In de faculteitsraad van Letteren is onrust ontstaanover het dreigende vertrek van de leerstoelgroep Computer enLetteren. Prof. dr J. van den Berg van C&L onderzoekt demogelijkheid om zijn groep om te vormen tot een universitairexpertisecentrum op het gebied van ICT. De faculteitsraad wilechter ook een facultair kenniscentrum op de been houden.

Aanleiding voor de onrust bij Letteren vormde een recentenotitie van het college van bestuur waaruit blijkt dat er plannenbestaan om Computer en Letteren onder te brengen in een nieuw tevormen Utrechts onderwijs- en onderzoekcluster in de sfeer van deBestuurskunde. De Utrechtse Bestuurs- en Organisatiekunde zou zichvan andere soortgelijke opleidingen moeten onderscheiden door eensterke nadruk op 'documentaire en bestuurlijke informatiekunde' endaarin zou de groep van hoogleraar alfa-informatisering prof. drJurgen van den Berg een voorname rol moeten gaan spelen. Computeren Letteren zou zelfs kunnen uitgroeien tot een universitairexpertisecentrum op het gebied van ICT in het onderwijs. Van denBerg verricht op dit moment in opdracht van het college van bestuureen haalbaarheidsonderzoek naar de verschillende alternatieven.

Dat de computerexpert de opdracht van het college heeftaanvaard, hangt samen met zijn mening dat in de faculteit Letterenniet het goede klimaat aanwezig is voor innovatief ICT-onderwijs.Deze zomer deelde hij het faculteitsbestuur mee dat hij om diereden afzag van het beoogde directeurschap van een nieuw op terichten facultair Centrum voor Innovatieve Onderwijstechnologie.Volgens Letterendirecteur P. Schelleman was er nog wel met van denBerg gesproken, maar die gesprekken hadden de hoogleraar niet opandere gedachten kunnen brengen. Schelleman erkent dat de plannenvoor een facultair ICT-centrum nu even in de ijskast zijn gezet,maar beklemtoont dat de ontwikkeling van ICT in de faculteit ookzonder Van den Berg doorgang zal vinden.

In de faculteitsraad, waar de kwestie overigens om onduidelijkeredenen achter gesloten deuren werd behandeld, spraken de leden hunverbazing uit over het gemak waarmee het bestuur zich hadneergelegd bij de gang van zaken. Dit te meer daar binnen C&Lverdeeldheid bestaat. Sommige medewerkers zijn weinig gecharmeerdvan de plannen en blijven liever werkzaam binnen de faculteit.

Het bestuur maakte de raadsleden duidelijk dat ICT-ondersteuningook na het vertrek van C&L gewaarborgd zal blijven, omdat al isafgesproken dat de groep van Van den Berg na een eventueel vertrekbij Letteren alsleverancier voor de faculteit zal gaan optreden.Maar verschillende raadsleden, die vrezen dat de faculteit daarmeeaanzienlijk duurder uit zal zijn dan op dit moment, drukten hetbestuur op het hart om ook binnen de faculteit zorg te blijvendragen voor voldoende expertise op het terrein van ICT.

EH

Het helpt het immuunsysteem om infecties tegen tegaan, het stimuleert het ontstaan van erecties en het beschermthart en bloedvaten. De ontdekking van de veelzijdige werkzaamheidvan stikstofoxide (NO), waarvoor maandag de Nobelprijs voorgeneeskunde werd uitgereikt, was volgens de Utrechtse internist dr.Erik Stroes een wetenschappelijke doorbraak van formaat.

Het was eigenlijk een puur toevallige ontdekking. De Amerikaansefarmacoloog Robert Furchgott bestudeerde in de jaren zeventig heteffect van geneesmiddelen op bloedvaten van proefdieren en merktedat hij betere resultaten kreeg als hij zo voorzichtig met de vatenomsprong dat de vaatwand intact bleef. Hij concludeerde dat diewand dus kennelijk een onbekende stof afscheidde die voor ditresultaat verantwoordelijk was. Zes jaar later ontdekte zijnlandgenoot Louis Ignarro dat het om stikstofoxide ging.

Stroes: "Sinds die tijd is er veel onderzoek naar NO gedaan eninmiddels is duidelijk dat het gaat om een molecuul dat een zeerbrede werking in het lichaam heeft. Zo is bijvoorbeeld deViagra-pil mede op de werking van NO gebaseerd. Voor ons is vooralvan belang dat stikstofoxide zorgt voor de verwijding vanbloedvaten en dat het aderverkalking, nog steeds doodsoorzaaknummer één in ons land, tegengaat. Meer specifiek kun jezeggen dat NO ervoor zorgt dat de vaatwand niet plakkerig wordt,niet gaat lekken en dat zich geen bloedklonters op de vaatwandvormen. Inmiddels is duidelijk dat het optreden van hart- envaatziekten nauw samenhangt met een verstoring in de productie vanNO."

Gelijktijdig met de ontdekking van de werkzaamheid van NO inbloedvaten kwam er in het onderzoek aandacht voor de bekleding vande vaatwanden, het zogeheten endotheel. Dat systeem bleek namelijkde enzymen te bevatten die het zeer vluchtige NO produceren.Stroes: "In de jaren zestig werd het endotheel nog beschouwd alseen soort nutteloos behang in de bloedvaten, maar inmiddels isduidelijk dat het een uiterst actief systeem is dat vanlevensbelang is voor de productie van hormonen in ons lichaam.Gemiddeld bezit een mens ongeveer drie kilo endotheel. En daarinwordt permanent NO geproduceerd."

In 1992 werd NO uitgeroepen tot wetenschappelijk molecuul vanhet jaar en inmiddels wordt ook in Nederland op ruime schaalonderzoek gedaan naar de effecten van de verbinding, die zovluchtig is, dat hij in vrije toestand binnen een seconde weeruiteenvalt. Vandaar dat het onderzoek naar mogelijke middelen tegenhart- en vaatziekten zichconcentreert op het enzym dat NOproduceert. Ook in Utrecht vindt dat onderzoek plaats en deresultaten zijn volgens Stroes zeer veelbelovend.

"Tot nu toe is er voornamelijk met proefdierengeëxperimenteerd, en uit die proeven blijkt duidelijk dat hetinbrengen van het NO-enzym hart- en vaatziekten kan voorkomen. Enook al zijn we nog niet zover, ik heb goede hoop dat we het enzymin de toekomst ook bij mensen kunnen gebruiken. Dan denk ikbijvoorbeeld aan het gericht inbrengen van het enzym in eendichtslibbend bloedvat op de plaats waar de bloedklont isverwijderd. Dat zou best eens een belangrijke manier kunnen zijn omopnieuw dichtslibben te voorkomen."

Met de ontdekking van NO is inmiddels ook het raadsel opgelostvan de werking van het beroemde pilletje onder tong bij pijn op deborst. Dat pilletje bevat nitroglycerine dat bij inwendig gebruikNO afscheidt. Toen Alfred Nobel honderd jaar geleden methartklachten in het ziekenhuis werd opgenomen, weigerde hij nog omop doktersadvies nitroglycerine te slikken. Dat hij honderd jaarlater, zij het postuum en via het Nobelcomité, zijn vergissingtoegeeft, maakt de toekenning van de Nobelprijs Geneeskunde dezekeer tot een extra bijzondere gebeurtenis.

Erik Hardeman

Nooit eerder werd er een wereldconferentie over hogeronderwijs gehouden. Maar vorige week was het zover: 4200 mensen uit183 landen kwamen in Parijs bijeen om een "diepgaande enwereldwijde hervorming van het hoger onderwijs" af te kondigen,zoals het in de slotverklaring heet. Gaan we daar in Nederland nogiets van merken?

De wereldconferentie, georganiseerd door de UNESCO, liep uit opnegentien pagina's vol mooie woorden over de uitdagingen die hethoger onderwijs te wachten staan. Leider van de Nederlandsedelegatie was prof.dr. Pieter de Meijer, oud- rector-magnificus vande Universiteit van Amsterdam. Hij pleitte namens de Nederlandseregering onder meer voor flexibel onderwijs en levenslangleren.

4200 Deelnemers - hoe moeten we ons datvoorstellen?

"Er waren plenaire vergaderingen, maar die 4200 mensen hebbennooit samen vergaderd. Elke delegatie kreeg acht minuten voor eenbetoog. Dat werd vaak gehouden door de minister van Onderwijs - enmeestal was die daarna meteen verdwenen om zijn vliegtuig te halen.Van debat was dus geen sprake. Het echte werk gebeurde in decommissie die de slotverklaring opstelde. Die heeft twee dagengediscussieerd over amendementen van 38 landen."

Waarover gingen die discussies dan?

"De Arabische landen wilden bijvoorbeeld 'people living inoccupied territories' opnemen in een lijst van groepen waaraan hethoger onderwijs aandacht moet besteden. Maar voor Israël waszo'n verwijzing naar de Palestijnse bezette gebiedenonaanvaardbaar. Nu staat er 'people living under occupation'."

Zijn zulke haarkloverijen ook na zo'n conferentie nogbelangrijk?

"Op het politieke vlak speelt zoiets een rol, het scheptprecedenten voor andere VN-conferenties. Voor 'gewone mensen' doethet er weinig toe. Maar laat ik een ander voorbeeld geven. Opinitiatief van India staat er in de verklaring dat hoger onderwijsstreeft naar 'hoogbeschaafde en gemotiveerde individuen,geïnspireerd door liefde voor de mensheid en geleid doorwijsheid'. Daarover is lang gesproken. Maar ja, je kunt ernauwelijks tegen verzetten - want ben je dan tegen liefde enwijsheid?"

Is dat niet de zwakte van de hele verklaring: mooiewoorden waar niemand van wakker ligt?

"Nee, ik vond die tekst van India een goede toevoeging. In derest van de verklaring ligt de nadruk erg op maatschappelijkerelevantie. Het risico is dat je die relevantie heel eng opvat,zoals Shell-topman Herkströter doet. Die zei onlangs dat hogeronderwijs pas van niveau is als afgestudeerden probleemloos terechtkunnen op de arbeidsmarkt. Die tekst uit India maakt duidelijk datdat niet de bedoeling is. Hoger onderwijs moet breder en dieperzijn.

"Een ander voorbeeld. Het wetenschappelijk bureau van de VVDpleit voor kleine universiteiten, puur op de wetenschap gericht.Die opvatting vindt in deze verklaring geen enkele steun, demondiale tendens gaat een andere kant op. Maar in Nederland is deUNESCO-verklaring op dit punt kennelijk niet onomstreden."

Vooraf zei u dat uw delegatie moest zorgen dat deslotverklaring zou stroken met het Nederlandse beleid. Is datgelukt?

"Minister Hermans moest in ieder geval geen last van deverklaring krijgen. En dat is gelukt. We hebben onze invloedredelijk doen gelden."

Wat gebeurt er nu met de slotverklaring? Lost die opin een wolk van goede bedoelingen of vloeit er nog iets concreetsuit voort?

"Iets ertussenin. Het gaat om aanbevelingen aan de lidstaten, endie hebben de verklaring niet voor niets ondertekend. En als ikzelf nog bestuurder was, zou ik de verklaring zeker op mijn bureaulaten liggen en er af en toe nog eens in bladeren. Niet om erconcrete maatregelen uit af te lezen, maar wel ter inspiratie."

HOP, HO

Gisteren, 14 oktober, werd in het Nifterlake College in Maarssenhet resultaat van dit experiment openbaar gemaakt: het boek 'Vakkenvullen in het Studiehuis.' Volgens co-auteur dr. St. ten Brinke,emeritus-hoogleraar didactiek, bestaan er veel misverstanden overhet Studiehuis. Zo heeft het idee postgevat dat het om een schoolzou gaan waarin vooral zelfstudie door leerlingen plaatsvindt en derol van de leraar slechts die van 'begeleider' is.

Door een twintigtal docenten binnen hun eigen vakgebied te latenexperimenteren met het Studiehuis, heeft het concept een meerduidelijke afbakening kunnen krijgen. 'Geleidelijkheid' waar het deinvoering van het Studiehuis betreft blijkt een sleutelwoord tezijn. Niet alleen de leerlingen moeten kunnen wennen aan het nieuweconcept, óók de docenten. "Controle door docenten blijftnoodzakelijk", zeggen bijvoorbeeld de docenten taalonderwijs."Alleen al uit concurrentie-overwegingen kun je het je alsmiddelbare school domweg niet permitteren om deverantwoordelijkheid voor het leerproces te ver naar de leerlingtoe te schuiven. Het blijft een gedeelde verantwoordelijkheid."

Het boek geeft een aanzet tot een praktische didactiek van hetStudiehuis. De conclusie van de auteurs is dat het Studiehuis "geendoodgeboren kindje is, maar een gezonde baby met groeistuipen.""Een belangrijke doorbraak in het voortgezet onderwijs", aldus TenBrinke. Opmerkelijk is dat - volgens de experimenterende docenten -educatieve uitgeverijen nog nauwelijks zijn ingesprongen op hetnieuwe concept. Ze hebben hun lesmateriaal overwegend zélfmoeten maken. De rol van audio-visuele media en ITC is beperktomdat scholen daarvoor nog onvoldoende toegerust zijn.

Leerlingen blijken in het algemeen enthousiast over dit soortonderwijs. Hun 'taakbereidheid' is groot en ze zijn in het algemeen'actiever' dan binnen het 'traditionele' onderwijs. Het 'lerenleren' komt vooralsnog echter minder uit de verf, blijkt uit hetexperiment.

AH

Zie ook de rubriek Opinie

[Bijschrift bij een foto]

De grootste bottleneck in de onderhandelingen wordt gevormd doorde kosten die Cap Gemini voorziet wanneer alle eisen van deuniversiteit worden ingewilligd.

Die eisen houden onder meer in dat de prijs van dedienstverlening voor universitaire gebruikers niet omhoog mag gaan,terwijl buiten de universitaire setting wel BTW enhuisvestingslasten moeten worden betaald. Bovendien eist deuniversiteit dat de ACCU-medewerkers bij een overgang naar hunnieuwe werkgever recht houden op hetzelfde, relatief dure,arbeidsvoorwaardenpakket waarop zij op dit moment als medewerkersvan de universiteit aanspraak kunnen maken. Met name de forsehoeveelheid universitaire ADV-dagen vormt voor een overnamepartneruit het bedrijfsleven een kostenpost van formaat.

Omdat bij een overgang naar Cap Gemini ook nog eens deuniversitaire subsidie wegvalt zal het ACCU volgens de berekeningenvan Cap Gemini pas bij een efficiencyverhoging van ruim 35% winstkunnen maken. In dat licht bleek het bedrijf niet bereid om devolledige door de universiteit geëiste overnamesom op tafel teleggen.

Secretaris W. Kardux, die de onderhandelingen voor deuniversiteit heeft gevoerd, wilde maandag in een commissie van deUniversiteitsraad niet zeggen hoe groot het gat is tussen vraag enaanbod. Maar uit het feit dat de gesprekken zijn beëindigd noggeen twee weken nadat Cap Gemini had meegedeeld de overname door tewillen zetten, mag worden aangenomen dat de partijen elkaar nietheel dicht zijn genaderd. In zijn vergadering van donderdag 8oktober zal het college van bestuur een besluit nemen over deverdere gang van zaken. Naast ingaan op het bod van Cap Gemini oftoch kiezen voor handhaving van een eigen facilitair werkend ACCUheeft het college dan ook nog de keuze om gesprekken aan te knopenmet één van de andere gegadigden die zich inmiddels voorovername van het ACCU hebben gemeld.

EH