Actievoerders willen UU hervormen: wat is er aan de hand?

Actievoerende studenten en docenten verzetten zich in een maandag gepresenteerde open brief tegen het rendementsdenken aan de Universiteit Utrecht. Ze willen de universiteit hervormen. Wat is er aan de hand? DUB legt het uit.

Sinds de bezettingen aan de UvA roeren ontevreden UU'ers zich ook. Studenten zijn een actiebeweging begonnen (De Nieuwe Universiteit Utrecht) en docenten hebben zich verenigd onder de naam Rethink UU. 

De actievoerders komen met tal van grieven: de werkdruk is te hoog, te veel docenten hebben een tijdelijk contract, de universiteit wordt top-down bestuurd en medezeggenschapsraden hebben te weinig inspraak. Ze willen het in Amsterdam gecreëerde momentum gebruiken om tot een democratischere universiteit te komen.

Nieuwste ontwikkeling is een open brief aan het universiteitsbestuur en de academische gemeenschap van de UU. De brief moet aanzetten tot een breed gedragen debat over de koers van de Universiteit Utrecht. Daarna is het de bedoeling om met concrete voorstellen de universiteit te hervormen. 

De brief is op moment van schrijven (woensdagmiddag) 257 maal ondertekend, laat een bij Rethink UU betrokken docent weten. Op de Facebook-pagina van Rethink UU worden de namen gepubliceerd.

 

1. Waar komt de kritiek van de actievoerders op neer?

De idealen van de academische gemeenschap staan onder druk, schrijven de opstellers van open brief. Onder druk van een "eenzijdige nadruk op rendement" in onderwijs en onderzoek. De Universiteit Utrecht is te veel gaan sturen op "output" (studiepunten en wetenschappelijke artikelen) waardoor de werkdruk alsmaar groeit en "studenten en docenten zijn verenigd in de ratrace naar het diploma".

Daar komt een "gebrek aan daadwerkelijke medezeggenschap over fundamentele aspecten van onderwijs, onderzoek en beheer" bij. De U-raad en faculteitsraden hebben "onvoldoende" bevoegdheden om "tegenwicht te bieden aan top-down gestuurd beleid". Veel leden van die raden zijn overigens zelf aanmerkelijk positiever over de invloed die ze hebben.

Staf en studenten voelen zich "machteloos" in deze situatie. De brief roept dan ook op tot meer democratisering (verkozen bestuurders en meer macht voor de universiteitsraad en faculteitsraden) en een decentralisering van beleid. Ook vraagt de brief om Den Haag duidelijk te maken dat er een ander model van financiering van onderwijs en onderzoek moet komen.

 

2. Hoe breed is de onvrede onder studenten en docenten?

Dat is lastig te zeggen. De open brief is nu vooral ondertekend door medewerkers van de faculteit Geesteswetenschappen en Sociale Wetenschappen. Is de onvrede binnen die faculteiten groter? Zijn de bèta's en medici niet zo kritisch? Durven ze niet te klagen? Of is het allemaal niet zo erg als de Rethink UU-docenten schetsen?

Ook kun je je afvragen hoe breed het draagvlak van Rethink UU is. De lijst ondertekenaars is groeiende, maar wanneer kun je spreken van een universiteitsbrede beweging? Aan de Universiteit Utrecht zijn duizenden wetenschappers verbonden. Wanneer kan Rethink UU namens alle docenten spreken?

Duidelijk is wel dat het wantrouwen richting het college van bestuur in Utrecht vele malen kleiner is dan in Amsterdam. Daar lijkt de relatie tussen staf, studenten en bestuur definitief verziekt. Collegevoorzitter Louise Gunning wordt uitgejouwd waar ze maar verschijnt.

Hier in Utrecht verloopt het debat kalm en beschaafd. De studenten van De Nieuwe Universiteit Utrecht houden zich netjes aan de regels en stelden maandag beleefde vragen bij een debat met rector Bert van der Zwaan. Omgekeerd spreekt Van der Zwaan ook positief over de actievoerders. Hij zegt zelfs dat het opgeborrelde debat over de koers van de universiteit "ongekend positief" is. Hij noemt het "een kans om te komen tot grotere participatie van studenten en medewerkers dan afgelopen jaren, waarin het moeilijk was om voldoende mensen daarvoor te interesseren". 

 

De Nieuwe Universiteit Utrecht is wel een andere dan in het #maagdenhuis. Hier bij Rik Torfs veel colberts en geen kleedkamerlucht.

— Frans van Heest (@fcvheest) 30 maart 2015

 

Ook de toon van het debat is milder. Rethink UU werkte aanvankelijk aan een lijst met harde eisen aan het College van Bestuur. Zo zou de Raad van Toezicht vervangen moeten worden en zou de herziening van de masteropleidingen onmiddellijk gestopt moeten worden. In vergaderingen van de actiegroep werd uiteindelijk toch maar besloten de toon van de open brief iets constructiever te maken. De open brief roept op tot een debat dat moet leiden tot een hervormingsagenda. Dat klinkt toch iets vriendelijker.

 

3. Ligt het probleem in Utrecht of in Den Haag?

"Bij de faculteit zeggen ze: we hebben nu eenmaal afspraken met het universiteitsbestuur waar we niet onderuit kunnen. En het universiteitsbestuur zegt dat het helaas gebonden is aan afspraken met Den Haag." Dat zei historicus Remco Raben, een van de initiatiefnemers van Rethink UU onlangs in de Groene Amsterdammer.

Keimpe Algra, decaan van de faculteit Geesteswetenschappen, vindt dat een protest in Den Haag pas echt impact zou hebben. Haagse politici zijn volgens Algra immers voor het allergrootste deel verantwoordelijk voor de financieringswijze en de aansturing van het hoger onderwijs. Haagse keuzes hebben geleid tot de werkdruk, de prestatieafspraken, het bureaucratische verantwoordingscircus en de kwalijke kanten van het rendementsdenken.

Ook rector Bert van der Zwaan hamert op de onderfinanciering en de uit de klauwen gegroeide regelgeving uit Den Haag. De alsmaar groeiende papiermolen leidt tot inperking van de vrijheid van docenten, zei hij vorige week tijdens zijn Dies Natalis-toespraak. Collegevoorzitter Marjan Oudeman gaf eerder toe dat universiteiten wel wat harder hadden mogen protesteren in Den Haag. "Achteraf gezien hadden we daar krachtiger onze stem moeten laten horen."

Maar, zo hoor je uit de hoek van de actievoerders: het is toch het College van Bestuur dat prestatieafspraken heeft gemaakt met het ministerie? Dat beloofd heeft dat elke opleiding minimaal twaalf contacturen aanbiedt met alle werkdrukverhoging die dat tot gevolg heeft? Dat beloofd heeft dat 77 procent van de bachelorstudenten binnen vier jaar afstudeert? Waarom gaat het bestuur akkoord in het stellen van zulke targets?

Moeten alle rendementsafspraken dan van tafel? Nee, de tijd dat studenten ongestraft mogen lummelen en tien jaar over hun studie doen is voorbij, vindt zowat iedereen. Maar de regeldruk is doorgeschoten, is de huidige consensus.

 

4. Hoe heeft het zover kunnen komen? Docenten en studenten mochten de laatste jaren toch meebeslissen in de medezeggenschap?

Medezeggenschap. Het woord zegt het al. Sinds 1997 bestaat universitaire inspraak meer uit meepraten en minder uit meebeslissen. De universiteitsraad en faculteitsraden worden wel geïnformeerd, mogen veel adviezen uitbrengen maar kunnen maar in beperkte mate beleid wegstemmen.

Onder huidige medezeggenschapers hoor je wisselende geluiden. Je hebt raadsleden die klagen dat ze in niet veel meer dan een veredelde klankbordgroep opereren. Het gros is echter redelijk positief. De U-raad schrijft vandaag in een open brief dat er op tal van terreinen, zoals werkdruk en de kosten van huisvesting, punten zijn binnengehaald door de raad. Ook de relatie met het College van Bestuur en de Raad van Toezicht zou goed en open zijn.

Bij het politieke proces, schrijft de U-raad, hoort "vuile handen maken en compromissen sluiten". You win some, you lose some. "Wie nu nog aan wal staat en denkt dat hij of zij ons daarbij kan helpen of het zelfs beter kan, is van harte uitgenodigd om met ons mee te praten en - soms - te strijden. "

 

5. Hoe nu verder?

De studenten van De Nieuwe Universiteit Utrecht en de docenten van Rethink UU gaan door met het organiseren van bijeenkomsten. De discussies moeten over een aantal maanden resulteren in een Utrechtse Universitaire Agenda. Vraag is wel hoeveel animo hier voor is. Op enkele recente bijeenkomsten van Rethink UU kwamen niet meer dan enkele tientallen mensen af. Een agenda zou tot stand moeten komen met meer mensen.

Rector Bert van der Zwaan belooft ondertussen versimpeling van de regelgeving en deregulering tot "speerpunt van beleid" te maken. Ook hintte hij tijdens de Dies Natalis op een "totaal andere manier" van kwaliteitszorg van onderwijs, waar aan gewerkt wordt. 

Ook wordt er door het bestuur een vaste ruimte in de binnenstad geopend waar volgens de rector "voortdurend" debat over de koers van de universiteit gevoerd kan worden en waar "de beste ideeën aan de muur hangen". In de ruimte zouden studenten en docenten kunnen meepraten over het nieuwe strategische plan van de Universiteit Utrecht. De studenten van De Nieuwe Universiteit Utrecht hadden eerder gevraagd om een dergelijke openbare ruimte.

Dwars door al deze ontwikkelingen lopen de verkiezingen voor de medezeggenschapsraden. Vanaf 20 april kunnen studenten en docenten weer net als ieder jaar hun vertegenwoordigers kiezen. Bij Geesteswetenschappen hebben enkele Rethink UU'ers zich verkiesbaar gesteld. Het wordt interessant om te zien om of de opkomst voor de verkiezingen (in 2014 iets meer dan 25 procent) dit jaar hoger zal liggen. 

Wellicht dat er door de democratiseringsgolf ook meer interesse zal komen voor de vergaderingen van de medezeggenschap. Momenteel worden die nauwelijks bezocht door buitenstaanders. De faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie (REBO) is nu al hard bezig om het raadswerk meer bekendheid te geven. Maar of er in de toekomst wél publiek op de tribune zit? We zullen het zien.