De code werkt vijf algemeen aanvaarde principes van de wetenschap uit: zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Zorgvuldigheid impliceert bijvoorbeeld bronvermelding en betrouwbaarheid wil zeggen dat je geen belangrijke feiten achterhoudt.
Veel verrassingen levert de code niet op. De commissie, onder leiding van rector Paul van der Heijden van de Universiteit van Amsterdam, heeft nog wel een paar dilemma’s toegevoegd om discussie uit te lokken. Wat moet je doen als een gulle opdrachtgever je onderzoek wil bijsturen? En hoe lang mag je een onderzoek geheim houden als de opdrachtgever een patent wil indienen?
Die dilemma's zijn wat te eenvoudig, vindt emeritus hoogleraar psychologie Pieter Drenth, voorzitter van ALLEA, de Europese federatie van academies van wetenschappen. 'Natuurlijk mag je je onderzoek niet lang geheim houden en moet je je onderzoek niet laten bijsturen. Er zijn veel lastiger dilemma’s waar geen goed antwoord op mogelijk is.'
Een echt dilemma noemt Drenth bijvoorbeeld de vraag of een steekproef van dertig proefpersonen te klein is. 'Zo ja, dan wordt het moeilijk om goed onderzoek naar zeldzame ziektes te doen.” De KNAW brengt binnenkort de nieuwe druk uit van de brochure ‘Wetenschappelijk onderzoek: dilemma’s en verleidingen’. 'Die kan de code goed aanvullen', aldus Drenth, die medeauteur is van die brochure.
Rector Fokkema van de TU Delft, die ook in de commissie zat, zou eigenlijk nog een zesde principe aan de lijst willen toevoegen: communicatie. 'Je moet wetenschappers trainen om mensen goed en zorgvuldig te informeren. Als je bijvoorbeeld iets over je kankeronderzoek zegt, heb je een grote verantwoordelijkheid.'
HOP
De code is te downloaden via http://www.vsnu.nl/web/show/id=54033/langid=43