is minder waar. Onze grondwettekst, in tegenstelling tot die van Duitsland of Frankrijk, is juist heel weinig ideologisch. Het woord democratie komt er niet in voor, net zo min als het woord rechtsstaat. Impliciet gaat het er wel over, zo staan allerlei bepalingen over het kiesstelsel vermeld. Maar de formuleringen zijn niet zo glashelder dat je er bent als je de 142 artikels uit je hoofd leert. Dan moet je ook alles eromheen leren. Voordat we inburgeraars en middelbare scholieren hiermee lastigvallen, moeten kamerleden zelf maar eens een boekje lezen over de grondwet. Als ik zie hoe politici ermee omgaan, is dat harder nodig. Zo opperde een parlementslid dat we de internationale anti-discriminatieverdragen maar moeten opzeggen als de inburgeringwet daarmee in strijd zou zijn. Daarmee tonend niet te weten dat die bepalingen ook in onze constitutie staan."

Huiswerk voor Den Haag, dus, in plaats van voor scholieren. Hoe raakte de grondwet daar in het verdomhoekje?

"De grondwet heeft in de politieke besluitvorming in Nederland weinig betekenis. Een besluit af laten hangen van of het wel kan volgens de constitutie, dat is in Den Haag not done. Terwijl we in ons land in 1848 hebben bepaald dat parlement en regering samen beoordelen of wetten in overeenstemming zijn met de grondwet. Dat gebeurt niet consequent, en het politieke debat over dit soort zaken is zelden van een hoog niveau. Zoals in de discussie wel of niet naar Afghanistan. Het commentaar van parlementariërs over de besluitvorming hierover werd afgedaan als 'gezeur over procedures'. Terwijl de vraag op welk moment de Tweede Kamer bij besluitvorming wordt betrokken, artikel 100 van de grondwet, bepaald geen geneuzel is. Het is nogal van belang wanneer parlementariërs ergens iets over te zeggen krijgen. Maar de politiek deed het af als een spelletje dat ging over niets."

Hoe komt het dat wij geen grondwet hebben zoals de Amerikanen, die hem letterlijk kunnen opdreunen?

"Daar moet je je ook niet te veel van voorstellen. Als je de gemiddelde Amerikaan uit de 'Constitution' laat voorlezen en vraagt om uitleg, staat hij ook met zijn mond vol tanden. Hoewel de Amerikaanse grondwet veel handzamer is in omvang. Maar in de VS speelt patriotisme een grote rol, de tekst is opgesteld toen ze zich losworstelden van de Britten en de Fransen en onafhankelijk werden. Dat is een volkomen andere historische context dan in Nederland, waar de grondwet gegroeid is en je moeilijk een moment kunt aanwijzen wanneer het precies is ontstaan. Het is in Amerika ook een belangrijke toetssteen voor politiek handelen, presidentskandidaten zeggen 'ik sta voor de grondwet'. Dat heeft te maken met de voorgeschiedenis. Het is daardoor onvoorstelbaar dat Nederlanders op eenzelfde manier trots zijn op hun grondwet als de Amerikanen."

U voelt echt niets voor een cursusje constitutie op de middelbare school?

"Dan zou je verplicht een jaar lang minstens een uur per week staatsinrichting moeten geven. En waarom? Zolang scholieren weten dat we hier zijn vóór gelijkheid en godsdienstvrijheid en tegen discriminatie vind ik het prima. Dat ontwikkelt de burgerschapszin. Maar het hele verhaal eromheen is te ingewikkeld. Laat ze liever andere zaken leren. Het komt nog wel eens voor dat eerstejaars na een college naar me toekomen met de vraag wat ook al weer het verschil is tussen kabinet en Tweede Kamer. Laat ze dat maar bestuderen in plaats van de grondwet uit hun hoofd te leren."

'Illustra Nos, 370 jaar Verwondering en Verlichting', aldus het thema waarmee de UU dit jaar HAAR 370ste bestaan viert. Rector Gispen en lustrumvoorzitter Bär onthulden maandag op het Domplein thema én programma. De versierselen aan het Academiegebouw blijven hangen tot eind juni, als het lustrum met een groot feest wordt afgesloten. Zie www.uu.nl/lustrum

Meer promovendi, uit de lengte of de breedte

De minister van OC&W wil meer gepromoveerden. En ze spreekt haar voorkeur uit voor een werknemersstatus van promovendi, die haar op dit punt gretig bijvallen. Maar de minister verzwijgt dat haar dubbele ambitie een prijs heeft die ze niet wil betalen, betoogt Age Halma, beleidsmedewerker van de directie Onderwijs & Onderzoek.

Vertegenwoordigers van promovendi hebben vaak gewezen op een belabberde begeleiding tijdens het promotietraject. Recente onderzoeken weerspreken echter dat universiteiten er met de pet naar gooien: in 'Hora est', het position paper van de VSNU, staat het opleidingskarakter van het promotietraject voorop. De internationaal hoog aangeschreven kwaliteit van het Nederlandse proefschrift hoeft niet naar beneden om onze onderzoekeropleiding te versterken. De student die in onze universiteit kiest voor de onderzoekeropleiding treft in de graduate school het research masterprogramma en het promotietraject in aansluiting op elkaar aan. We nemen het opleidingskarakter serieus: de board of studies van de graduate school borgt de kwaliteit van opleiding en begeleiding. We willen de student in onze graduate school voldoende uitzicht bieden op een promotietraject. Momenteel doet een graduate school het al goed als dit voor 25% van deze masterstudenten lukt. Dit percentage is te laag als we kijken naar de research universiteiten waarmee we internationaal vergeleken worden. Ik ben het met de minister eens dat het aantal gepromoveerden omhoog moet; we moeten onze studenten in de graduate school meer kans op een promotieplaats kunnen bieden.

Er is een probleem dat de minister zorgvuldig uit de weg gaat: meer onderzoekers opleiden kost meer geld. Voorlopig lijkt het erop dat de minister ons dat geld niet geeft. Zij zet ons aan tot competitie om flitskapitaal, waar we mogelijk wat promotieplaatsen uit kunnen financieren. En ze spreekt zich tegelijk uit voor de werknemersstatus van onze (Nederlandse) promovendi. Hiermee staan we internationaal niet alleen apart, we bestempelen bovendien de promovendus als productiemedewerker in plaats van de student die de gelegenheid krijgt om met goede opleiding en begeleiding zich waar te maken als zelfstandig onderzoeker. Geen wonder dat de Groningse universiteit is begonnen om haar Nederlandse studenten een promotietraject te bieden op basis van een beurs. Als hun aanbod werkt, kunnen ze drie onderzoekers afleveren voor de oude prijs van twee. Komt het niet uit de lengte, dan maar uit de breedte.

Het is begrijpelijk dat het Promovendi Netwerk Nederland (onder meer in deze rubriek, vorige week) wijst op het verlies aan rechtspositie voor de AiO. Vanuit de huidige generatie AiO's kan je het nauwelijks anders benoemen. Vanuit het perspectief van de toekomstige generatie onderzoekers in opleiding doet het me denken aan de beschermingsconstructie van behoudende beroepsgroepen: bewaar de exclusiviteit door de groep niet groter te laten worden.

Nog weinig onrust over loonstrook

Toch was het voor veel medewerkers flink schrikken bij een eerste blik op het langverwachte salarisoverzicht, dat vanwege de combinatie met het jaaroverzicht pas deze week arriveerde. Onder meer vanwege het feit dat de werkgeversvergoeding voor ziektekosten belast is, kregen veel medewerkers aanzienlijk minder op hun rekening bijgeschreven dan in 2005. Dat het in Utrecht tot nu toe rustig is gebleven, is volgens een medewerker van de salarisadministratie mede te danken aan de uitvoerige informatie, die vorige week per e-mail werd verstuurd.

Vanwege de grote verschillen in individuele omstandigheden valt een algemeen beeld niet te geven, maar in een aantal gevallen is sprake van een teruggang in netto-salaris van meer dan vijf procent. In Rotterdam, waar de tegemoetkoming in de ziektekosten net als in Utrecht tot nu toe maandelijks werd uitbetaald, ontvingen sommige medewerkers volgens Erasmus Magazine zelfs tien procent minder salaris. Dat zorgde er voor dat de dienstraad van het bureau een protestbrief sturrde aan het college van bestuur. Dat denkt op dit moment na over een mogelijke compensatie voor het personeel.

Ook Abvakabo-consulent Jerry Windhouwer merkt dat de loonstrook zijn leden niet in de koude kleren is gaan zitten. Volgens cao-onderhandelaar Arno Lammeretz van Abvakabo zou de salariskwestie een heikel punt bij de raadpleging van de leden over het cao-akkoord kunnen worden. "Ook al is het een zaak van het rijk, minder salaris is nu eenmaal moeilijk te verkopen." De bond heeft plannen op stapel staan voor een 'operatie loonstrookje'.

MvdK / EH