Voornaamste reden om het bursalenstelsel in 1996 in te voerenwaren de hoge wachtgelden die de universiteit moest betalen voorpromovendi die hun onderzoekstijd overschreden of nog nietdoorstroomden naar de arbeidsmarkt. Door jonge onderzoekers nietmeer in dienst te nemen als assistent-in-opleiding (aio), maar alsbursaal op basis van een vierjarige beurs met studentenstatus, werddat probleem opgelost. Sociale premies, reiskosten en wachtgeldbetaalt de universiteit niet in het bursalenstelsel.

In het evaluatierapport gaven 22 van de 39 beurspromovendi diebij Letteren aangesteld zijn hun oordeel over het stelsel. Ondankshet begrip dat er is voor de problemen met de wachtgelden, missenvrijwel alle promovendi een duidelijke juridische status, socialezekerheid én de mogelijkheid om onderwijs te geven - wat naarhun idee de kansen op de arbeidsmarkt zou verhogen. Ze verdienendan weliswaar iets meer dan aio's, maar een groot deel van dieinkomsten gaan op aan sociale verzekeringen waarvoor de bursaalzélf moet zorgen.

Het beurzenstelsel werd behalve bij Letteren ook nog ingevoerdbij Ruimtelijke Wetenschappen, Diergeneeskunde, Wijsbegeerte enGodgeleerdheid. De afspraak was in 1996 dat het beurzenstelsel inseptember 1998 geëvalueerd zou worden, maar zowel defaculteiten als de universiteit, zullen daar pas in december meeklaar zijn. BPO heeft nu alvast een voorzetje gegeven.

"Dat er snel duidelijkheid komt is in het belang van de nieuwegroep promovendi die in januari wordt aangesteld", zegt Helleke vanden Braber van BPO. Het Beurspromovendi-overleg hoopt dat deuitkomsten van het rapport mee zullen wegen in de latere facultaireevaluatie.

KH

Gehandicapte mentoren gaan zich in Utrecht inzetten om meergehandicapte studenten aan een baan te helpen. Het project isopgezet in samenwerking met de landelijke stichting Handicap &Studie. De provincie Utrecht ondersteunt het plan met een bijdragevan 60.000 gulden. Gedeputeerde Staten van Utrecht hebben totfinanciering van het project besloten omdat ze ontevreden zijn overhet feit dat slechts één op de drie studenten met eenhandicap een baan vindt. Begin volgend jaar gaan tien mentoren vanstart met hun begeleidend werk. Omdat de mentoren zelf een handicaphebben maar ook een passende baan wordt verwacht dat zij destudenten goed kunnen adviseren.

De zogeheten Van der Leeuw-hoogleraren kunnen aangesteld wordenop plaatsen waar over een paar jaar een hoogleraar met emeritaatgaat. Met die tijdelijke dubbele bezetting van een leerstoel wordtvoorkomen dat er geen geschikte wetenschappers voorradig zijn ophet ogenblik dat de 'oude' hoogleraar daadwerkelijk vertrekt.

Zo'n gebrek aan kandidaten kan zich voordoen in vergrijsdevakgebieden. Daar zal over een paar jaar binnen korte tijd eengroot aantal hoogleraren vertrekken. Eerder waren scheikunde enletteren al aangewezen als vakgebieden waar dat gevaar dreigt. Deeerste Van der Leeuw-hoogleraren zijn daar inmiddels aan hetwerk.

Ook de drie nu aangewezen disciplines zijn sterk vergrijsd. Zo'n45 procent van de hoogleraren in deze vakken is ouder dan 55 jaar.Van de biologie-hoogleraren is een derde zelfs zestig jaar ofouder.

Er is veertig miljoen gulden per jaar beschikbaar voor de Vander Leeuw-hoogleraren. De helft daarvan komt van Hermans, de anderehelft van NWO en de universiteiten die zo'n prof krijgen. Naarpsychologie & pedagogie gaat achttien miljoen, naar biologieveertien en naar werktuigbouwkunde acht miljoen. Deze vakgebiedenzijn de laatste die profiteren van de maatregel; het Van derLeeuw-potje is nu leeg.

HOP, HO

Het advies om de predikantenopleidingen in Leiden en Amsterdamte sluiten komt van de besturen van de drie 'Samen-op-weg-kerken'(hervormd, gereformeerd en luthers). Die betrekken hun predikantennu nog van zes opleidingen. Dat aantal willen ze terugbrengen totdrie.

De keus van de kerken is gevallen op Utrecht, Groningen en eennieuw op te zetten opleiding die onderdak krijgt aan de VrijeUniversiteit. In die nieuwe opleiding fuseren de theologiefaculteitvan de VU en de (gereformeerde) theologische universiteit inKampen. Het product van deze fusie wordt niet bestuurd door de VU,maar door de kerken zelf.

Het plan van de drie kerkbesturen gaat alleen over hun eigenpredikantenopleidingen, maar zet de faculteiten van Leiden enAmsterdam in hun geheel op het spel. Die kunnen nauwelijksvoortbestaan zonder predikantenopleiding, omdat ze dan weinigstudenten zullen trekken.

De kerken nemen overigens pas in november een definitiefbesluit. Over het niet-kerkelijke deel van de theologie moetuiteindelijk minister Hermans de knoop doorhakken. Hij heeftdaarover al een advies op zijn bureau liggen van de Utrechtseemeritus-hoogleraar Van den Broek. Die stelde dit voorjaar voor omde theologie aan de Universiteit van Amsterdam en in Kampen op tedoeken. Daarnaast moest óf Groningen óf Leiden een forseveer laten.

De noodzaak om het aantal theologie-studies te verminderen,wordt door vrijwel niemand betwist. Nu zijn er nog zeventienopleidingen, vaak meerdere aan één faculteit. Er zijnechter te weinig studenten om dat aantal overeind te houden. Maaralleen aan katholieke zijde zijn de afgelopen jaren inderdaadopleidingen verdwenen. De openbare en protestantse theologenslaagden er tot nu toe niet in het eens te worden over eenreductie.

HOP, HO

Emancipatie is een proces van lange adem. Vrouwenstromen eerder weg dan door. Een van de manieren waarop deuniversiteit hier iets aan probeert te doen is een premie 'voor hetaantrekken en behoud van vrouwelijk talent.'

Het schiet niet op met de gang van vrouwen naar de top. Of zoalsKathelijne van Kammen, vanuit het Universitair StrategischProgramma (USP) en betrokken bij het emancipatiebeleid, hetformuleert, "Bij veel faculteiten zie je een buitengewoon vreemdepiramide. Een dikke bult van onderen met een raar tuutje er bovenopdat soms niet hoger reikt dan het niveau van senior-docent."

Vanuit het ministerie is de Wet Evenredige Vertegenwoordiging opuniversiteiten losgelaten. Hierdoor zijn die verplichtstreefcijfers op te stellen. Maar de Universiteit Utrecht is allanger bezig iets aan de scheefgroei te doen. Twee jaar geledenheeft het college van bestuur in samenwerking met deBestuurscommissie Emancipatiebeleid de regeling 'Premie voor hetaantrekken en behouden van vrouwelijk talent' in het levengeroepen. Faculteiten kunnen hier aanspraak op maken als zij eenvrouw aanstellen in vaste dienst of met uitzicht daarop. Deregeling bestaat uit een bedrag van 600.000 gulden, verdeeld overdrie jaar. Het college is bereid om de helft van de salariskostenvoor zijn rekening te nemen, tot een maximum van 50.000 per jaar.Dat alles op voorwaarde dat het gaat om bijzonder getalenteerdevrouwen.

Een mooi plan want geld is nu eenmaal verleidelijk. VolgensFrank de Haas van afdeling SoZa en belast met de praktischeuitvoering, is het enthousiasme voor de regeling echter beperkt.Dat leidt hij af uit het feit dat na twee jaar nog maar vijffaculteiten een aanvraag hebben ingediend (RuimtelijkeWetenschappen, Letteren, Diergeneeskunde, Geneeskunde en Natuur- enSterrenkunde). Alle aanvragen zijn gehonoreerd. "Heel af en toewordt naar de regeling geïnformeerd. Wij verwachten dat deaanvraag dan zal volgen, maar dat gebeurt niet."

Volgens dr. W. Dirksen, directeur van de faculteit SocialeWetenschappen, is er in ieder geval geen sprake van dat men binnende faculteit onbekend is met de regeling. "We hebben demogelijkheid uitgebreid gecommuniceerd. De faculteit heeft ampervaste banen te vergeven, dusook niet aan vrouwen."

Ook bij Biologie zijn er de afgelopen jaren nauwelijks vacaturesgeweest. Dr. W. Amesz, directeur van de faculteit: "Wij hebben inhet algemeen de grootste moeite om personeel te vinden. We zoekenmensen van in de dertig en die aarzelen om naar de universiteit tekomen, omdat ze liever nog een tijdje volop met onderzoek bezigzijn. Eén keer heeft de faculteit een vrouw op het oog gehad",aldus Amesz, "maar die koos uiteindelijk zelf voor een anderefunctie."

Directeur M. Klein van de faculteit Rechten is er heel eerlijkover: "Wij waren niet zo geweldig voor deze regeling, want diebotst met ons beleid. Functies die vrijkomen, gaan gewoon de marktop." Gelukkig kan hij toevoegen dat er de afgelopen jarenvrouwelijke hoogleraren zijn geworven. "Zelfs een medewerkster diehier al rondliep. Achteraf zou je kunnen zeggen, verdorie hadden wemaar gebruik gemaakt van die regeling."

"Het verbeteren van de positie van vrouwen is een complexeprobleem", zegt Van Kammen. "De beste manier om het aan te pakkenis er niet. Je ziet vrijwel overal een veelsporenbeleid. Wel beginthet besef door te dringen dat het in het eigen belang van eenorganisatie is als vrouwen evenredig vertegenwoordigd zijn.Bèta's zitten bijvoorbeeld te springen om studenten. Eenvrouwelijke docent of hoogleraar zou als rolmodel voor meisjeskunnen dienen waardoor ook zij zich eerder aangetrokken voelen toteen bèta-studie."

AvD

[Bijschrift bij een foto]

Er is bij bedrijven vooral vraag naar technici en economen.Opmerkelijk is dat er méér vraag is naar socialewetenschappers dan naar informatici. De behoefte aan alfa's enjuristen is gering, aldus het onderzoek.

De enquête werd ingevuld door personeelsfunctionarissen van77 bedrijven uit de publieke en private sector. De uitkomst laatzien dat aan HBO'ers meer relevante kwaliteiten wordentoegeschreven dan aan universitair opgeleiden. "De deelnemersdichtten de academicus weliswaar 'snelheid van begrip' en een'innovatieve houding' toe, hij geldt ook als eigenwijs enonpraktisch", aldus de Volkskrant.

Volgens de respondenten heeft de doctorandus-titel zijn glansverloren door de hordes doctorandi die de universiteit verlaten. Opde krappe arbeidsmarkt heeft bovendien de doctorandus "geenverpletterende indruk" gemaakt waar hij de werkvloer moest delenmet HBO'ers, veronderstelt de Volkskrant. Dat een beginnend HBO'erzo'n 300 gulden minder salaris krijgt dan een WO'er vermeldt deVolkskrant niet, maar zal zeker een rol spelen bij die voorkeurvoor HBO'ers.

Werkgevers stellen het op prijs als doctorandi hun studie snelvoltooien en als ze nevenactiviteiten hebben gedaan die verwantzijn aan hun studie. Bestuurswerk of een buitenland-stage wordenóók zinvol gevonden, maar aan vrijwilligerswerk of eenpoetsbaantje wordt nauwelijks waarde toegekend.

Meer dan voorheen zouden universiteiten moeten opleiden voor dewetenschap of voor topfuncties in het bedrijfsleven. Concurrentietussen universiteiten moet daarbij niet uit de weg gegaan worden,vindt bijna zestig procent van de respondenten. En: universiteitenmoeten zichzelf beter verkopen, want nog eens zestig procent vindtdat ze daar nu te weinig van bakken.

AH

Het is een landelijk probleem, vindt de LSVb: opleidingen dieeen te hoog bedrag vragen voor een reader. De bond wijst op eenrecent rapport van het instituut voor budgetonderzoek Nibud.Daaruit blijkt dat studenten vaak rood staan. "En één vande eerste dingen waar ze op bezuinigen, is de aanschaf vanreaders", aldus LSVb-voorzitter Marije Lieuwens.

Hoezeer Lieuwens gelijk heeft, bewijst een klein onderzoek datde studentenbond GSb op de Rijksuniversiteit Groningen uitvoerde.Deze bond berekende van 31 readers de kopieer- en inbindkostenalsmede de auteursrechten en concludeerde dat studenten 22 keer teduur uit waren. De faculteiten deden dat af als onzin: ze zouden deprijzen volgens de regels hebben bepaald.

De GSb zag ook dat geen enkele reader uit de steekproef in debibliotheek staat. Toch gaat het om verplichte leerstof, aldus debond. Die moeten studenten gratis tot zich kunnen nemen.Collegevoorzitter Bleumink heeft hierover inmiddels een knorrigebrief aan de faculteiten gestuurd.

Maar nog is de Groningse bond niet tevreden. Ze wil dat in elkereader wordt vermeld hoe de prijs is bepaald. Nu zit er een"mysterieus luchtje" aan, aldus GSb'er Niels Heimerik. "De indrukbestaat dat oneigenlijke kosten op studenten worden verhaald.Terwijl minister Ritzen", zegt Heimerik verder, "de universiteitenen hogescholen al in 1991 opdroeg om een duidelijk prijsbeleid tevoeren."

Andere lokale studentenbonden vinden de readers ook erg duur. DeASVA in Amsterdam vertrouwt het niet en gaat binnenkort eensoortgelijk onderzoek als in Groningen doen. Bij de VSSD in Delftbestaan ook vage plannen in die richting. Want, verklaart eenbestuurslid: "Wij geven zelf hele studieboeken uit. Die zijn vaaknog goedkoper dan die boekjes met kopieën."

HOP, IdV

De andere universiteiten verzetten zich niet langer tegen deKoppelingswet, nu die is aangenomen. Zij geven buitenlanders nogtot 1 februari de tijd om geldige papieren te laten zien.