Studenten hebben in hun latere leven zoveel profijt van masteropleidingen, dat de collegegelden daarvoor gerust omhoog mogen. Dat stelt de Onderwijsraad in het advies 'Bekostiging Hoger Onderwijs' aan staatssecretaris Nijs. Ook moeten masteropleidingen worden geconcentreerd in enkele plaatsen.

Die hogere eigen bijdrage kan ten koste gaan van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. Dat is ook de reden waarom de studentenbonden al jaren te hoop lopen tegen plannen voor 'collegegeld-differentiatie', zoals dat in ambtelijk jargon heet. De Onderwijsraad trekt zich daar in zijn advies niets van aan. De raad heeft ook al uitgewerkt hoe de studenten aan het extra geld kunnen komen: via een sociaal leenstelsel. Het idee daarachter is, dat de studielening in de vorm van een percentage van het inkomen wordt terugbetaald. En dat inkomen ligt gemiddeld hoger dan dat van de rest van de beroepsbevolking.

Als de aanbevelingen worden uitgevoerd, groeit bovendien de kans dat studenten na de bachelorfase moeten gaan reizen of verhuizen om de master te volgen. De Onderwijsraad wil namelijk dat de masteropleidingen worden geconcentreerd op enkele plaatsen. Zo'n opleiding is zo gespecialiseerd dat niet iedere universiteit er een op niveau kan aanbieden, denkt ze.

Studentenbond ISO laat geen spaan heel van het advies. Volgens voorzitter Perke Rombouts erkent de politiek de waarde van een kennissamenleving en het maatschappelijk rendement van een hoger opgeleide. "Maar als het vervolgens over bekostiging gaat, dan praat men opeens alleen over persoonlijk profijt voor studenten. Bovendien: als meer mensen in staat worden gesteld een masteropleiding te volgen, is dat alleen maar goed voor de kenniseconomie."

Donateurs

Biologisch

ISO-ambassadeurs

Slecht nieuws eind juli voor 63 aankomende studenten die meenden dat ze waren geplaatst voor geneeskunde in Utrecht. Er was wel een plekje voor ze maar dan enkele honderden kilometers verderop: in Groningen.

Het was de Utrechtse geneeskundeopleiding zelf die de IBG in een vroeg stadium opmerkzaam maakte op de omissie. De opleidingscapaciteit van Utrecht die 344 plaatsen heeft, bleek verwisseld te zijn met de 410 van Groningen. "Een medewerker van ons had op de site van de IBG gezien dat er iets niet klopte", vertelt Geneeskundedirecteur Ten Cate. "Nu waren de betrokkenen gelukkig snel op de hoogte. Wanneer het langer had geduurd waren de problemen waarschijnlijk veel omvangrijker geweest."

De IBG erkende een grove misser te hebben gemaakt. Met de studenten werd een regeling getroffen voor gemaakte kosten, zoals de inschrijving voor woonruimte. Voor het overige was ruilen met studenten die in Utrecht geplaatst waren de enige hoop voor de studenten. 'Utrechtse studenten' toonden hier echter weinig belangstelling voor. Een aantal getroffenen klopte nog aan bij de studieadviseurs van de Utrechtse geneeskundeopleiding. Ten Cate: "Wij konden echt alleen maar verwijzen naar de IBG."

Toch hoefden 43 studenten niet naar Groningen. Zij konden in een andere stad terecht. Eva Spijker studeert nu in Leiden. "Lekker dicht bij Oegstgeest waar ik vandaan kom. Ik had Utrecht leuker gevonden, maar mijn grote boosheid is wel verdwenen."

Vijftien studenten vonden Groningen ook best. Drie studenten kozen voor een andere studie. Twee studenten mogen volgens de IBG alsnog in Utrecht gaan studeren. Eén kon in een hoger jaar beginnen, een ander deed een beroep op de hardheidsclausule en werd vanwege bijzondere omstandigheden toegelaten.

Gedelegeerd bestuurder W. Bierens de Haan vertrekt na nog geen twee jaar uit Utrecht. Volgens het college van bestuur is het verschil in organisatiecultuur tussen universiteit en bedrijfsleven de reden dat het 'vierde collegelid' zijn functie per 1 september neerlegt.

Blijkens een interview in het U-blad had Bierens de Haan van meet af aan moeite met de universitaire cultuur van vergaderen en overleggen. "Bij Stork gold een bestuursbesluit als het startsein voor iets nieuws", zei hij bij die gelegenheid. "Als hier een besluit is genomen, gaat de discussie daarna gewoon door. Ik heb al een paar keer meegemaakt dat mensen in een vergadering vroegen of het college een bepaald besluit wel had mogen nemen. Wat is dat nou voor vraag? Daar is het college van bestuur toch juist voor?"

De brief, waarin het vertrek van Bierens de Haan wordt aangekondigd, maakt duidelijk dat dit cultuurverschil een groter struikelblok vormde dan de twee partijen vooraf hadden voorzien. De verwachtingen zijn van beide zijden niet voldoende bevredigend vervuld, aldus de verklaring, waarin de oorzaak wordt gelegd bij 'het verschil in organisatiecultuur tussen de universiteit en het bedrijfsleven, waarin de heer Bierens de Haan voorheen lange tijd op directieniveau functioneerde'.

In afwachting van een vertrek naar elders zal Bierens de Haan aan de UU kortlopende projecten gaan uitvoeren. Het college zal geen opvolger voor hem zoeken. Volgens collegevoorzitter Veldhuis vinden hij en zijn collega's weliswaar dat met Bierens de Haan niet ook de bedrijfseconomische expertise uit het universitaire bestuur moet verdwijnen. Zij hebben echter besloten dat het beter is als het college van bestuur in nieuwe samenstelling, in overleg met de Raad van Toezicht, de mogelijkheden hiertoe gaat onderzoeken. Bierens de Haan zelf was niet bereikbaar voor commentaar.

Ronald van den Bos (23) is vierdejaars geneeskunde en al voor de vierde keer actief als mentor van de opleidingsintroductie van de faculteit Geneeskunde. Ook gaat hij een dagje begeleiden bij de intro van Summa, de School of Utrecht Medical Masters.

"We hebben een druk programma met onder meer twee feesten, een speurtocht en een barbeque. Ik heb dit jaar de taak om overal bij te springen. Ik ben zeg maar de ervaringsdeskundige."

Wat irriteert je aan studenten?

"De mentaliteit van sommige die menen te denken dat ze boven de maatschappij staan. Dat ze met een arrogantie op bepaalde mensen neer kijken. Dat zie je toch wel vaak."

Wat is je favoriete plek?

"Het moet in ieder geval een plek zijn met veel mensen om me heen. Een activiteit die ik zelf georganiseerd heb bijvoorbeeld. Ik kan niet alleen zijn."

Wat is het beste advies dat je ooit hebt gekregen?

"Een goede vriend heeft ooit tegen mij gezegd: 'gewoon jezelf zijn.' Daar heb ik veel aan gehad, want als je niet jezelf bent kom je toch wel een keer in de problemen."

Welk goed doel zou je ondersteunen?

"Artsen zonder Grenzen. Die binding komt ook door mijn studie, natuurlijk. Ik heb wel de ambitie om daar ooit nog is te gaan werken. "

Stel: je bent een dag minister-president. Wat zou je veranderen?

"Ik zou onmiddellijk de bezuinigingen terugdraaien. Dat kan echt niet. En daarna gooi ik staatssecretaris Nijs eruit. Zij snapt er echt helemaal niks van. Onvoorstelbaar."

Bij welke historische gebeurtenis had je graag aanwezig willen zijn?

"De maanlanding. Dat lijkt me wel mooi. Ruimtevaart heeft ook altijd wel mijn interesse gehad. Ik heb zelfs nog getwijfeld om dat te gaan studeren."

Waar maak je je zorgen over?

"De toekomst van Nederland. De verharding van de maatschappij, mensen lijken niet meer met elkaar te kunnen samenleven. Dat zie ik wel somber in."

Wat zou je met je laatste euro doen?

"Dat probleem heb ik eigenlijk elke maand. Ik zou toch voor sigaretten kiezen, al had ik geen eten. Eigenlijk heel slecht, hè?."

Welke drie zaken zou je meenemen naar een onbewoond eiland?

"Ik neem sowieso iets mee om muziek mee af te spelen. Een radio dus en ook een mobiele telefoon in de hoop dat die bereik heeft. En mijn vriendin."

Wat is je wildste fantasie?

"Het is ook eigenlijk mijn ambitie. De hoop door de week arts te zijn en in het weekend dj op feesten met ontzettend veel mensen. "

Wat mis je nog in je leven?

"Ik ben eigenlijk heel tevreden. En ik geloof dat alle dingen die ik nog mis vanzelf wel komen. Zo is het tenslotte altijd gegaan."

Het ambtenarencentrum, een van de vier bonden voor medewerkers van de universiteit, vreest dat de voorgenomen invoering in 2004 van een middelloonstelsel als basis voor het ABP-pensioen zal leiden tot afbraak van het huidige pensioenstelsel. In een noodkreet spreekt het AC van kaalslag.

Tot de luxe die niet meer betaalbaar is, wordt onder meer het dure eindloonsysteem gerekend. Daarin wordt het pensioen berekend als percentage van het laatst verdiende loon. Voorgesteld wordt om dit systeem te vervangen door een middelloonsysteem, waarin het pensioen is gebaseerd op het gemiddelde loon over de hele werkzame periode. Wel zullen alle tot 2004 opgebouwde rechten worden geëerbiedigd. Andere kostenbesparende voorstellen zijn om zowel de hoogte van het nabestaandenpensioen als de pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid te halveren. Zonder dit pakket aan maatregelen zou de pensioenpremie niet tot negentien maar tot 22,4 procent moeten stijgen, aldus de onderhandelingspartners.

In zijn reactie toont het bestuur van het Ambtenarencentrum zich verontrust over de keuze om te beknibbelen op de toekomstige pensioenvoorziening ten gunste van een lagere premie op dit moment. Volgens de bond, die aan de universiteit een kleine 200 leden heeft, leidt het middelloonstelsel voor bijna iedereen tot een aanzienlijke achteruitgang van het pensioen, die kan oplopen tot zo'n twintig procent. Het had meer in de rede gelegen, aldus het bestuur, om te kiezen voor een iets hogere pensioenpremie. Zo’n keuze zou weliswaar gevolgen hebben voor het huidige inkomen van de werknemers, maar zou het zorgvuldig opgebouwde pensioensysteem intact laten. Het Ambtenarencentrum zal de kwestie in september aan zijn leden voorleggen. Ook de andere bonden gaan overleggen met hun leden.

De emancipatie van de vrouw houdt op wanneer haar auto het begeeft. (Adriaan Mostert, Geneeskunde)

Wetenschap is net sex: als je te graag wilt lukt het niet. (Jorrit Enserink, Geneeskunde)

De samenleving is het meest gebaat bij samenleven. (Ellen Meijer, Geneeskunde)

Laat molens draaien, laat stormen loeien, laat elk zich met zichzelf bemoeien. (Robert Bisschops, Geneeskunde)

Als je steeds wat te doen hebt, ben je nooit aan het wachten. (Jaap Reijneveld, Geneeskunde)

Holle frasen klinken het hardst. (Don Klinkenberg, Diergeneeskunde)

Biomedische wetenschappen mag dit jaar maar liefst 200 eerstejaars verwelkomen. De opleiding is daarmee een opvallende groeier binnen de Universiteit Utrecht die in totaal drie procent meer studenten binnenkrijgt dan vorig jaar.

Inmiddels hebben zich 193 studenten ingeschreven voor de studie. Dit aantal loopt waarschijnlijk op tot boven de 200. Meer dan de opleiding kan herbergen. De opleiding biologie zal daarom in het eerste blok één of twee werkgroepen van twaalf bmw-studenten opvangen.

De opleidingscoördinator verklaart de toeloop door de gegroeide belangstelling voor de geneeskunde-opleiding in Utrecht. De grote groep uitgelote studenten ziet in bmw waarschijnlijk een goed alternatief. De nieuwe studenten wordt volgende week een enquête voorgehouden, waarin gevraagd wordt naar de achtergronden van hun studiekeuze.

De opleiding psychologie probeerde vorig jaar het cvb tevergeefs te verleiden tot het instellen van een fixus. Wel mocht de opleiding eisen dat nieuwe studenten zich voor 1 september inschrijven. Na die datum kan niet gegarandeerd worden dat studenten in het eerste semester mee kunnen doen. Volgens directeur prof.dr. M. van Son moet het effect van de '1 september-maatregel' worden afgewacht, maar zijn de aanmeldingscijfers vergelijkbaar met die van vorig jaar. Wij hebben ons weer voorbereid op 500 studenten."

De opleiding Duits trekt in Utrecht volgens de laatste berichten de minste eerstejaars. Met naar verwachting zo'n tien studenten zit Duits op "een kritische grens", aldus prof.dr. Herrlitz. Herrlitz hoopt dat op termijn het tij kan worden gekeerd door meer samenwerking op masterniveau en een verbreding van de opleiding. "Als we op deze manier verder gaan lijkt het schrappen van een of meerdere van de zes opleidingen niet te vermijden", erkent hij. "En daar los je dan feitelijk niets mee op. Je krijgt er niet meer studenten Duits door."

De raden van de vijf bètafaculteiten gaan hoogstwaarschijnlijk akkoord met de door hun decanen opgestelde gemeenschappelijke regeling voor de federatie van bètafaculteiten. Tijdens een gezamenlijke vergadering hadden de leden van de vijf raden alleen op detailpunten kritiek.

Ook op onderwijs- en onderzoekgebied hechten de faculteiten aan hun zelfstandigheid, zo blijkt uit de regeling. Zo dient de benoeming van facultaire onderwijs- en onderzoekdirecteuren volgens de decanen onder hun verantwoordelijkheid plaats te vinden en niet onder die van het federatiebestuur. Ook de contacten met de onderzoekclusters ABC en UCG blijven een zaak van de afzonderlijke faculteiten. De suggestie van het college van bestuur om de gemeenschappelijke regeling maar voor twee jaar vast te stellen vond al evenmin genade in bèta-ogen. Zowel de decanen als de raden hielden vast aan een regeling voor onbepaalde tijd. Wel kan een evaluatie na twee jaar reden zijn om de regeling bij te stellen.

Tijdens de door een groot aantal raadsleden bijgewoonde gezamenlijke bijeenkomst toonden de aanwezigen zich zo mogelijk nog kritischer over de federatie dan hun besturen. “Overal wringt het tussen wat wij willen en wat het college van bestuur wil”, constateerde voorzitter Paul van Ekeren van de raad van Scheikunde. Toch kon een grote meerderheid van de aanwezigen zich vinden in de door de decanen opgestelde regeling. Een informele stemming maakte duidelijk dat de vijf raden tijdens hun eerstvolgende vergadering hoogstwaarschijnlijk met het op slechts enkele plaatsen gewijzigde document zullen instemmen.

EH

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek heeft één van haar jaarlijkse Spinozapremies toegekend aan de Utrechtse hoogleraar economische en sociale geschiedenis prof.dr. J.L. van Zanden. Aan de toekenning is een geldprijs van 1,5 miljoen euro verbonden.

Naast Van Zanden ontvingen ook drie andere onderzoekers een Spinozapremie vanwege hun 'voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend wetenschappelijk werk'.

De Tilburgse econoom Lans Bovenberg krijgt de 'Nederlandse Nobelprijs' onder andere voor zijn economische modellen over milieu en belastingen. Volgens de jury is Bovenberg een absolute uitschieter in Nederland en de eerste econoom die het gat na Tinbergen kan opvullen.

Nanotechnoloog Cees Dekker, die in Utrecht studeerde en promoveerde, viel in de prijzen vanwege zijn werk aan koolstof-nanobuizen. De Delftse hoogleraar moleculaire biofysica kwam op het idee om een buisje van koolstofatomen te gebruiken voor elektrische geleiding in een enkel molecuul. Later ontwikkelde

zijn groep op basis van een nanobuis de eerste nanotransistor. En vorig jaar koppelde Dekker nanobuizen aan DNA. Volgens de jury is hij in het buitenland op dit moment één van de bekendste Nederlandse natuurkundigen.

Hoogleraar mathematische fysica Robbert Dijkgraaf van de Universiteit van Amsterdam (ook al afgestudeerd en gepromoveerd in Utrecht) ontvangt de Spinozapremie voor zowel zijn bijdragen aan de wiskunde als voor zijn werk aan de snaartheorie, een onderdeel van de natuurkunde. Zijn snaartheoriegroep is inmiddels de beste van Europa. Natuurkundigen proberen met de snaartheorie een brug te slaan tussen relativiteitstheorie en de quantummechanica. Doel van de theorie is het beschrijven van alle elementaire deeltjes en de krachten daartussen.

Het is de negende keer dat de Spinozapremies worden toegekend. De eerste keer was in 1995. In totaal hebben nu zeven Utrechtse onderzoekers de prijs gewonnen. De officiële uitreiking van het geld en het Spinozabeeldje aan Van Zanden en zijn drie collega's zal begin 2004 plaatsvinden.

Spinozawinnaars

Jan Luiten van Zanden is niet de eerste Utrechtse hoogleraar die de Spinozaprijs heeft gewonnen. Zes mannen gingen hem voor:

1995:

*Gerard 't Hooft, theoretische fysica

*Frits van Oostrom (sinds 2001 werkzaam in Utrecht), historische Nederlandse letterkunde

1999:

*Ronald Plasterk (sinds 2001 werkzaam in Utrecht), moleculaire biologie

2000:

*Daan Frenkel, gecondenseerde materie en computerfysica

2001:

*Hans Clevers, immunologie

*Hans Oerlemans, meteorologie