Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft: 'Onderzoek doen is vooralheel leuk.'

Aldus het nuchtere commentaar van de Utrechtse hoogleraar Gerard't Hooft op het sensationele nieuws dat hij samen met zijnleermeester Veltman de Nobelprijs voor Natuurkunde heeft gewonnen.Het is de zestiende keer sinds 1901 dat Nederlanders de prijs terwaarde van twee miljoen gulden in de wacht slepen. Desondanks is detoekenning aan 't Hooft en Veltman voor velen een verrassing. Wantde laatste decennia was de oogst aan prijzen voor 'echt' Nederlandsonderzoek gering. Nobelprijzen in de natuurwetenschap zijn bijnavijftig jaar lang louter naar Nederlanders in den vreemde gegaan.De chemicus Crutzen, die in 1995 de prijs deelde met tweeAmerikaanse collega's, is het meest recente voorbeeld.

De Utrechtse collegevoorzitter Veldhuis was een van de eerstenom 't Hooft dinsdag te feliciteren in Bologna, waar hij op hetmoment van de bekendmaking college gaf. Volgens Veldhuis, diemeteen besloot om de hele universitaire gemeenschap op taart tetrakteren, bewijst de toekenning nog eens dat Nederland opwetenschappelijk gebied toonaangevend is. "Ik ben trots en verheugdover deze onderscheiding, zowel voor Utrecht als voor heelwetenschappelijk Nederland."

Ook onderwijsminister Loek Hermans reageerde dinsdag tevreden."De Nederlandse wetenschap heeft een hoog kwaliteitsniveau", waszijn commentaar. "En deze Nobelprijs bewijst dat."

Sceptischer zijn de grote wetenschapsorganisaties. "Zo'n prijsis een mooie erkenning", zegt prof. dr. R.S. Reneman van deakademie van wetenschappen, "maar wel voor onderzoek van twintigjaar geleden." Ook onderzoeksfinancier NWO vindt de Nobelprijsvooral een bewijs dat het klimaat eind jaren zeventig gunstig was.Daarna is er bezuinigd en legde de overheid veel nadruk optoepassing. Dat bleek vorig jaar nog eens toen de landelijketoponderzoekschool Theoretische Fysica buiten de boot viel bij deverdeling van de miljoenen voor de Dieptestrategie. Mede als gevolghiervan besloot prof.dr. Erik Verlinde - in de wandelgangen aluitgeroepen tot de nieuwe 't Hooft - onlangs om zijn Utrechtseleerstoel te verruilen voor een hoogleraarschap in Princeton.

't Hooft zelf laat vanuit Hotel Roma in Bologna weten nog geenplannen te hebben om het voorbeeld van Verlinde te volgen. "Er zijnuiteraard wel eens aanbiedingen, maar op dit moment houd ik het inUtrecht nogbest uit. Een bezwaar is dat er soms wel erg veeladministratiefs op me af komt. Maar vooralsnog heb ik geen plannenom uit Utrecht weg te gaan."

Dat zijn instituut in de Dieptestrategie naast de prijzen greep,noemt 't Hooft een domper, maar iets wat nu eenmaal gebeurt. "Danzeggen we gewoon: de schouders eronder en met vereende krachtverder. Veel belangrijker vind ik het dat voldoende jongeren ervoorblijven kiezen om natuurkunde te gaan studeren. Ik hoop dat ikeraan kan bijdragen dat het beeld ontstaat dat wetenschappelijkonderzoek vooral heel leuk is. Nu ik Nobelprijswinnaar ben, zie ikhet uitdragen van die boodschap heel nadrukkelijk als een nieuwetaak."

Donderdagmiddag om vier uur worden de beide prijswinnaars in hetMinnaertgebouw gehuldigd.

HOP/EH

Hoewel het college in de formulering van het besluit overpromotiestipendia nog een kleine ruimte voor discussie liet, is deletterenfaculteit dus om. De faculteit doet geen beroep op declausule dat in 'uitzonderlijke, individuele gevallen' faculteitennog steeds een beurs mogen toekennen. Alle nu aan de faculteitverbonden bursalen zal op korte termijn de aio-status wordentoegekend. De extra kosten die het werknemerschap van een aio metzich meebrengt gevoegd bij de verwachte wachtgelden brengen dearmlastige faculteit tot de conclusie dat er waarschijnlijkanderhalf miljoen gulden nodig is voor de aanpassing.

Naast dit financiële probleem omtrent de zittende lichtingpromovendi, kan de omzetting van het bursalenstelsel naar eenaio-stelsel op termijn nog een ander ernstig effect hebben. In hetmeerjarenplan gaat de faculteit, ondanks dalende inkomsten uit deeerste geldstroom, uit van handhaving van 56 promotieplaatsen.Volgens de nieuwe Letterendirecteur Middelberg is het maar helemaalde vraag of dat in de huidige situatie nog realistisch is. Denieuwe maatregel kan de faculteit wel eens tien van de 56promovendi gaan kosten. "Het gaat dus om een vijfde van het totaal.Dat is een levensgroot probleem. Zo'n ontwikkeling zou natuurlijkeen geweldige aanslag op het onderzoek zijn", aldus Middelberg.

De consequenties van de overstap naar het aio-stelsel komen ineen periode dat het financiële perspectief van de faculteitzeer slecht is. In een brief aan het college van bestuur heeftLetteren het college meegedeeld de last van anderhalf miljoengulden niet zelf te kunnen dragen. Het in stand houden van tienaio-plaatsen zou nog eens zo'n zes ton per jaar kosten.

XB

Dinsdagmiddag om drie uur kreeg A. Raterink, hoofd van derestauratieve verzorging, de opdracht om voor 22.000 personen taartte regelen. "We hebben drie bakkerijen ingeschakeld. Onze eigenbakker De Raad, Bloemstra op de Biltstraat en de Hema. Ik rij nunaar de binnenstad om daar de taarten en gebak af te leveren'',zegt Raterink die zijn vermoeide ogen achter een zonnebrilverbergt.

In restaurant Kappa in het Educatorium verdringen de studentenzich tegen elven rond de gebak- en koffietafels. De meesten vindenhet erg grappig dat juist Utrecht gelauwerd wordt met deprestigieuze prijs. "Omdat we toch als laatste eindigden in deKeuzegids," zegt Neeltje Vincken.

De verbazing onder studenten is groot als een medewerkster roeptdat er hele taarten mee naar huis genomen mogen worden. "Die zijnover." Eerstejaars Martijn Rhebergen en Niek de Jonge aarzelen geenmoment en lopen met een taartdoos met daarbovenop een gebakje opeen schoteltje naar een rustig plekje om hun prooi te verorberen."Wat voor taart het is?" Martijn opent op verzoek de Hema-doos enonthult een vierkante chocoladetaart. Een sympathiek gebaar, vindtMartijn, maar hij had het nog leuker gevonden als de taartafkomstig zou zijn geweest van de Nobelprijswinnaars zelf. Niekzegt dat het toepasselijker was in kwarktaart uit te delen "omdatVan 't Hooft en Veltman iets over quarks hebben uitgevonden".

In de kantine van het Centrumgebouw Zuid moet de taart nogarriveren. De docenten B. Levering en I. Weyers van pedagogiekdoden de tijd met het nuttigen van een kopje koffie. "Gebak isaltijd leuk", zegt Levering. "Wij behoren tot de enkelen die hetnog kunnen hebben", lacht hij terwijl hij de buiken van collega'sbestudeerd. De twee denken dat de Nobelprijs de naam van deuniversiteit goed zal doen, maar dat vooral de studenten in denatuurwetenschappen er profijt van zullen hebben. Levering: "Dehele wereld kent de Universiteit Utrecht nu door die Nobelprijs."Hoewel collega Weyers het een gewaagde stelling vindt, denkt hijniet dat de prijsaller prijzen over twintig jaar weer naar Utrechtzal gaan. "De tendens is dat de onderzoeksscholen bevestigen watmen al weet. Het vernieuwende werk wordt niet door deze scholengedaan, maar door NWO. De universiteit loopt daarmee het risicoachterop te raken." De wat sombere gedachte maakt het enthousiasmeover het gebak er echter niet minder op. "Het komt zo hoor", zegtde kantinemedewerkster.

GK

Geblinddoekt moesten de studenten van hun eigen bed naar devoordeur zien te komen. Degene die van het hele huis het minst snelbeneden was, kreeg van het promotieteam een rookmelder. Dat wasnatuurlijk meestal degene die op de bovenste verdieping woonde."Het spel moet studenten ervan bewust maken dat ze bij brand, op detast, zo snel mogelijk hun weg naar de voordeur moeten kunnenvinden", zegt Jeroen-Klaas Salomons, die het spel organiseerde."Bij brand zie je geen hand voor ogen. Spullen die in de gangstaan, kunnen daarbij je weg naar de uitgang flink belemmeren."

Vorige week was er alweer brand in een studentenhuis. Voor deStichting Nationale Brandpreventieweek was dat aanleiding omstudenten extra aandacht te geven. "De rookmelders staan hierbijcentraal", zegt organisator Solomons. "Want rookmelders reddenlevens. Wanneer er 's nachts brand is en je slaapt, krijg je nieteens de kans om zo snel mogelijk te vluchten. Voordat de vlammen jebereiken, ben je namelijk al lang gestikt."

De meeste studenten reageerden positief op de actie en speeldenhet spel enthousiast mee. Bij studentenhuis Poortstraat 31 heeft debrandweer een ruime maand geleden inspectie gehouden. "De hele trapis toen vebouwd", zegt Freek. "En de koelkast moest beneden staan,omdat er boven te weinig plek was. Da's wel lastig. Nu moet ik elkekeer naar beneden om een biertje te halen." Met zijn tweehuisgenoten Peter en Thijs doet hij mee met de wedstijd. Freek is,met voorsprong, het snelst beneden. Thijs uit het souterrain krijgtals prijs de rookmelder. Maar ze hebben er al vier. "Hoe meer, hoebeter", roepen de promotiemeisjes.

JV

[Bijschrift bij een foto]

Het nieuwe centrum is een initiatief van het instituut vooronderwijsontwikkeling IVLOS. Het centrum zal faculteiten moetengaan adviseren en ondersteunen bij het uitvoeren van hunICT-onderwijsbeleid. Het plan strookt met de wens van het collegevan bestuur een gecoördineerde aanpak van ICT-gebruik in hetonderwijs te bewerkstelligen. Voor dat doel werd eerder een miljoenper jaar gereserveerd. In dit U-blad zegt hoogleraar didactiekprof. dr. A. Pilot voor het centrum de rol van "as in het wiel" tezien weggelegd.

De medewerking van de verschillende faculteiten wordt van grootbelang geacht omdat de onderlinge uitwisseling van kennis een vande hoekstenen van het plan is. Daartoe zou een netwerk vanfacultaire onderwijsmanagers opgezet moeten worden. Ook is het debedoeling medewerkers van de faculteiten mee te laten werken aanprojecten op het gebied van ICT-gebruik die door hetExpertisecentrum worden ondersteund of opgezet. De betrokkenpersoneelsleden zullen daarvoor gedeeltelijk worden gedetacheerdbij het centrum.

Een andere doelstelling van het centrum isdeskundigheidsbevordering van docenten. Bovendien zal bij het IVLOSin het Bestuursgebouw een demonstratiekamer moeten wordeningericht. De ruimte zou tevens gebruikt kunnen worden als'decision room' voor decanen en leidinggevenden. Een nieuw aan testellen hoogleraar 'ICT-didactiek in digitale context' zou eensleutelrol moeten spelen in het onderzoek naar nieuwe toepassingenvan ICT in het onderwijs.

De inventarisatie van de meningen van de faculteiten moet einddeze maand worden afgerond. Voor het einde van het jaar zou het CvBdan een besluit kunnen nemen over het Expertisecentrum.

XB

Voor meer over ICT zie Achtergrond

Een en ander blijkt uit het proefschrift 'Blauw licht in hetdonker' waarop psychologe Nicolien Kop vrijdag 15 oktoberpromoveert. Kop interviewde samen met twee medewerkers 358 agentenuit de regio's Gelderland-Midden en Rotterdam-Rijnmond over hunwerksituatie en reed ruim vier maanden mee met surveillanceauto's.In die periode werden 342 conflictsituaties geobserveerd waarin deagenten handelend moesten optreden.

Hoewel in de kwantitatieve benadering van Kop geen plaats isvoor spannende case-studies, komt uit het onderzoek wel naar vorendat het politiewerk zelf door de meeste agenten niet als ergstressvol wordt ervaren. Het probleem zit hem veel meer in deongeïnteresseerde leiding, maar ook in de nasleep van derecente reorganisatie en het relatief vele bureauwerk.

EH

In Stockholm, on 18 December 1999, Utrecht University'sprofessor Gerard `t Hooft will receive the Nobel Prize for Physics.He was awarded the prize jointly with his promotor, ProfessorMartin Veltman, who left Utrecht University to go to MichiganUniversity in 1981. 't Hooft and Veltman receive the 1.8 millionguilders reward for their work on the so-called weak force, one ofthe four fundamental forces in nature. As a result of the work ofthe two Utrecht alumni now the theory of the weak force can be usedfor making exact calculations, among which recently of the mass ofthe so-called top quark.

Catalogue

As from 1 November the University Library will be offering a newcatalogue which is also accessible through the Internet. This hasseveral advantages: it enables its users - even from their ownhomes - to consult the data on books in their possession, to submitbook requests, to make book reservations and to have them sent toany location within the university. The switch to the new, improvedsituation will take place between 22 and 31 October. In that periodno books can be borrowed, so everyone is advised, if they need anybooks, to borrow them in time. More information is available at theUniversity Library homepage (http://www.library.nl) or from thelibrary desks.

Mayor

In November this university newspaper 'U-blad' will interviewUtrecht's mayor, Ms A. Brouwer-Korf. One of the subjects discussedwill be the relationship between the city of Utrecht and UtrechtUniversity and its students. The paper would like to ask the(foreign) students for help: what question would you like to askthe mayor of Utrecht? Pass on your question to the newspaper before20 October: call (030)2535552, or mail to redactie@ublad.uu.nl,or put it inthe editor's mailbox (Heidelberglaan 6).

Police

About 25% of the Dutch police are convinced that theirdepartment management is incompetent and lacking in commitment. Thebad relations between the people on the shop floor and theirsuperiors is an important stress and burn-out factor, more so thanthe police work itself. These findings are presented in the PhDdissertation `Blauw licht in het donker' (Blue light in the dark),which will be defended by the Utrecht psychologist Nicolien Kop onFriday 15October.