'Als het je lukt om je oren te openen voor die ander, dan gaat je hart ook open'

Een paar dagen na de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober werd de Utrechtse psychologiestudent Noa uitgenodigd voor een bijeenkomst in haar woonplaats Amsterdam. Deze werd georganiseerd door Yalla!, een stichting die zich sinds 2020 inzet voor sociale cohesie tussen islamitische en joodse burgers. “Ik raakte er in gesprek met Selma. Ik vroeg haar hoe het voelde om nu een hoofddoek te dragen. Ze vertelde toen dat het spanning opleverde en dat ze zich bekeken voelde. Dat vond ik heel herkenbaar”, zegt Noa, die zelf een ketting met haar naam in het Hebreeuws draagt. 

Ook de joodse Boaz en islamitische Oumaima voegden zich bij het gesprek. “Het bleek dat we ons allemaal superkut voelden. Het luchtte op om dit met elkaar te kunnen delen.” Het gesprek verzachtte, zegt Noa, doordat niet inhoudelijke verschillen, maar overeenkomsten in emoties het gesprek overheersten. “We vroegen ons af hoe we zulke gesprekken binnen de Nederlandse samenleving konden stimuleren.” Na een week lang sparren, bedachten we samen Deel de Duif, zegt ze. Ze lanceerden het initiatief op live televisie bij Humberto, wat leidde tot veel uitnodigingen voor interviews en gastcolleges.

Wat houdt Deel de Duif precies in?
“We gaan met name langs op (hoge)scholen en bedrijven, niet om de dialoog te voeren, maar om te laten zien hoe dat kan. We vertellen ons eigen verhaal en tonen wat er nodig is om een goed gesprek te kunnen voeren.” Een goed gesprek, vertelt ze, gaat niet over feiten. “Feiten zijn gebaseerd op wat je ziet, algoritmes, door wie je je omgeeft. Je moet een ander niet van jouw feit willen overtuigen, daar ga je elkaar niet beter door begrijpen. Je moet willen begrijpen waar een ander vandaan komt, en juist doorvragen als er iets gezegd wordt wat je moeilijk vindt om te horen.” 

Deze boodschap brengen ze op verschillende manieren over. “Het kan in de vorm van gastlessen tijdens geschiedenis of maatschappijleer, maar soms worden we voor een grote groep geïnterviewd en brengen we ons eigen verhaal.” Ook hebben ze bij de NOS een keer een tafelgesprek gevoerd, waar medewerkers zich bij mochten aansluiten. “Ons doel is om ruimte te creëren om het erover te hebben. Dat wordt op veel plekken al erg moeilijk gevonden.” 

Denk je dat het soms onmogelijk is, om het gesprek aan te gaan? Bijvoorbeeld als mensen zich onveilig voelen?
“Veiligheid is een moeilijk begrip. Het is snel een aanval of een dooddoener. Wij spreken van een open sfeer.” Noa vertelt dat het belangrijk is dat mensen zich kwetsbaar op kunnen stellen. “Als je afspreekt dat niemand dingen zegt om een ander intentioneel pijn te doen, kan er opeens best veel. Dan kun je wel gekwetst raken, maar ook dat kun je dan bespreken."

Want als iemand je kwetst, zijn we gewend om onze oren te sluiten, zegt Noa. Maar dat is juíst het moment om te zeggen dat je geraakt bent en diegene te vragen waarom die dat zegt. Als het je lukt om je oren te openen voor die ander, dan gaat je hart ook open.” 

Het probleem is dat we leed soms willen vergelijken, zegt ze, om te laten zien hoeveel pijn we hebben. “Als ik mijn teen stoot, en jij vervolgens je knie, is het frustrerend om te betogen dat je meer pijn hebt dan ik. Je kan gewoon zeggen: ‘vervelend dat het bij jou pijn doet, bij mij doet het ook pijn.’ Het is misschien een stom voorbeeld, maar zo is het ook bij emotionele pijn.”

Noa in gesprek met Frans Timmermans. Foto uit privécollectie Noa Duizend

Hoe wordt het initiatief ontvangen?
“We krijgen megaveel positieve reacties. Docenten die eindelijk weten hoe ze gesprekken in de klas kunnen voeren, of mensen die via sociale media zeggen dat het een lichtpuntje in een donkere tijd is”, vertelt Noa enthousiast. 

Helaas krijgen ze ook negatieve reacties. “We hebben weleens een onthoofde duif toegestuurd gekregen, van mensen die kennelijk niet begrijpen dat we met andersdenkenden het gesprek aangaan.” Er wordt ze soms gevraagd om zich meer uit te spreken, “maar ik representeer niet de hele joodse gemeenschap in Nederland. Het hele punt is juist dat we zoeken naar wat ons verbindt en niet naar wat ons uiteendrijft.”

Een schitterend voorbeeld
Tijdens de Opening van het Academisch Jaar van de Universiteit Utrecht won Noa, net klaar met haar bacheloropleiding, de Studentprijs Maatschappelijke Impact. Dit is een prijs voor een UU-student die naast de studie uitblinkt op maatschappelijk vlak. De jury noemde het initiatief “een schitterend voorbeeld van hoe we zelfs in uitdagende tijden met elkaar verbonden kunnen blijven”. 

Het was heel waardevol om die prijs te ontvangen, zegt Noa. “Het is echt heel zwaar om bijna een jaar lang gastlessen te geven over zo’n moeilijk onderwerp. Vooral omdat het mezelf ook raakt. Dan is zo’n prijs een erkenning voor het werk wat je levert, en een herinnering dat het echt bijzonder is wat je doet.” Het is duidelijk dat het nog wat onwerkelijk voelt. “Ik inspireer er blijkbaar mensen mee, zelfs oudere mensen, professoren, politici, dat voelt heel dankbaar.” 

Noa neemt de prijs aan tijdens de Opening Academisch Jaar 2024. Foto: DUB

De universiteit heeft ook moeite met het organiseren en goed voeren van een dialoog. Wat zou je hen kunnen meegeven?
“Het viel me op dat veel mensen zich niet gehoord voelen op de universiteit. Organiseer geen dialoog omdat je denkt dat je dat moet doen. Zorg eerst dat mensen zich gehoord voelen, door eerst gewoon te vragen en te luisteren."

Over de dialoog die de UU heeft georganiseerd, waarin pro-Palestinademonstrant Itaï van der Wal na het oplezen van een statement de zaal verliet, heeft Noa ook het een en ander te zeggen. De livestream zou Noa “absoluut niet doen”. Mensen kunnen niet meepraten, zegt ze. “Ook creëert het geen open sfeer voor een dialoog.” Over de actie van Itaï zegt Noa dat hij “zijn zegje wilde doen, maar niet van plan was om te luisteren.” Dat verbaast haar niet, aangezien in gevoelige en pijnlijke onderwerpen als deze, de emoties zo hoog zitten “dat er geen ruimte is voor een ander”. 

Noa zei tijdens de uitreiking tegen vicevoorzitter Margot van der Starre die haar de prijs overhandigde, dat de universiteit haar en haar collega's mocht uitnodigen. “We komen graag op gesprek, dan kunnen we het hebben over valkuilen en behoeftes.” Maar Noa is niet overtuigd dat de universiteit haar zal vragen: “Mensen zeggen graag dingen, maar het gebeurt uiteindelijk niet.”  

Hoe belangrijk is het om met elkaar in gesprek te blijven?
“Heel belangrijk, anders gaan we een heel verkeerde kant op. Je kan niet meer spreken van een samenleving als iedereen in een eigen bubbel leeft. Dan is er geen begrip voor elkaar, weten we niet meer wat een ander denkt. Dan kun je niet meer spreken van een samenleving, maar is het ieder voor zich.” 

Maar bij wie ligt de verantwoordelijkheid? “Het is 100 procent de taak van het individu. Iedereen moet het zelf doen en niet de verantwoordelijkheid bij instanties of autoriteiten leggen. Begin klein, doe wat je kan.”