De tevreden glimlach waarmee Mark Rutte en een groepje studenten vorige week woensdag na afloop van een debat in de sociëteit van Unitas aan enorme sigaren stonden te lurken, sprak boekdelen: op het punt van de inspraak lijkt de vrede tussen de bewindsman en de studenten getekend.

Aanvankelijk zag het daar niet naar uit. Het recht op medezeggenschap over het onderwijs vormt in de visie van Rutte weliswaar een onmisbaar wapen voor studenten om hun leerrechten effectief te kunnen inzetten. Maar als overtuigd liberaal meende hij lange tijd dat de precieze invulling van dat recht wel kon worden overgelaten aan het overleg tussen de studenten en hun colleges van bestuur. De studentenbonden overtuigden hem er echter van dat er dan weinig van medezeggenschap terecht zal komen.

Bij Unitas deelde hij daarom mee dat studenten in de nieuwe wet op het hoger onderwijs op een aantal terreinen vetorecht zullen krijgen. Met name over die thema's die rechtstreeks raken aan de kwaliteit van het onderwijs, zoals het studentenstatuut en het onderwijs- en examenreglement, zullen de colleges van bestuur geen besluiten meer kunnen nemen zonder de instemming van hun studenten. In feite zegde Rutte toe vrijwel het gehele pakket aan eisen van de studentenbonden op dit punt te willen overnemen. "Laat de colleges van bestuur maar flink zweten", was zijn oproep aan de aanwezige studenten. Toen was het tijd voor bier en een goede sigaar. <ParaStyle:auteur>EH

Als de voortekenen niet bedriegen heeft de Tweede Kamer groen licht gegeven aan de leerrechtenplannen van staatssecretaris Rutte. Die neemt daarmee een belangrijke horde in zijn race naar een nieuwe Wet op het Hoger Onderwijs (WHO). En eerlijk is eerlijk: veel veren heeft de staatssecretaris niet hoeven laten. Kennelijk hebben Rutte en zijn ambtenaren een systeem bedacht dat op weinig fundamentele weerstand stuit.

Ruttes agenda voor het hoger onderwijs en de kenniseconomie is in feite eenvoudig: hij wil hoogopgeleiden sneller de arbeidsmarkt op krijgen en het bekostigingsstelsel moest al langer op de helling. Met zijn leerrechtenplan hoopt de staatssecretaris twee vliegen in één klap te slaan. Enerzijds maant hij studenten tot spoed omdat leerrechten per definitie eindig zijn. Daarbij wordt de redelijkheid niet uit het oog verloren, want met twee jaar uitlooptijd moet het voor de meeste studenten haalbaar zijn om een studie te voltooien. Tegelijkertijd moeten de instellingen er meer dan nu voor zorgen dat hun opleidingen aan de maat zijn: als de studenten weglopen, merken ze dat sneller in hun budget.

Met name voor de universiteiten was het leerrechtenplan even slikken. Zij vreesden een enorme administratieve rompslomp in een tijd dat ze juist door de staatssecretaris werden aangevallen op hun toenemende overheadkosten. Een op het oog begrijpelijk bezwaar, al zou het bij de universiteiten bekend moeten zijn dat er al maanden hard wordt gewerkt aan een computerprogramma dat de studentenadministraties koppelt en die flink vereenvoudigt. De staatssecretaris kon de universiteiten en hogescholen vorige week met een geringe tegemoetkoming over de streep trekken.

De enige partij die morrend aan de zijlijn blijft staan, zijn de studentenbonden. Met name de LSVb heeft zich van meet af aan een uitgesproken tegenstander verklaard van Ruttes plan. Het tegenvoorstel van de bond - drie jaar uitlooptijd na de cursusduur - werd alleen door politieke partijen SP en GroenLinks als een serieuze optie beschouwd. Voor het ISO zijn de druiven wellicht minder zuur: dat nam al snel genoegen met de twee jaar uitlooptijd die de Tweede Kamer wil, maar vroeg extra leerrechten voor bestuurlijk actieve - en topstudenten. Daar lijkt een mouw aan te passen.

De bonden hebben zich jammer genoeg vooral beziggehouden met de nadelen van Ruttes plannen. Leerrechten werden onmiddellijk afgedaan als leerrantsoen. Daardoor zijn kansen blijven liggen want vraagsturing heeft ook zo z'n voordelen. De keuzevrijheid van studenten wordt groter en hogescholen en universiteiten zijn meer gedwongen goed onderwijs te geven.

In het tweede Paarse kabinet was onderwijsminister Hermans al een voorstander van onderwijsvouchers. Hij wilde studenten een soort strippenkaart geven waarmee ze onderwijs konden volgen bij (erkende) instellingen van hun keuze. Die zouden per behaald studiepunt worden bekostigd. Of Hermans gelijk zou hebben gekregen, zullen we voorlopig niet te weten komen. De studentenbonden beschouwen marktwerking en consumentisme in het onderwijs als iets vulgairs en van de instellingen hoeft het ook niet. Die vinden een vastere bekostiging dan de studiepuntbekostiging wel zo makkelijk en veilig.

HOP, Thijs den Otter

"Dit is niet voldoende", weet directeur Paul Scholte van de faculteit Scheikunde. Scholte benaderde dit jaar al zijn medewerkers die dit jaar de leeftijd van zestig jaar bereiken en later ook enkele door leidinggevenden geselecteerde werknemers in de leeftijdscategorie 55 tot en met 59. Zij kregen een aanbod tegen gunstige voorwaarden de universiteit te verlaten. Scholte verwacht dat van deze dertig personen er uiteindelijk tien zullen ingaan op het voorstel van de faculteit. "Dat valt tegen, daarom zullen we binnen Scheikunde op zoek moeten naar andere manieren om te bezuinigen."

Geowetenschappen was vorig jaar de eerste faculteit waar oudere medewerkers met 'vervroegd FPU' konden gaan. Mede door de bij deze faculteit zeer gunstige regeling voor 61-plussers waren velen bereid op te stappen. Gedwongen ontslagen kon de faculteit in acute nood daardoor voorkomen.

Inmiddels hebben naast Scheikunde ook Letteren, Biologie, Sociale Wetenschappen, de Universitaire Bestuursdienst en de hoofdafdeling Paard van Diergeneeskunde een dergelijk traject ingezet. In de meeste gevallen als voorbereiding op of onderdeel van een verdere reorganisatie.

Net als bij Scheikunde voldoet de deelname bij Letteren niet aan de verwachtingen. De wens om door het schrappen van 9 fte bij 58 plussers zo'n 600.000 euro te besparen, lijkt nu maar voor de helft in vervulling te gaan.

Bij andere universitaire onderdelen verlopen zaken voorspoediger. Zo biedt ook sociale wetenschappen senioren een vertrekregeling aan. "Niet zozeer vanwege financiële problemen, maar veeleer om een meer evenwichtig personeelsbestand te krijgen", aldus directeur Dirksen. Volgens Dirksen zijn bij zijn faculteit 75 mensen benaderd. Het betrof de groep 58-plussers alsmede 55-plussers bij boventallige onderdelen. De verwachting bij aanvang van het traject was dat twintig tot dertig procent positief zou reageren, maar de belangstelling blijkt groter. "We zitten nu tussen de veertig en zestig procent."

In de nieuwsbrief van de Universitaire Bestuursdienst staat te lezen dat de belangstelling aldaar bij de dertig 58-plussers voor vervroegd pensioen zo groot is dat er geen budget is om 55-plussers nog een aanbod te kunnen doen.

Biologie tenslotte is volgens directeur Amesz recent begonnen met de oriënterende gesprekken met medewerkers. Amesz hoopt dat zo'n zestig procent van de zestig benaderde biologie-medewerkers oren zullen hebben naar een vertrek. Hierdoor moet op termijn zo'n drie miljoen bespaard kunnen worden. "De eerste geluiden zijn bemoedigend", aldus de directeur.

XB

10.45 uur De eerste actievelingen hebben zich op het station in Utrecht verzameld. De Drift '66'ers zijn gewapend met spandoek en één actieshirt met 'Leerrechten, wat nou rechten'. Voorzitter van de studievereniging van fysisch geografen Maarten: "Het is nog vroeg hè? We zijn met zo'n twaalf man. Dat valt ietsje tegen."

11.30 uur Ook informaticastudent Niels heeft afgesproken op het CS. Met zijn paraplu in de hand beent hij naar binnen: "Ik las net dat je van Rutte nog maar anderhalf jaar mag uitlopen op een studie van vier jaar. Ik was van plan volgend jaar in het bestuur van Biton te gaan, maar dat plan maakt het zeker minder aantrekkelijk."

11.50 uur In Den Haag komen voor het station de eerste demonstranten samen. "Er is vooral veel organisatie, in oranje hesjes met 'In actie' erop", vertelt Maarten via zijn mobieltje. Linda, initiatiefneemster van de actie voor Drift '66, deelt koekjes uit: "Het zonnetje begint hier net te schijnen, het is wel gezellig. Straks komen er nog meer van onze groep en we hebben nu ook toeters."

12.30 uur Niels is met drie andere Bitonezen in Den Haag aangekomen en heeft in de trein mensen van de organisatie ontmoet: "We worden nu beplakt met blaadjes waarop staat 'Het leerrecht is 1 grote zeepbel' en krijgen bellenblazers."

12.40 uur Inmiddels zit ook geneeskundestudent en de rector van Unitas Gijs in de trein. Binnen de grote Utrechtse studentenverenigingen is veel ruchtbaarheid gegeven aan de demonstratie. Juist zij zien een dreiging in de mogelijke regeling om de studieduur te beperken. "Zo maak je het voor mensen onmogelijk om in een bestuur of zo te gaan. Wij willen in elk geval een uitzonderingsregeling voor actieve studenten, maar er zijn nog 1001 andere redenen om te demonstreren."

12.50 uur Maarten staat nog steeds voor het Haagse station: "We gaan zo naar het Plein. De organisatie maakt groepen van zo'n vijftig man. Om opstoppingen te voorkomen, denk ik. Ik vind de sfeer een beetje liefjes en lafjes. Ik heb ook gedemonstreerd tegen de tweede fase, toen waren er wel 10.000 mensen en was er echt een goede sfeer, dat mis ik nog, maar misschien wordt het straks beter."

13.10 uur "We moesten even wachten tot de Novib klaar was met hun demonstratie, maar we staan nu op het Plein", vertelt Niels. De menigte is inmiddels luidruchtiger geworden. Tussen de spandoeken met leuzen als 'OpRutte', 'Rutte wil magnetronstudenten, snel & smakelijk' en 'Rutte loop niet te kutte' staan nu naar schatting zo'n 400 demonstranten. "De sfeer begint er in te komen, als het goed is, treedt zo Skip the Rush op. Geen idee wat dat is. Daarna is het welkomstwoord en komen Tweede Kamerleden en Rutte op het podium."

13.30 uur Maarten staat nu ook op het Plein: "Er zijn nu zo'n 1000 mensen, zegt de organisatie. Er komen nog bussen dus ze denken dat het er 1500 tot 2000 worden. Ze hadden er meer verwacht. De sfeer begint er in te komen. Iedereen kijkt en luistert naar wat er op het podium gebeurt, daar staan nu politici die even worden doorgezaagd. Ik denk dat we met deze actie in elk geval laten zien dat we het niet meer pikken."

13.50 uur Na het vertrek van de politici van GroenLinks, PvdA en SP, die vlak voor het debat in de Tweede Kamer hun steun kwamen betuigen, geeft een hard fluitconcert aan dat staatssecretaris Rutte in beeld is. Terwijl hij het podium opkomt, worden rookfakkels aangestoken. "Hij krijgt nauwelijks de gelegenheid vragen te beantwoorden." Gijs kan het achterin de grote massa maar half volgen. "Dit is niet de ideale gelegenheid om een inhoudelijke discussie aan te gaan, maar hij ziet ons staan, daar kan hij moeilijk omheen."

14.00 uur Niels is opgewonden over de komst van Rutte: "Misschien was dat wel het hoogtepunt, hoewel ik geen idee heb wat hij gezegd heeft. Ik heb er wel respect voor dat hij durft te komen, hij heeft zijn plannen en staat daar voor. Ik denk dat we met de demonstratie vandaag een redelijk goed geluid hebben laten horen, beter bijvoorbeeld dan met de mager bezochte actie van het demonstuderen laatst in De Uithof. Of de ideeën van politici door de actie zijn veranderd weet ik niet, maar we hebben een signaal afgegeven en de tegenstanders onder de politici kunnen dat in elk geval als argument gebruiken."

En toen ging het Ublad ter perse. Zie donderdag onze site voor het vervolg.

Tijdens een congres in Rotterdam meldde voorzitter Karl Dittrich dat tot nu toe maar drie verzoeken zijn afgewezen. De rapporten van de visiterende en beoordelende instanties (vbi's) deugden niet, waardoor een accreditatieoordeel onmogelijk was. Voor de betrokken opleidingen - de NVAO maakt niet bekend welke - betekent dit dat ze een nieuw rapport moeten indienen voordat hun oude accreditatie verloopt. Vindt dit rapport weer geen genade, dan worden de opleidingen niet langer bekostigd.

Uit de positieve eerste resultaten mag niet worden afgeleid dat de accreditatie weinig om het lijf heeft. De NVAO vermoedt dat vroege inzenders onder de opleidingen over meer zelfvertrouwen en kwaliteit beschikken. Bij latere aanvragen zit er waarschijnlijk meer kaf onder het koren.

Voorzitter Dittrich drukte de opleidingen op het hart om ook zelf in de gaten te houden of het panel dat hen visiteert goed is samengesteld. "Als u bezig bent met onderwijsvernieuwing laat dan vooral geen panel binnen met een gemiddelde leeftijd van ver boven de zeventig. Ze moeten bereid en in staat zijn met uw opvatting van hoger onderwijs mee te denken."

HOP

Op het forum zijn verschillende stellingen te vinden waar dagelijks over meegepraat kan worden. De onderwerpen variëren van actualiteit, tot ontwikkelingen op de universiteit, tot luchtige discussiepunten. Voor elk wat wils, dus surf vanaf 1 mei naar dit nieuwe platform voor studenten en medewerkers via de link in de rechterbalk op de homepage van de Ublad-site.

Ruttes voorstellen leidden enige weken geleden tot felle reacties uit de universitaire wereld. De VSNU plaatste kanttekeningen bij de uitvoerbaarheid van de plannen en wees op de administratieve rompslomp. De staatssecretaris nam de aarzelingen van de universiteiten met een aantal toezeggingen weg. Toen Rutte bovendien liet weten dat hij zich niet zal verzetten tegen kamerplannen om studenten niet anderhalf, maar twee jaar extra studietijd te geven, gingen de universiteiten om. “Dat was voor ons een belangrijke toezegging”, aldus VSNU-voorzitter Ed d’Hondt.

Dit alles wil overigens niet zeggen dat de universiteiten blij zijn met de voorstellen van Rutte. D’Hondt: “In principe vinden we het huidige bekostigingssysteem beter. Maar het heeft niet langer zin om aan dat idee vast te houden.”

Komende woensdag is er in Den Haag een grote demonstratie tegen de plannen van de staatssecretaris. De VSNU steunde die demonstratie aanvankelijk, maar hield in verband met het overleg met Rutte een slag om de arm. “Nu we akkoord zijn, gaan we geen actieve bijdrage leveren. Maar we vinden het initiatief van de studentenbonden sympathiek.”

HOP

De Kadernota is een raming van de bedragen die faculteiten en diensten de komende jaren te besteden krijgen. Die raming vindt plaats tegen de achtergrond van het financieel beleid van het college van bestuur. Centraal in dat beleid staat de wens om de universitaire begroting in 2008 weer in evenwicht te hebben, ondanks de explosief gestegen huisvestingskosten.

Om dat doel te bereiken heeft het college van bestuur de onderdelen een forse bezuiniging opgelegd. Maar tot verbazing van veel U-raadsleden werd met geen woord gerept over de mogelijkheid om te bezuinigen op de kosten van ICT. Ook verder vonden de raadsleden in de nota onvoldoende aanknopingspunten om te kunnen beoordelen of het college op de goede weg is.

Hoewel het er aanvankelijk op leek dat de raad om die reden zou weigeren met de nota in te stemmen, wist collegelid Kardux de raadsleden in een lang debat op andere gedachten te brengen. Hij hield hen voor dat de Kadernota vooral bedoeld is om duidelijk te maken hoe de universitaire inkomsten zich zullen ontwikkelen. Hoe het geld wordt uitgegeven, kon wat hem betreft beter in het najaar aan bod te komen. Dan wordt de begroting in de U-raad behandeld.

Kardux erkende dat het hoog tijd wordt om meer zicht te krijgen op de kosten van onder meer ICT. Dat dat vanwege de inrichting van de universitaire administratie nu niet mogelijk is, noemde hij 'mijn grootste frustratie'. Hij zegde de raadsleden toe er met kracht aan te gaan werken, maar betwijfelde of de gevraagde duidelijkheid al binnen een jaar kan worden gegeven.

Nadat het college ook aan enkele andere verzoeken van de U-raad tegemoet was gekomen, stemde deze unaniem in met de Kadernota 2006. Afgesproken is dat er nog eens goed zal worden gekeken naar de beste momenten voor de Universiteitsraad om mee te praten over het financiële beleid. Al op korte termijn zullen college en raad bezien of het vorig jaar ingevoerde systeem van 'huur' betalen door de faculteiten aan de bedoelingen beantwoordt.

EH

De UU was een van de vier genomineerden voor de Gouden Piramide 2004, een prijs van de Rijksbouwmeester voor excellent opdrachtgeverschap in architectuur. Teleurstelling aan de UU, want de verwachting was dat de universiteit met De Uihtof hoge ogen gooide.

De prijs bestaat uit een speciaal ontworpen trofee en een bedrag van 50.000 euro en is een gezamenlijk initiatief van de ministeries van VROM, LNV, VenW en OCW.

AH

Is het wel of geen voordeel om arbeid te verplaatsen naar lage-lonen-landen en is het fijn dat er in elk land gegeten kan worden bij dezelfde hamburgertent? Is deze globalisering goed voor de mensenrechten? Het zijn vragen waarop antwoorden worden gezocht in lezingen en workshops.

Het symposium heeft een middag- en avondprogramma. Het middagprogramma is grotendeels in het Nederlands en bestaat uit lezingen, workshops en een forum met onderzoekers en politici onder wie de Mexicaanse indiaan Gaspar Rivera-Salgado, die onlangs werd geïnstalleerd op de Prins Claus leerstoel.
Het avondprogramma is in zijn geheel in het Engels en heeft twee sprekers: gasthoogleraar Noreena Herz die wel als boegbeeld van de anti-globalisten wordt gezien en het bekende boek 'The silent take over' heeft geschreven en wederom Gaspar Trivera-Salgado.
Het dagprogramma is van 12.45 tot 18.30 uur in Instituto Cervantes aan Domplein 3. De entree bedraagt 3 euro. Het gratis toegankelijke avondprogramma is van 19.30 tot 22 uur in de Aula van het Academiegebouw aan Domplein 29.

Het symposium wordt georganiseerd door het SIB (de studentenvereniging voor internationale betrekkingen), het Oikos (oecumenisch instituut kerk en ontwikkelingssamenwerking) en Studium Generale. Zie voor het complete programma: www.sib-utrecht.nl.