‘Alles valt binnen de democratische rechtsstaat’

Het is de olifant in de kamer: de aanwezigheid van Baudet tijdens dit verkiezingsdebat. Er is twaalf man beveiliging - gefaciliteerd door de Nederlandse staat - omdat Baudet bedreigd wordt, een verandering van locatie vanwege zijn veiligheid, een demonstratie tégen zijn aanwezigheid, en een demonstratie vóór zijn aanwezigheid. Het is duidelijk: vanavond draait de democratie op volle toeren. Desondanks wordt er door meerdere aanwezige politici, los van alle achtergrondruis, een appèl gedaan op de inhoud. 

Voor het Minneartgebouw op het Utrecht Science Park staat een protest van, voornamelijk, studenten die het niet eens zijn dat Baudet van Forum voor Democratie bij het debat is. Student Ali vind het spannend om hiervoor te protesteren, maar hij doet het uit zelfbescherming als persoon van kleur. “Ik sta hier als een natuurlijke tegenreactie op zijn aanwezigheid. Ik vind het een enge gedachte dat hij hier is. En ja, ik sta hier ook omdat zijn denkbeelden fascistisch zijn.”

Een paar stappen verder, na de draaideuren bij de ingang, laat voorzitter van Studievereniging ECU Jonathan van Kerkhof weten dat hij alle gebeurtenissen spannend vindt, “maar ik berust me in het feit dat we goed voorbereid zijn vanavond”. Op dat moment komt Baudet door een zijingang binnen en wordt door een groep beveiligers naar boven begeleidt. 

Het gaat om de inhoud
De studieverenigingen ECU, Perikles en JSVU hebben vele partijen uitgenodigd, maar niet iedereen kon of wilde komen. Vanavond zijn voor de Tweede Kamer verkiesbare kandidaten Thierry Baudet (FvD), Matthijs Buijs (CDA), Rick van der Zweth (GroenLinks-PvdA), Jaswinder Singh (SP), Queeny Rajkowski (VVD) en Stephan Neijenhuis (D66) aanwezig.

Voor aanvang van het debat hangt er een wat nerveuze sfeer in de zaal. De aanwezigheid van de beveiligers is onwennig,  maar wanneer debatleider Justin Hermsen van studievereniging Perikles alle politici bedankt voor hun aanwezigheid, kan het debat van start en wordt de sfeer ontspannen — nu gaat het om de inhoud. 

De politici krijgen drie stellingen. De eerste is dat er een wettelijk verplichte minimale stagevergoeding moet komen. De tweede dat de landelijke overheid studentensteden moet verplichten om in elk nieuwbouwproject een vast percentage woningen voor studenten te bouwen. De laatste stelling is dat Nederland de instroom van arbeidsmigranten moet beperken, ook als dit leidt tot personeelstekorten in bepaalde sectoren. Elke stelling wordt ingeleid met een korte presentatie over de actuele stand van zaken onderbouwd met cijfers. 

Draai van het CDA
De politici debatteren een half uur stevig over de stagevergoeding. D66, SP, en de CDA zijn unaniem van mening dat er een verplichte vergoeding moet komen. Alleen FvD is tegen de stelling. Waar Baudet het debat meer naar de economische theorie wil trekken en de vrije markt, houdt de rest het aardig concreet en vertellen over hun eigen ervaringen met vermoeide stagiaires die maar net alle ballen in de lucht kunnen houden. De algemene consensus onder de drie partijen luidt dat werken moet lonen, en stages ook echt als werk gezien horen te worden. Opvallend is de draai van het CDA: in de Tweede Kamer stemden de christendemocraten nog bij eenzelfde stelling tegen. 

Ondanks het appèl om het debat inhoudelijk te houden, komen er toch opmerkingen langs gepiept zoals, ‘mensen moeten terug naar Afrika gestuurd worden’, en ‘dit is de weg naar een totalitaire socialistische heilstaat’, wat elke keer leidt tot onvrede bij het publiek die luidt geroezemoes inzet. Wat Afrika met een stagevergoeding te maken heeft, blijft onduidelijk — wél past de uitspraak binnen het racistische partijprogramma van Forum. Aangezien debatteren zo vlak voor de verkiezingsdatum van 29 oktober campagne voeren is, zijn de uitspraken niet onverwachts.

De Ravel
De inhoud komt pas echt tot zijn recht in de tweede stelling over een vast percentage studentenwoningen bij elk nieuwbouwproject in studentensteden. Het CDA en de VVD zijn tegen, GroenLinks-PvdA en D66 zijn voor. Wanneer wordt gesproken over het braakliggende stuk grond bij de Ravellaan wordt het interessant. 

Volgens Rick van der Zweth (Groenlinks-PvdA), op dit moment raadslid voor de PvdA en fractievoorzitter in de gemeente Utrecht, wacht de eigenaar van de grond al tien jaar op een voor hem gunstiger politiek klimaat. Matthijs Buijs van het CDA vraagt waarom de PvdA dan niet ingrijpt? “Dat kan volgens de regelgeving niet”, is het antwoord. 

Een vraag uit de zaal zet Van der Zweth voor het blok. “U spreekt over het aanpakken van leegstand, maar uw PvdA in Utrecht heeft dit jaar 180 studenten uit de Ravel gezet, zonder dat er plannen zijn voor iets anders.” Het publiek humt goedkeurend. Van der Zweth meldt dat de vraagsteller een VVD’er uit de gemeenteraad is. Hij moet toegeven dat het een onwenselijke, maar noodzakelijke beslissing was. 

Rare opmerkingen
Tijdens de pauze wordt aan het publiek gevraagd wat ze er tot nu toe van vinden. Er wordt aangegeven dat mensen het onwenselijk vinden dat Baudet door zijn debat-genoten heen praat. Daarop pakt de debatleider zijn kans en legt dit voor aan de FvD’er: “Gaat u nu beter naar mij luisteren?”. Baudet: “We kunnen daar een stemming over houden.” Hierop stemt het publiek overtuigend vóór. De debatleider: "De democratie heeft gesproken, u zult nu toch echt beter moeten luisteren.”

Op de vraag waarom Baudet door mensen heen praat, antwoordt hij dat het zijn manier van debatteren is. “Om de beurt spreken is niet hoe ik een debat voor me zie. Het zou moeten kunnen knallen. Ik wil het debat levendiger maken.” Baudet laat ook weten dat hij vanavond naar Utrecht is gekomen, omdat het een van de enige twee plekken is waar hij mag komen debatteren. “Ik ben sinds corona niet meer welkom bij de algemene grote media, en het is wel goed voor de campagne als ik meedoe.”

Na het debat wordt gereflecteerd op de avond. Zowel de afgevaardigden van de VVD, Queeny Rajkowski, en de SP, Jaswinder Singh, kijken tevreden terug op de avond. Volgens Singh was het een leuk debat met goeie stellingen, en was het inhoudelijk. “Ja, Thierry maakt wel wat rare opmerkingen maar daar wordt sterk op gereageerd.”

Ideeën mogen botsen
Voor VVD'er Rajkowski is een avond als deze belangrijk. “Laat er nog één plek in Nederland zijn waar ideeën kunnen botsen.” Wat vindt ze eigenlijk van een debat waarbij een partij die als extreemrechts bestempeld wordt aanwezig is? "Daar kan je van alles van vinden inderdaad. Ik begrijp de keuze van de organisatie om alle politieke partijen uit te nodigen die in de Tweede Kamer zitten en kans maken op een zetel."

Over of en hoe er ingegrepen moet worden bij vermeende ondemocratische situaties, blijft  ze onduidelijk.

Voor debatleider Justin Hermsen is het isoleren van de FvD niet de oplossing. “We kunnen doen alsof deze meningen niet bestaan, en het uit onze bubbel isoleren. Ik zie liever dat dit soort ondemocratische ideeën hard in het debat bevochten worden.” Toch was er ook binnen de studieverenigingen discussie of er wel een podium gegeven moest worden aan extreemrechts, zegt hij. 

Voor Femke van Esch, vicedecaan van de faculteit Rebo en hoogleraar bij Bestuurs- & Organisatiewetenschap, is het noodzakelijk om dit soort debatten te faciliteren. “De universiteit is een instituut waarbij het onze taak is om ruimte te geven aan de pluraliteit van ideeën en meningen.” 

Maar wat als die ideeën en meningen juist de democratie ondermijnen? Fingers crossed en hopen op het beste? “We waren goed voorbereid en zouden indien nodig, ingrijpen wanneer er onrechtstatelijke ideeën geuit zouden worden. Maar alles wat we vanavond hebben gezien en gehoord valt binnen de kaders van de democratische rechtsstaat.”