"Als je een dwarsdoorsnede van een muis of een mens maakt, vanrug naar buik, dan kom je eerst het zenuwstelsel tegen, dan hetdarmstelsel en als laatste de bloedvaten. Bij insecten en andereongewervelden is dat precies omgekeerd", zegt ontwikkelingsbioloogLex Nederbragt. "Het lijkt er dus op alsof in de evolutie hetbouwplan van de ongewervelden is omgedraaid om de blauwdruk voorgewervelden te maken. Als dat zo is, dan is het zenuwstelsel maareen keer ontstaan in de evolutie."

Over dit idee is het laatste woord in kringen vanontwikkelingsbiologen nog niet gezegd. Nederbragt draagt in zijnproefschrift een steentje bij aan deze discussie door zeven genente analyseren tijdens de embryonale ontwikkeling van de zeeslak'Patella vulgata'. Van deze genen is bekend dat ze een belangrijkerol spelen bij de ontwikkeling van fruitvliegen en muizen.

Nederbragt keek onder meer naar het hedgehog-gen. Dit gen is bijde muis actief tijdens de embryonale vorming van de midline, devoorloper van het zenuwstelsel. Bij mensen wordt hieruit hetruggenmerg gevormd. Ook bij de zeeslak zag Nederbragt dat hethedgehog-gen betrokken was bij de aanleg van de midline. Eenvinding die de stelling ondersteunt dat het zenuwstelsel bijgewervelden (de muis) en ongewervelden (de zeeslak) inderdaaddezelfde evolutionaire voorgeschiedenis heeft. Bij de ontwikkelingvan de fruitvlieg heeft het hegdgehog-gen juist weer niet te makenmet de vorming van de midline.

Nederbragt bevestigde ook de rol van het evolutionair oudesnail-gen. Als in menselijke tumoren dat gen 'aan' gaat, rakencellen los uit het gezwel en gaan ze rondzwerven. Uitzaaiingen zijnhet gevolg. Het gen speelt een belangrijke rol bij de embryonaleontwikkeling van veel organismen: het zorgt ervoor dat uit tweelagen cellen een derde kan losraken. In de zeeslak bijvoorbeeld ishet gen betrokken bij de vorming van mantelholtes, de ingewandszakvan de slak waar organen als het hart liggen. Ook voor dat procesmoeten cellen elkaar loslaten. De functie van snail is dus goedbewaard gebleven in de evolutie.

Nederbragt had zijn conclusies nooit kunnen trekken als hij hetonderzoek had uitgevoerd met de geijkte modeldieren zoals muizen offruitvliegen. "Tussen de regels door wil ik dat ook uitdragen",zegt hij. "Het zou goed zijn als onderzoekers hun blik ietsverbreden."

In Utrecht zal dat niet meevallen, want het onderzoek naar deontwikkelingsbiologie van ongewervelden is stopgezet. Onderzoekersmoeten overstappen naar de muis. "Ik vind dat begrijpelijk maar weljammer", zegt Nederbragt. Omdat hij verknocht is aan ongewervelden,is hij gedwongen Nederland te verlaten. In Hawaii wacht al eenpostdoc-plaats.

Rinze Benedictus

Opleidingen in het hoger onderwijs hebben binnenkort eenkwaliteitskeurmerk nodig om in aanmerking te komen vooroverheidsgeld. Zonder dat stempel krijgen de studenten geenstudiefinanciering en worden hun diploma's niet wettelijk erkend.Het nationaal accreditatieorgaan (NAO), dat het keurmerk verstrekt,gaat op aandringen van de Kamer uit slechts een afdelingbestaan.

Eerder stelde Hermans voor aparte kamers voor hbo enwetenschappelijk onderwijs op te richten. Vooraluniversiteitenvereniging VSNU wilde het onderscheid met het hbo zotot uitdrukking brengen. De Kamerfracties van PvdA, CDA enGroenLinks wilden dat in het orgaan ook twee studenten zittingnemen, een uit het hoger beroepsonderwijs en een uit deuniversitaire wereld. Die zouden door de studentenbonden LSVb enISO voorgedragen moeten worden. Ook minister Hermans wilde destudentenorganisaties raadplegen. Alleen dacht de onderwijsministerzelf aan slechts een afgevaardigde uit de studentenwereld. PvdA-lidHamer vond dit wel erg mager voor een raad die bestaat uit maximaalvijftien leden.

Hermans wil het NAO snel oprichten. De keurmeesters moeten zichnamelijk met voorrang buigen over de zogenoemdeonderzoeksmasteropleidingen van universiteiten. Die mogen, als zeaan de juiste criteria voldoen, een jaar langer duren dan gewonemasters. Vooral over de rol van de overheid bij de toelating enkeuring van nieuwe opleidingen was discussie. Hermans wildehogescholen en universiteiten de ruimte geven in onderling overlegte bepalen wie een nieuwe studie mag aanbieden. De Kamer vreesdedat daardoor een stortvloed aan door het Rijk bekostigdeopleidingen zou ontstaan, zodat het onderwijs onbetaalbaar zouworden. Zij wilde dat Hermans de zogenoemde macrodoelmatigheidbewaakt en overtuigde hem zelf het laatste woord te houden. Totslot bouwde de Kamer enkele veiligheidskleppen in de wet. Zokrijgen afgekeurde opleidingen de gelegenheid tekortkomingen rechtte zetten, zonder dat ze onmiddellijk zonder geld komen tezitten.

HOP, Wieland van Dijk/Marije vanKortenhof

Verkrachtersfilm

Controle posten opgeheven

Ander nieuws rond de serieverkrachter. De politie heeft in hetgebied waar de verkrachter vaak toesloeg de vaste controlepostenopgeheven. Het toezicht in het gebied is teruggebracht naarverhoogde surveillances van politie-eenheden. Agenten rijden nogwel geregeld in de avonduren door het gebied heen.

Stufi te laat

Ook het idee dat je je stufi te laat hebt gekregen? Volgens deInformatie Beheer Groep is dat ook echt maar een idee. De berichtenin de kranten dat de studiefinanciering te laat is overgemaakt doorde invoering van de euro is volgens de IBG 'onzin'. De beheergroepheeft geheel volgens planning de beurzen op 23 januari overgemaakt.Binnen drie dagen moet het studiegeld dan op je rekening zijnbijgeschreven. Dat de studiefinanciering niet elke maand opdezelfde dag binnenkomt, komt doordat de IBG niet elke keer op dedezelfde dag de betalingen verwerkt. Groningen maakt tussen de 19een 23e van elke maand de stufi over. Daardoor is er een speling vanvier dagen. Op www.ib-groep.nl kunnen de betalingsdata opgezochtworden. In mei, juli en oktober zal de stufi ook op zijn laatst opde 26e op de rekening staan.

Ruzie met huisbaas

Weer een ruzie met een huisbaas die voor de rechter wordtuitgevochten. Ditmaal gaat het om een kamer in dispuutshuis DeWetering in Utrecht die in november vrijkwam. De huisbaas wilde eenvriend met huwelijksproblemen de kamer geven; de studentenbeloofden het vertrek aan een lid van het dispuut. Die zit er nu.De huisbaas probeert de jongen eruit te krijgen en zijn vrienderin. Toen het dispuut rechtshulp ging zoeken, kregen ze nog meerproblemen met de huisbaas. Sloten werden vervangen, vernield enweer vervangen. Een rechtzaak volgde. Volgens de huisbaas misdragende studenten zich. Zo zouden ze een nieuwe douchecel hebbenvernield en zou een bewoner een huurachterstand van anderhalf jaarhebben. Hij wil nu alle studenten het huis uit hebben.

Studentenboot

Wonen in een schip, lijkt je dat wat? In Amsterdam is het planopgevat om een vrachtschip om te bouwen tot woonruimte voorzevenhonderd studenten. Het schip heeft jarenlang met 2500 auto'stussen Amerika en Japan gevaren en kan na de verbouwing 650 grotestudentenkamers met badkamer, toilet en keuken bevatten. De rederijwil het schip samen met een architect verbouwen. Er is ook al eeninvesteerder voor het vijftig miljoen kostende project gevonden.Het enige dat nog ontbreekt is een ligplaats.

De huidige veertien faculteiten en een aantalinterfacultaire opleidingen en instituten zullen in de loop vanvolgend jaar zijn ondergebracht in zeven groepen met elk een eigendecaan. Dat is de kern van een voorstel van het college van bestuurom te komen tot een slagvaardiger bestuurlijke organisatie van deUtrechtse onderdelen.

In zijn voorstel, waarmee de faculteitsdecanen inmiddels hebbeningestemd, noemt het college een aantal redenen om de bestuurlijkeorganisatie tien jaar na de laatste bestuurlijke vernieuwingopnieuw onder de loep te nemen. Een voornaam argument is debehoefte aan een verdere professionalisering van de leiding op hetniveau van de faculteiten. Daarnaast ontstaan steeds meerinitiatieven op het gebied van onderwijs en onderzoek over de grensvan de huidige faculteiten heen. Voorbeelden zijn de opleidingeneconomie en biomedische wetenschappen. De nu voorgesteldeclustering biedt de universiteit de kans om duidelijkheid tecreeren over de zeggenschap over die intiatieven, door ze in deportefeuille van een van de zeven nieuwe decanen onder tebrengen.

Ook voor de ondersteuning zal de nieuw voorgestelde indelinggevolgen hebben. Op de terreinen van personeel, financien,communicatie en ict is volgens het voorstel per groep eenhoogwaardige staf noodzakelijk. Voor de uitvoerende taken op hetgebied van de financien wordt gedacht aan de vorming van enkele ofmogelijk zelfs een universitair administratiekantoor. Het collegevan bestuur zegt van mening te zijn dat deze bestuurlijkevernieuwing geen gedwongen ontslagen tot gevolg zal hebben.

In zijn voorstel stelt het college met nadruk dat de bestaandefaculteiten in het kader van deze vernieuwing niet opgesplitstzullen worden. Ook zullen naast de decanen van de zeven groepen dehuidige decanen als 'vak'decaan voor hun discipline blijvenoptreden. De vraag hoe de verhouding tussen de decaan van de groepen de vakdecanen zal worden, wordt in het voorstel in het middengelaten.

In een toelichting op de plannen beklemtoont collegevoorzitterVeldhuis dat het gaat om een raamplan dat in de komende maandenverder zal worden uitgewerkt. Naast de verhouding tussen de decanenkomt daarbij onder meer aan de orde hoe de medezeggenschap en deondersteuning er in de nieuwe situatie uit zal gaan zien. VolgensVeldhuis hoeft die uitwerking niet voor alle groepen tot exactdezelfde organisatievorm zal leiden. Gestreefd wordt naar maatwerkper groep.

De komende maanden gaan de zeven groepen aan de slag om te komentot de gevraagde nadere uitwerking. Het college zal vervolgens naoverleg met alle betrokkenen voor het einde van het jaar eenbesluit nemen, waarna de nieuwe bestuurlijke organisatie in hetbegin van 2003 zal worden ingevoerd.

Zie ook Redactioneel (Rubrieken). Voor meerinformatie klik op de homepage van de universiteit (http://www.uu.nl) door naar>universiteit>actuele ontwikkelingen)

De zeven groepen

College en decanen staan de volgende groepsindeling voor:

Humaniora (Geestes- en Cultuurwetenschappen)

trekker: prof.dr. Hans Bertens

- faculteit letteren

- faculteit godgeleerdheid

- faculteit wijsbegeerte

Wiskunde- en Natuurwetenschappen

trekker: prof.dr. Dirk Siersma

- faculteit wiskunde & informatica

- faculteit natuur- en sterrenkunde

- faculteit scheikunde

- faculteit biologie

Geo-wetenschappen

trekker: prof.dr. Pieter Hooimeijer

- faculteit aardwetenschappen

- faculteit ruimtelijke wetenschappen

Biomedisch

trekker: prof.dr. Albert Cornelissen

- faculteit diergeneeskunde

- faculteit farmacie*)

- opleiding biomedische wetenschappen

- Gemeenschappelijk Dierenlaboratorium

Medisch (in relatie tot UMC Utrecht)

trekker: prof.dr. Hans Stoof

- faculteit geneeskunde

- academie voor gezondheidszorg

Sociale wetenschappen

trekker: prof.dr. Jan Rispen

- faculteit sociale wetenschappen

- IVLOS

Recht, Economie en Bestuur

trekker: prof.dr. Adriaan Dorresteijn

- faculteit rechten

- Utrecht School of Economics

- Utrechtse School voor bestuur- en organisatiewetenschap

University College Utrecht blijft vooralsnog buiten degroepering.

*) voorstel

[Bijschrift bij een foto]

Hermans was verheugd over de goedkeuring die de Tweede Kamerdinsdag gaf aan zijn hervorming van het hoger onderwijs. Allefracties steunden zijn wetsvoorstel. Hierin worden universitairestudies opgedeeld in een bachelorfase van drie jaar, gevolgd dooreen een- of tweejarige masteropleiding. De huidige hbo-opleidingenworden in datzelfde plan gelijk gesteld aan een universitairebachelorstudie.

De invoering van het bama-stelsel is Hermans' belangrijkstewapenfeit op het terrein van hoger onderwijs. Met ambtgenoten van28 andere Europese landen sprak hij in 1999 af hunhoger-onderwijsstelsels op elkaar af te stemmen. Zo worden dediploma's onderling beter vergelijkbaar en wordt internationaleuitwisseling van studenten vereenvoudigd.

De Tweede Kamer was echter niet over alle plannen van Hermanseven enthousiast. Zo wilde Hermans universiteiten de mogelijkheidbieden voor masteropleidingen van uitzonderlijke kwaliteit tot vijfmaal het gebruikelijke collegegeld van 1361 euro te vragen. Datplan stuitte bij alle partijen behalve bij de VVD, op groteweerstand. Ze vrezen onder meer dat topmasters alleen voorvermogende studenten bereikbaar zouden zijn.

Hermans legde zich uiteindelijk neer bij zijn nederlaag. Tochdenkt hij dat het ontstaan van dure topstudies op den duuronvermijdelijk is. Hij vreest dat uitblinkende studenten in detoekomst vaker zullen uitwijken naar topinstituten alsCambridge.

Ook op enkele andere punten haalde Hermans bakzeil. Zo mogenuniversiteiten studenten voor masteropleidingen niet selecteren ophoge cijfers, maar alleen op kennis en vaardigheden. Of een studenteen zes of een acht op zijn lijst heeft, is volgens eenkamermeerderheid niet relevant.

HOP, Thijs den Otter en Wieland vanDijk

GreenCab is een initiatief van de twee Utrechtse alumni LaurensDrogendijk en Stefan van Tongeren. Zij laten vanaf 14 februari 'smiddags en 's avonds taxi's door de stad rijden die geenkooldixide-uitstoot kennen en vrijwel geen lawaai maken. Degreencabs gaan na honderd kilometer gewoon in het stopcontact.Beide oprichters hopen met hun elektrische auto's een bijdrage televeren aan het vinden van duurzame oplossingen voor demilieuproblematiek.

In totaal worden tien studenten ingeschakeld voor diensten vansteeds vier uur. Elke student zal zo'n twaalf tot zestien uur perweek klanten door Utrecht vervoeren. Ook de telefooncentrale zalgedeeltelijk door studenten worden gerund. Volgens fysisch geograafen oud-Veritijn Drogendijk was de keuze voor studenten eenlogische. "Wij zijn zelf uit die wereld afkomstig. Uit ervaringweten we wat een prettig baantje is voor studenten. Bovendienvinden veel studenten het aantrekkelijk mee te werken aan hetopstarten van een jong bedrijfje."

Chauffeurs en medewerkers moeten volgens Drogendijk niet alleenbeschikken over rijervaring en een 'service-gerichte instelling'."Ze moeten ook onze doelstellingen en onze filosofie delen. Eenchauffeur moet dus enige affiniteit hebben met het milieu. Wijrichten ons op de bewuste consument. En dan moet je als chauffeurdus vragen kunnen beantwoorden."

XB

[Bijschrift bij een foto]

[Bijschrift bij een foto]

De ziekte van Parkinson die zich kenmerkt door onder meertrillende ledematen of verkrampte spieren, komt voor bij eenprocent van de Nederlandse 55-plussers. De motorische problemenworden veroorzaakt door een afname van de hoeveelheid van deneurotransmitter dopamine. Wat weer een gevolg is van het afstervenvan zenuwcellen in het hersengebied substantia nigra.Farmaco-epidemioloog David van de Vijver onderzocht of bepaaldemedicijnen die Parkinsonpatienten krijgen, de ziekteverschijnselenkunnen verergeren.

Van de Vijver onderzocht via de geautomatiseerde dossiers vanapothekers in zes grote steden wat voor soort medicijnen patientenmet de ziekte van Parkinson in de loop van de tijd voorgeschrevenkregen. Veertig procent van de Parkinson-patienten blijkt naast demedicijnen tegen Parkinson, een anti-depressiva te slikken. Het isechter niet bekend of die nadelige effecten hebben opParkinson.

De Utrechtse farmaco-epidemioloog is de eerste die met eencontrolegroep de nadelen van antidepressiva bij Parkinson-patientenonderzocht. Uit zijn onderzoek blijkt dat patienten met de ziektevan Parkinson die Prozac (of vergelijkbare stoffen, de zogehetenssri's) slikken, vier keer zo vaak hun Parkinson-medicatieverhoogden. Dat suggereert dat Prozac de ziekte van Parkinsonverergert.

In een ander deel van zijn onderzoek bekijkt Van de Vijver hetgebruik van anti-psychotica.

Als bijwerking van de Parkinson-medicijnen die de concentratievan dopamine in de hersenen weer verhogen, ontwikkelt 22 totveertig procent van de patienten psychotische verschijnselen. Vande Vijver ontdekte dat in eenderde van de gevallen deParkinson-patienten die een anti-psychoticum gebruiken het middelhaloperidol krijgt. Dat medicijn werkt weliswaar anti-psychotischmaar blokkeert de activiteit van dopamine in de hersenen heelsterk. Daarmee verergert haloperidol dus deParkinson-verschijnselen. Dit terwijl er anti-psychotica bestaandie dat niet doen. Van de Vijver: "Ik heb niet precies uitgezochtwie de voorschrijvers van die haloperidol zijn. Maar het lijkt eropdat niet alle artsen en apothekers op de hoogte zijn van denadelige effecten van haloperidol op Parkinson. Ze zouden daar dusbeter op moeten letten."

Rinze Benedictus

Advocatenkantoren controleren nauwelijks of hunmedewerkers zich houden aan de gedragsregels voor de beroepsgroep.Tot die conclusie komt bedrijfskundige Hendrik Jan van Oostrum inzijn promotie-onderzoek voor de faculteit Rechten. Hij adviseertadvocaten om een systematische collegiale toetsing in tevoeren.

Advocaten zijn bij het uitoefenen van hun beroep gebonden aanspecifieke regels, vastgesteld door de Orde van Advocaten. VanOostrum, in het dagelijks leven journalist voor het FinancieeleDagblad, legde advocaten van tien Amerikaanse en twintigNederlandse kantoren de vraag voor wat zij doen om te voorkomen datmedewerkers tegen die regels zondigen. "Dan kun je denken aanmisslagen in de omgang met clienten, zoals bijvoorbeeld onvoldoendetijd en aandacht aan een zaak besteden. Maar ook aan misslagenjegens de rechtbank of de maatschappij in het algemeen, zoalsvalsheid in geschrifte", aldus de onderzoeker.

Uit zijn onderzoek blijkt dat er binnen kantoren nauwelijksstructureel aandacht is voor het ethisch handelen van advocaten. Deoverdracht van gedragsregels is over het algemeen informeel. 'Hetgoede voorbeeld stellen', vinden advocaten vaak voldoende.Daarnaast is er nauwelijks controle op de manier waarop advocatenhun zaken afhandelen. Volgens Van Oostrum komt dat voort uit de'solistische beroepsuitoefening' binnen de advocatuur. "Je kunt pasoordelen over het handelen van een collega als je weet wat diegenedoet. Vooral binnen kleine en middelgrote kantoren heeft iederemedewerker in wezen een eigen winkeltje. Bij grote kantoren wordtvaker in teamverband gewerkt en is de sociale controle dan ook ietsgroter." Van Oostrum concludeerde dat het signaleren van misslagenin alle gevallen in grote mate afhankelijk is van toeval.

"Misslagen komen bijvoorbeeld aan het licht doordat een collegatijdens een vakantie een zaak tijdelijk overneemt en een ontevredenclient treft, of door verhalen die advocaten elkaar vertellen",legt hij uit. Wel bleek dat in de Verenigde Staten deintegriteitsbewaking meer is geformaliseerd. Dat heeft volgens deonderzoeker vooral te maken met de opstelling vanberoepsaansprakelijkheidsverzekeraars in de Verenigde Staten. Dieeisen dat kantoren om claims te voorkomen bepaalde proceduresvolgen, en stimuleren het instellen van ethische commissies.

De belangrijkste aanbeveling die Van Oostrum doet is datkantoren een systematische collegiale toetsing gaan invoeren. Hijvermoedt dat er in de beroepsgroep de nodige weerstand moet wordenoverwonnen voor een dergelijke aanpak. "Advocaten hechten aan hunautonomie. Die zitten niet te wachten op inmenging van hun collegasin de manier waarop zij hun praktijk voeren."

Hanneke Slotboom