Na de steekpartij in september op de binnenplaats van deLetterenbibliotheek werd het veiligheidsbeleid van de faculteittegen het licht gehouden. In eerste instantie besloot directeurMiddelberg dat vrouwelijke medewerkers geen conciergewerkzaamhedenin de avonduren mochten uitvoeren, omdat hij de veiligheid van zijnmedewerksters niet kon garanderen. Dit besluit leidde tot veelcommotie. Er werd zelfs een klacht ingediend bij de Commissiegelijke behandeling.

Nu is besloten dat voortaan twee personen de panden afsluiten endat dat ook vrouwen kunnen zijn. Twee avondsluiters betekent eenextra kostenpost van tussen de vijftig- en zestigduizend gulden opjaarbasis. "Maar dat hebben we ervoor over. De veiligheid van onzemedewerkers weegt zwaarder dan het financiele aspect", aldus defaculteitsdirecteur.

Andere maatregelen die na het incident bij de bibliotheek werdeningesteld, zoals de legitimatieplicht voor bezoekers in deavonduren en in het weekend, blijven van kracht. Maar Middelberghoopt dat de aanwezigheid van medewerkers van FBU-security in hetnieuwe jaar niet meer nodig is. De faculteit zoekt nog, in overlegmet security, naar een cursus waar de medewerkers kunnen leren hoezij met klanten en agressie om moeten gaan.

MW

Dat blijkt uit de nota 'Plan aanpak capaciteit zorgverleners'die de minister naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Opleidingenmoeten worden verkort en opgedeeld in fases. Gespecialiseerdeverpleegkundigen moeten bepaalde taken overnemen. Met financileprikkels wil de minister bereiken dat meer afgestudeerde artsen hunberoep daadwerkelijk gaan uitoefenen. Nu zou dat bij twintigprocent niet het geval zijn.

Artsenorganisatie KNMG juicht de oprichting vandeeltijdopleidingen toe. Volgens woordvoerster Ingeborg van Kintswordt hierdoor een "toetredingsbelemmering" weggenomen. "Maar dekwaliteit van de opleiding moet er niet onder lijden", aldus VanKints.

Minder enthousiasme ontmoeten de plannen bijhuisartsenvereniging LHV. Woordvoerder Fulco Seegers zegt weinigaanwijzingen te hebben dat er behoefte bestaat aan eendeeltijdstudie tot huisarts. Er is een forse capaciteitsuitbreidingvan de huisartsenopleiding gepland, maar het aantal aanmeldingenneemt af. "Het is dus de vraag of de capaciteitsuitbreiding weldoorgaat. Als er een parttime opleiding komt, zal het aantalaanmeldingen daardoor waarschijnlijk ook niet drastischtoenemen."

Seegers verwijst verder naar een experiment met een parttimeopleiding, tien jaar geleden in Utrecht. "Uit het feit dat dieopleiding maar kort heeft bestaan, kun je afleiden dat deze nietzo'n groot succes was."

Volgens Seegers is het eveneens tien jaar geleden dat twintigprocent van de opgeleide huisartsen iets anders ging doen dan eenpraktijk beginnen. "Tegenwoordig gaat het nog slechts om enkeleprocenten, niet meer dan bij andere studies. En toch wordt die 20procent om de haverklap van stal gehaald."

Alleen de voorgestelde financile prikkels zullen volgens Seegerszoden aan de dijk zetten bij de bestrijding van het tekort aanhuisartsen.

HOP, Peter Hanff

De financiele toekomst van de Utrechtse universiteitis dermate zorgelijk dat niet valt te ontkomen aan pijnlijkekeuzes. Dat stelt collegelid Wim Kardux op basis van de begroting2002.

Uit de deze week gepubliceerde cijfers blijkt dat deuniversiteit er de komende twee jaar nog redelijk in slaagt om deeindjes aan elkaar te knopen. Maar daarna koerst de UU bijongewijzigd beleid af op een tekort dat in 2006 al meer danvijftien miljoen gulden per jaar bedraagt. Dit somberetoekomstperspectief wordt in hoofdzaak veroorzaakt door deexplosief stijgende uitgaven voor huisvesting. Bovendien moet deuniversiteit rekening houden met dalende inkomsten, omdat in hetmidden van de jaren negentig relatief minder studenten naar Utrechtkwamen. Dat leidt de komende jaren tot minder doctoraaldiploma's endus tot minder geld omdat de universiteiten deels worden betaald opbasis van uitgereikte diploma's.

Al op 1 november meldde dit blad dat om de huisvesting op peilte houden de komende tien jaar minimaal 1,2 miljard gulden nodigis, geld dat de universiteit maar gedeeltelijk heeft. Wim Kardux,in het college van bestuur verantwoordelijk voor financien enhuisvesting, noemt het toekomstbeeld voor de UU dan ook 'flinkzorgelijk'. Maar hoe komt het dan dat vorig jaar alles nog pais envree leek?

Kardux: "Ook vorig jaar hebben we al gewaarschuwd voorteruglopende inkomsten, maar toen wisten we nog niet dat het zoveelzou kosten om de kwaliteit van ons gebouwenbezit op peil te houden.Tot voor kort was ons bouwbeleid vooral gericht op nieuwbouw. Pasna de brand in het Kruytgebouw is goed duidelijk geworden hoeveelgebreken de bestaande gebouwenvoorraad heeft.

Wat betekent dat voor medewerkers en studenten?

"Dat is nu nog niet te zeggen. Willen we de huisvesting goedaanpakken en ook nog enige ruimte overhouden voor nieuw beleid, danzullen we op termijn elders ongeveer 50 miljoen gulden per jaarmoeten bezuinigen. Dat is een fors bedrag. Onlangs hebben we opgoede gronden besloten om meer geld in onderwijs te steken, dus alswe gaan snijden, zal dat moeten gebeuren in de dienstverlening enin het wetenschappelijk onderzoek. Komend voorjaar gaan we met dedecanen om de tafel zitten om te bezien waar we vanaf 2003 precieskunnen bezuinigen."

Als de nood zo hoog is, waarom wordt er dan niet meteeningegrepen?

"In het huisvestingsprogramma gaan we wel meteen ingrijpen. Ikga de komende weken een aantal gesprekken in met decanen om totversobering te komen. Maar voor wat betreft de consequenties voordienstverlening en onderzoek willen we maatregelen die een breeddraagvlak hebben. Dat kan alleen als alle betrokkenen mee kunnenpraten en daar is tijd voor nodig. We kunnen ons dat ookpermitteren, omdat we de komende twee jaar nog enige speelruimtehebben. We zitten gelukkig nog niet in zo'n acute noodsituatie alssommige andere universiteiten."

EH

University College in de min

Behalve de universiteit zelf voorzien ook veel faculteiten dekomende jaren tekorten. Opvallend is dat ook het University Collegeproblemen meldt. Voor de komende jaren wordt op een budget vanongeveer negen miljoen gulden een tekort van ruim een miljoen perjaar verwacht. Enerzijds wordt dat veroorzaakt doordat deverblijfskosten van de studenten (room and board) in weerwil van deafspraken niet volledig door henzelf worden betaald. Een groterprobleem is echter de prijs van het onderwijs. Decaan Adriaansensvan het UCU heeft altijd volgehouden dat zijn intensieve vorm vanonderwijs niet duurder hoeft te zijn dan de reguliere universitaireaanpak. Het tegendeel lijkt nu echter het geval te zijn. In decommissie Onderwijs van de Universiteitsraad sprak collegelidKardux dan ook veelbetekenend over de mening van de decaan en dewerkelijkheid die daarvan afwijkt. Kardux kondigde aan dat hetcollege op korte termijn een 'goed gesprek' zal hebben met deleiding van het UCU om te bezien hoe de baten en lasten inevenwicht kunnen worden gebracht.

Olymposbus

Hacker

De hacker die de faculteit Letteren de afgelopen weken voorproblemen heeft gesteld, is door de facultaire automatiseerdersopgespoord. Het bleek te gaan om een man uit Bergen op Zoom. Hijmaakte gebruik van een eigen webserver waarop een verwijzing stondnaar een ander webadres. Dat bleek voldoende informatie om ookachter het huisadres van de dader te komen. Inmiddels heeft defaculteit besloten om aangifte te doen bij de politie. Wie de manis en waarom hij juist Letteren voor zijn activiteiten haduitgekozen is bij de faculteit niet bekend.

Fietswebsite

Zeker nu de serieverkrachter weer actief is geldt dat er nogalwat onveilige fietsroutes zijn, vooral naar De Uithof. Via eennieuwe fietswebsite kunnen medewerkers en studenten van de UU en deHvU anderen zoeken die dezelfde route willen fietsen op dezelfdetijd. Aanmelden kan alleen vanaf een UU- of HvU-computer of met eenwachtwoord. Je kunt dan de andere aanmeldingen bekijken en contactzoeken met mogelijke fietsmaatjes. De oproepen blijven twee wekenstaan en worden dan automatisch verwijderd. De site heet'fietsmaatjes' en heeft als adres: http://www.fietsmaatjes.hvu.nl.

Wangedrag

Alle Nederlandse instellingen voor wetenschappelijk onderzoekmoeten een klachtenregeling krijgen voor wetenschappelijkwangedrag. Ze moeten bovendien allemaal vertrouwenspersonenaanwijzen bij wie overtredingen kunnen worden aangemeld. Datstellen KNAW, NWO en VSNU in een notitie over 'WetenschappelijkeIntegriteit'. Het wangedrag kan variren van het vervalsen vanonderzoeksgegevens en plagiaat tot misleiding bij het verkrijgenvan opdrachten en het onzorgvuldig omgaan met proefpersonen. Om deklachtafhandeling te beoordelen gaan de drie organisaties een'Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit' oprichten. Naaraanleiding van aangemelde, vermeende misstanden mag dit LOWI ookeigen onderzoek verrichten.

In een nota die de vooruitziende titel "VoortgangsrapportageWetenschapsbeleid 2002" draagt, meldt de minister van O,C en W aande Tweede Kamer hoe het er voor staat met die derde letter van zijnportefeuille. Het document ademt de gematigd liberale geest die weintussen van Hermans kennen: een pleidooi voor meer wisselwerkingtussen onderzoek en bedrijven, verstandige woorden over minderbureaucratie en kansen voor jonge onderzoekers. Maar wie in hetlaatste halfjaar van dit kabinet nog op nieuwe impulsen voor dewetenschap hoopt, vindt daarvoor in deze nota weinigaanknopingspunten.

Het meest concreet is Hermans in zijn afwijzing van de begrotingvan NWO. De onderzoeksfinancier zegt 225 miljoen gulden per jaarextra nodig te hebben om haar strategisch plan te kunnen uitvoeren.De minister prijst de ambities van NWO en de manier waarop dezeorganisatie in overleg met wetenschappers negen uitdagende thema'sheeft gekozen. Ook spreekt NWO's aandacht voor jong talent hem aan.Maar helaas: hij weet niet waar hij het gevraagde geld vandaan moethalen en schuift het probleem door naar het volgende kabinet.Daarmee lijkt ook het antwoord gegeven op de bescheiden oproep dieuniversiteiten, onderzoeksorganisaties en de ondernemerskoepelVNO/NCW eind oktober deden, om snel 200 miljoen gulden extra testeken in het behoud van jong talent voor de wetenschap.

Omstandig krijgt de lezer uitgelegd dat dit kabinet het zo kwaadnog niet doet. 'De overheidsuitgaven laten in absolute zin eenstijgende lijn zien, maar kunnen de snelle stijging van het brutobinnenlands product (BBP) nauwelijks bijhouden.' Ondanks depogingen van Hermans steekt de BV Nederland sinds 1999 elk jaar eenkleiner deel van zijn totale omzet in onderzoek. Volgens ditcriterium kan een lokale recessie bevrijdend werken: bij constanteonderzoeksuitgaven stijgt immers het aandeel van die uitgaven inhet BBP.

Vergeleken met andere landen die 'last' hebben gehad vandezelfde economische groei doet Nederland het volgens Hermansredelijk. De overheidsuitgaven voor onderzoek (die hier pertraditie relatief hoog waren) blijven achter bij de VS, Frankrijken Duitsland, maar zijn even hoog als die van landen alsZwitserland en Noorwegen. Daarmee zit Nederland in de middenmootvan de Oeso-landen.

Diezelfde Oeso wees afgelopen zomer in een rapport over hetzogenaamde Growth-project nog eens op het belang vanonderzoeksuitgaven voor het innovatiepotentieel van een land.Investeringen in fundamenteel onderzoek werden als economischessentieel en rendabel gekenschetst. Voorlopig zoekt ministerHermans het echter liever in betere benuttig van het bestaandegeld.

HOP, Frank Steenkamp

De faculteitsraad Diergeneeskunde voelde zich vorige week eenbeetje als de stationschef in kwestie. Op de agenda stond eenwijziging in het bestuur van de facultaire onderzoekschool 'AnimalHealth'. Tot nu toe bestond dat bestuur alleen uit decaanCornelissen van de faculteit Diergeneeskunde, maar dat vond decommissie van de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW) diede school moest hererkennen, wel een erg smalle samenstelling. Omaan dat bezwaar tegemoet te komen werd besloten om ook de vierandere decanen van het Utrechts biomedisch cluster en de directeurvan het Instituut voor Dierhouderij en Diergezondheid Lelystad inhet bestuur op te nemen.

Half oktober werd de KNAW op de hoogte gebracht, waarna dehererkenning snel een feit was was. Omdat het faculteitsreglementmoest worden aangepast, moest de zaak ook nog even aan de raadworden voorgelegd. Dat gebeurde vorige week, toen alles dus al inkannen en kruiken was. De raadsleden die uit hun cursusmedezeggenschap begrepen hadden dat de goede volgorde is: eerstinspraak, dan besluitvorming, stonden perplex.

"Waarom staat dit punt nu pas op de agenda?", vroegen zij zichgergerd af. "Wat heeft deze bespreking nog voor zin als debeslissing toch al is genomen?" De raad was het trouwens ookinhoudelijk niet eens met de gang van zaken. Nu het onderzoeksteeds meer wordt gedomineerd door vakken als virologie enbiochemie met als enige dieren proefdieren, moet ervoor gewaaktworden dat echt veterinair onderzoek ook aan bod blijft komen. Endat doe je niet door een bestuur te vormen waarin vier van de zesleden niet-veterinairen zijn, aldus de raad.

Hoe decaan Cornelissen de raadsleden ook op andere gedachtenprobeerde te brengen, de raad hield voet bij stuk en weigerde naeen schorsing van de vergadering in te stemmen met dewijziging-achteraf van het reglement. Cornelissen deelde mee zichte zullen beraden op de merkwaardige situatie die nu is ontstaan.Misschien kan hij eens informeren hoe de NS omgaat met treinen dieal weg zijn zonder dat ze zijn vertrokken.

EH

Kleren maken de man en schijn bedriegt, ook in de lateMiddeleeuwen. Dat bewijst de studie van kunsthistoricus RembrandtDuits. In zijn proefschrift 'Gold broccade in Renaissance painting'beschrijft hij hoe belangrijk het was voor ItaliaanseRenaissance-schilders om dure stoffen natuurgetrouw te kunnenschilderen.

Rijken hulden zich destijds in goudbrocaat, zijde waar gouddraaddoorheen geweven is. Dergelijke kledij was voor de middenklassenatuurlijk onbetaalbaar, maar dat weerhield de burgers er niet vanom de stof te laten schilderen dat was een stuk goedkoper. "Hetvermogen van de schilder zulke stoffen weer te geven met watbladgoud en rode lak gaf de opdrachtgever de mogelijkheid de statusvan goudbrocaat voor een koopje toe te passen voor bijvoorbeeld heteerbetoon aan een schutspatroon of de heilige Maagd", aldusDuits.

Het verschil was duidelijk. Adelijke hoven kochten goudbrocatengewaden, en stedelijke burgers kochten schilderijen metafbeeldingen van goudbrocaat. Op die manier konden ze zichafficheren met iets dat in werkelijkheid onbereikbaar was.Geschilderd goudbrocaat stond in verhouding tot echt goudbrocaatzoals "een poster zich vandaag de dag verhoudt tot eendaadwerkelijk schilderij een soort reproductie die een eigenesthetiek kan hebben, maar desalniettemin een betaalbare versievormt van een artikel dat de rijken en machtigen in het echtbezitten."

Voor schilders was het van economisch belang dezeimitatie-techniek goed onder de knie te hebben. Het leverde veelklanten op. Toscaanse schilders ontdekten als eerste de truc. Alsnel verspreidde de methode zich naar de rest van Itali en naarEuropa. Vanaf de vroege 14de eeuw tot aan de halverwege de 15deeeuw bleef de methode praktisch ongewijzigd. Geen wonder, wantschilders gebruikten overal hetzelfde handboek. Cennino Cennini's'Libro dell'arte'. Een illustratief hoofdstukje heet : 'Hoeschilder je goudbrocaat'.

Rinze Benedictus

Wulferink, die deze week in Utrecht promoveert, deed onderzoeknaar de invloed van chemische stoffen op het menselijkimmuunsysteem. Als dat reageert op die chemische verbindingen zelfis er sprake van een allergische reactie. Als het zich tegenlichaamseigen cellen keert, ontstaan auto-immuunziekten zoals reumaen diabetes.

Volgens de promovendus worden die reacties in de hand gewerktdoor de vorm van de moleculen in de chemische stoffen, met aanweerszijden van een gesloten ring een extra groep. "Vanwege zijnpotentiele gevaar voor de gezondheid heb ik het pPD-molecuul hierafgebeeld in een soort science-fiction landschap met dreigendewolkenluchten. Dat leek me wel een passende omgeving."

Met die opmerkelijke conclusie besloot voorzitter prof.dr. JanSengers van de visitatiecommissie natuur- en sterrenkunde dinsdagzijn mondelinge rapportage van het tweedaagse bezoek van decommissie aan Utrecht. Opmerkelijk was die rapportage trouwens ookverder, zowel vanwege de uitvoerigheid ervan als vanwege depesoonlijke, bijna vaderlijke toon waarop de emeritus-hoogleraaraan de universiteit van Maryland zijn gehoor toesprak. Zoonderstreepte hij zijn oproep om snel enkele vrouwelijkehoogleraren in Utrecht aan te stellen met een uitvoerig verhaalover zijn eigen instituut.

"Utrecht heeft van alle Nederlandse natuurkundefaculteiten hetgrootste aantal vrouwelijke studenten. Uitstekend, maar die meisjeszouden natuurlijk wel graag wat rolmodellen zien in de vorm vanvrouwelijke hoogleraren. Toen ik indertijd in Maryland twee zwartehoogleraren aanstelde, werkte dat zeer stimulerend op de zwartestudenten. Als dat met zwarten zo werkt, waarom dan niet metvrouwen? In het begin is het misschien niet zo gemakkelijk, maar umoet zich niet laten ontmoedigen. De eerste keer dat ik een vrouwwilde aanstellen, lukte dat mij ook niet. Maar daarna heb ik erdrie in vijf jaar benoemd."

In grote lijnen toonde de commissie zich tevreden over deUtrechtse opleiding. De academische doelstellingen van de faculteitzijn naar internationale maatstaven gemeten zeer goed; voor decombinatie van breedte en diepte in het onderwijs (de Utrechtsetwin peak) bestaat grote waardering; en de inhoud van hetbasisdoctoraal is van hoog niveau. Ook het feit dat zoveelstudenten assistent worden, is naar het oordeel van de commissieeen positief aspect van de Utrechtse onderwijsfilosofie.

Toch plaatste Sengers ook een paar kanttekeningen bij deUtrechtse prestaties. Hoewel de maatschappij grote behoefte heeftaan inbreng van fysici, laten de Utrechtse natuurkundigen buiten demuren van de faculteit weinig van zich horen. De faculteit moetmeer bijdragen aan de maatschappelijke missie van de universiteit,aldus Sengers, bijvoorbeeld door ook eens een collegereeks voorniet-fysici te verzorgen.

Veel lof had de commissie voor het University College. Het ideedat de breedte van een opleiding ten koste gaat van de diepgangwordt daar gelogenstraft door de feiten, aldus Sengers. Des tevreemder vond hij de volledige afwezigheid van het UCU in defacultaire zelfstudie. "Ik hoop dat u zich voldoende realiseertwelk potentieel het UCU voor uw faculteit heeft."

Lovend was de commissie over de betrokkenheid van studenten."Wij zijn zeer onder de indruk van de activiteit van uw studentenbij het beoordelen van de kwaliteit van het onderwijs; het is uniekdat een student hier evaluatie-manager is. Concluderend heeft uhier alles in huis om Utrecht misschien wel tot de beste faculteitvan het land te maken. Nu alleen nog wat meer sprankelen."

EH

Theoretische fysica te populair

De theoretische fysica is al langere tijd het Utrechtseparadepaardje op het gebied van de natuurkunde. Niet voor nietsmochten de theoretici, voor een groot deel verenigd in hetprestigieuze Spinoza Instituut, een paar jaar geleden verhuizennaar het nieuwe Minnaertgebouw. Maar sinds Gerard 't Hooft tweejaar geleden de Nobelprijs won, is de popualriteit van detheoretische fysica groter dan ooit. Dit tot bezorgdheid van metname de experimentatoren die met lede ogen zien hoe studenten enpromovendi steeds vaker de theoretische kant kiezen. Zij moetenzich dan ook gesterkt hebben gevoeld door de kritische kanttekeningdie de visitatiecommissie bij deze ontwikkeling plaatste.

"U heeft een uitstekende opleiding theoretische fysica", aldusSengers. "Maar ik heb het gevoel dat in Utrecht een beetje de sfeeris ontstaan dat goede fysica identiek is aan theoretische fysica endat de andere vakgebieden daardoor als minder belangrijk wordengezien. U dreigt in dat opzicht een beetje het slachtoffer teworden van uw eigen succes. Het zegt trouwens ook iets over dekwaliteit van uw propedeuse. Als na het eerste jaar vijftig procentvan de studenten voor de theoretische kant kiest, is er volgens onsiets mis met de selecterende en verwijzende functie van uwpropedeuse.

De verhoging houdt gelijke tred met het prijsindexcijfer van degezinsconsumptie. Dat is een maat voor de gemiddeldeprijsstijgingen in een jaar.

Studentenbond LSVb reageert afwijzend op de verhoging. "Wijhebben er vooral bezwaar tegen dat de basisbeurs niet met hetzelfdepercentage wordt verhoogd", aldus voorzitster Sofie Joosse. "Als denormbedragen omhoog gaan, moeten ook studenten daarvoorgecompenseerd worden."

Het ministerie van Onderwijs compenseert studenten via deaanvullende beurs. Voor studenten die volgens de normen van hetministerie te veel geld verdienen, of ouders hebben die dat doen,wordt wel per september 2002 het maximum verhoogd van het bedragdat geleend kan worden. "Dat kan dan het beste via de IB-Groep,want dat is het voordeligst", aldus een woordvoerster.

De LSVb gebruikt de collegegeldverhoging om hun algemenebezwaren tegen het systeem van onderwijsfinanciering voor hetvoetlicht te krijgen. Joosse: "Het is nodeloos ingewikkeld omstudenten collegegeld te vragen en dat dan via destudiefinanciering terug te geven. Wij zijn al jaren voor eenacademicibelasting die je als afgestudeerde betaalt op het momentdat je wel geld hebt. We waren blij verrast toen minister Hermansdat idee onlangs opnam in zijn toekomstscenario's voor het hogeronderwijs."

HOP, Wilmar Kortleever